Suzin z Gnatowskich Waleria (1883–1974), tancerka.
Ur. 14 IV w Warszawie, była córką Stanisława Gnatowskiego i Agnieszki z Kowalskich. Miała brata Mieczysława (1894–1921), podporucznika WP, oraz siostry: Annę, zamężną Czarnocką, i Stanisławę, zamężną Jagiełło (obie zginęły w powstaniu warszawskim 1944 r.).
Od r. 1892 Waleria uczyła się w szkole baletowej przy Operze Warszawskiej pod kierunkiem Jana Walczaka i Rafaela Grassiego. Debiutowała 25 V 1894 w Warszawie na scenie Teatru Wielkiego, tańcząc polkę w balecie „Zabawa dziecięca” (choreografia Grassi). Po ukończeniu szkoły w r. 1899 została zaangażowana do zespołu baletowego Teatru Wielkiego. Od 10 II 1901 była koryfejką. Tańczyła t.r. m.in. w „Jeziorze łabędzim” P. Czajkowskiego (choreografia Grassi wg M. Petipy). We wznowieniu „Wieszczki lalek” J. Bayera tańczyła od 27 IX 1905 Lalkę Hiszpankę, co zapewne otworzyło jej awans na drugą solistkę. Do jej kolejnych ważnych ról należały: Aurora we wznowieniu „Przebudzenia się Flory” (1908, muz. R. Drigo, choreografia Grassi wg Petipy) oraz Aktea w premierze „Eunice” (1908, muz. A. W. Szczerbaczow, choreografia M. Fokin wg epizodów z „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza). Dn. 27 VI 1909 tańczyła znowu w „Jeziorze łabędzim”, prezentowanym na scenie na wyspie w Łazienkach. Awansowała t.r. na stanowisko primabaleriny w Teatrze Wielkim. Dn. 9 VI 1910 debiutowała na scenie warszawskiego Teatru Nowego, grając tancerkę Kamillę w „Żołnierzu królowej Madagaskaru” Stanisława Dobrzańskiego, lecz nie odniosła sukcesu. Od 14 III 1911 należała do pierwszej grupy warszawskich tancerzy zaangażowanych do Ballets Russes S. Diagilewa; wystąpiła wtedy w Monte Carlo, Paryżu, Londynie i Rzymie. Po powrocie do Warszawy nadal pracowała od r. 1912 jako solistka w Teatrze Wielkim, a równocześnie występowała w widowiskach muzycznych Teatru Nowości, m.in. w operetce „Życie paryskie” J. Offenbacha (1912, reż. Ludwik Śliwiński, choreografia Walczak), pantomimie „Sumurun” F. Freksy, partnerując w roli służebnicy m.in. Poli Negri, Juliuszowi Osterwie i Władysławowi Szczawińskiemu (1913, reż. Ryszard Ordyński) oraz „Czarze walca” O. Straussa (1915). Po prapremierze polskiej (10 III 1913) „Szeherezady” N. Rimskiego-Korsakowa, w której tańczyła Zobeidę, sprawozdawca „Kuriera Porannego” nazwał ją «bohaterką wieczoru [...], która w tańcach i grze mimicznej rozwinęła plastykę, bogatą technikę i wytworność». Celowała w tańcach charakterystycznych, wykonując: tytułową rolę w „Sylwii” L. Delibesa (od r. 1913, choreografia Edward Kuryło), Kleopatrę w „Nocy Walpurgii” z opery „Faust” Ch. Gounoda (od r. 1915), Teresę w „Postoju kawalerii” I. Armsheimera (od r. 1917) oraz Księżniczkę w „Kleopatrze” do muzyki różnych kompozytorów (od r. 1920, choreografia Piotr Zajlich).
W r. 1915 zagrała Waleria niezidentyfikowaną rolę w (niezachowanym) filmie fabularnym „Żona”, w reż. zapewne Jana Pawłowskiego, partnerując m.in. Negri, Szczawińskiemu i Wojciechowi Brydzińskiemu (premiera 5 X t.r.). Tańczyła w warszawskich kabaretach w Dolinie Szwajcarskiej (1916), „Miraż” (1917–21) i „Sfinks” (1919). Występowała również za granicą, m.in. w Niemczech (1917, 1918), Francji (1919) i Wielkiej Brytanii (1920). W Teatrze Wielkim w Poznaniu tańczyła w baletach „Żart Amora” (1920) i „Coppelia” Delibesa (1921). Czując się najlepiej w rolach stwarzających możliwości popisu aktorsko-tanecznego, była chwalona za «niezwykłą lekkość i temperament oraz ujmujące warunki sceniczne i wdzięk wrodzony» (J. Czempiński). Dn. 24 VII 1922 wyszła za mąż za Bronisława Suzina i wycofała się ze sceny. Na liście ZASP w r. 1923 była zarejestrowana jako «tancerka pozafilialna», a jako solistka w zespole baletowym Teatru Wielkiego była wymieniana jeszcze w r. 1927. Następnie, co najmniej do r. 1951, udzielała w Warszawie prywatnych lekcji tańca scenicznego. Należała do ZASP, Stow. Polskich Artystów Teatralnych i Filmowych oraz Związku Zawodowego Pracowników Sztuki i Kultury. Zmarła 17 II 1974 w Warszawie, została pochowana w grobowcu rodzinnym Gnatowskich na Starych Powązkach (kw. 74–I–25).
Ze związku przedmałżeńskiego miała S. syna Stanisława Piotrowskiego-Corvina (1916–1994). Mąż Bronisław Suzin (1893–1972), brat Adama Ewarysta (zob.), Augusta (zob.) i Leona Marka (zob.), po studiach (1912–14) na politechn. w Bernie wstąpił ochotniczo do wojska we Francji (2 VIII 1914). Wcielony, wraz z polskim Legionem Bajońskim do 1. p. Legii Cudzoziemskiej, został ranny w r. 1915 pod Arras; otrzymał francuski Krzyż Wojenny z palmą. Do Polski przybył jesienią 1919 i 6 II 1920 wstąpił do WP. Po ukończeniu kursu podchorążych brał udział w wojnie polsko-sowieckiej, od 8 VII t.r. walczył na froncie w 1. p. szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, m.in. 22 VIII pod Żurominkiem. Od grudnia 1920 do końca r. 1921 służył w Sztabie Generalnym m.in. jako tłumacz. Następnie pracował w Banku Dyskontowym, a po drugiej wojnie światowej w Banku Handlowym w Warszawie.
Rzeźba głowy (prawdopodobnie S-owej), marmur, z r. 1922, przez Janinę Broniewską w Muz. w Łazienkach, Oddz. Muz. Narod. w W. (sygn. MŁ 2011); Fot. w: IS PAN, Muz. Teatr. w W.; – Słown. Teatru Pol., II (bibliogr., fot.); – Czempiński J., Teatry polskie w Warszawie. Rocznik teatralny od 1 VIII 1915 – 1 I 1917, W. 1917 s. 266–7 (ilustr.); Domański P. J., Repertuar teatrów warszawskich 1907–1910, W. 1977; Krasiński E., Warszawskie sceny 1918–1939, W. 1976; Lehr A., Die Gnatowskis. Die Geschichte einer masowischen Familie, Fürth 2000; Świtała T., Opera Poznańska 1919–1969. Dzieje teatru muzycznego, P. 1973; Taniec, Red. M. Gliński, W. 1930 II 84; – Owerłło P., Z tamtej strony rampy, Kr. 1957; Parnell F., Moje życie w sztuce tańca, Ł. 2003; – „Dance Chronicle” Vol. 15: 1992 nr 1 s. 59–71; „Kur. Poranny” 1915 nr 14, 156; „Kur. Teatr.” 1903 nr 18, 1904 nr 34; „Kur. Warsz.” 1920 nr 11, 1921 nr 53; „Przegl. Poranny” 1907 nr 294; „Życie Warszawy” 1988 nr 212, 213 (dot. męża S.) – Nekrologi z r. 1974: „Tyg. Powsz.” nr 17, „Życie Warszawy” nr 43; – Muz. Teatr. w W.: Afisze, programy; ZASP w W.: Akta, fot.; – Informacje Joanny Daranowskiej-Łukaszewskiej z Kr. dot. męża S-owej na podstawie kwerendy w CAW: sygn. 8388 (akta personalne).
Joanna Sibilska-Siudym