Sołomerecki (Sołomierecki, Sołomirecki) Wasyl Iwanowicz, kniaź (zm. 1540), namiestnik mohylowski. Pochodził z rodu kniaziów ruskich, którego protoplastą był Iwan Dymitrowicz o przydomku Szach, żyjący w XIV w. Gniazdo rodowe, Sołomerecze nad rzeką o tej samej nazwie, znajdowało się w pow. mińskim. S. był synem Iwana Wasylewicza i córki kniazia Aleksandra Wasylewicza Czartoryskiego, miał brata Bohdana.
W r. 1510 dostał S. ze skarbu hospodarskiego 20 kop gr. lit. i 14 łokci aksamitu; było to zapewne wynagrodzenie za służbę na dworze hospodarskim. W r. 1512 występował jako dzierżawca kiernowski. Po zrzeczeniu się tej dzierżawy otrzymał 13 VI 1519 od Zygmunta I zgodę na wykupienie włości luboszańskiej z rąk dworzanina królewskiego, a zarazem swego szwagra, Jana Zawiszyca. Prawdopodobnie jednak nie dopełnił warunków transakcji, gdyż dzierżawa ta znalazła się później w ręku Jerzego Niemirowicza. Dn. 16 I 1520 król oddał mu dzierżawę – namiestnictwo zamku mohylowskiego (nad Dnieprem) z włością dożywotnią, 21 II nadanie to zostało uściślone: za pożyczoną królowi sumę 1500 kop gr. objął S. na trzy lata Mohylów z włością, 5 XII 1522 potwierdził mu król jego dożywotnie posiadanie. Stał się więc S. odpowiedzialny za obronę jednego z ważniejszych zamków na wschodnich rubieżach Litwy, co w obliczu napiętej sytuacji w stosunkach z Moskwą oznaczało, że Zygmunt I miał zaufanie do jego organizacyjnych talentów. Odtąd S. spędzał dużo czasu na zamku w Mohylowie, o czym świadczą zachowane dokumenty, w których występuje on jako świadek. S. traktował namiestnictwo mohylowskie jako dobre źródło do powiększenia swoich dochodów. W r. 1536 król w odpowiedzi na skargę chłopów upomniał go, by samowolnie nie podnosił opłat targowych w Mohylowie. Jako namiestnik mohylowski otrzymywał regularne wezwania do udziału w sejmach litewskich, nie wiadomo jednakże, jak duża była jego aktywność na tym polu.
S. posiadał dobra Sołomerecze, Gródek Sołomerecki (Gródek Siemkowski), Pleszczenicze, Budynicze w pow. mińskim i Domżerecze w pow. orszańskim. W r. 1512 sprzedał wraz z żoną połowę wsi Prilepy metropolicie kijowskiemu Józefowi Sołtanowi. W r. 1525 kupił Ostaszyn w pow. nowogródzkim. Nabył też za 400 kop gr. lit. od burmistrza wileńskiego Jarmoły Stołowicza dużą kamienicę w Wilnie, sąsiadującą z kamienicą Olbrachta Gasztołda. Wedle popisu z r. 1528 stawiał S. ze swoich dóbr 15 koni. S. i jego żona należeli do grona darczyńców Cerkwi prawosławnej. Prawdopodobnie S. fundował męski monaster w Sołomereczach, gdyż pierwsza wzmianka o tym ośrodku zakonnym, pochodząca z marca 1540, wiąże się z darowizną poddanych, jaką uczynił on na rzecz tego klasztoru. W obliczu zbliżającej się śmierci S. powierzył monaster sołomerecki szczególnej opiece swojej żony i synów. Zmarł w r. 1540 (przed 8 IX) i został pochowany w cerkwi w Sołomereczach.
S. był żonaty (ślub przed 1512 r.) z Hanną (zm. po lutym 1560), córką pisarza hospodarskiego Iwana Jackowicza Władyki. Pozostawił sześciu synów: Włodzimierza (zm. przed 1540 r.), Fiodora (zm. ok. 1540 r.), dworzanina królewskiego, dzierżawcę miednickiego, Iwana, kaszt. mścisławskiego (zob.), Jurija (zm. ok. 1559 r.), star. oszmiańskiego, Andrzeja (zm. 1541) i Bohdana, star. rohaczewskiego (zm. 1565) oraz cztery córki: Helenę (zm. 1529), zamężną za marszałkiem hospodarskim Mikołajem Juriewiczem Zabrzezińskim, Marynę (zm. po 1579 r.), 1.v. za Włodzimierzem Juriewiczem Holszańskim-Dubrowickim, 2.v. za marszałkiem hospodarskim Iwanem Aleksandrowiczem Sołtanem, Barbarę (zm. po 1560 r.), żonę 1.v. Konstantego Ratomskiego, 2.v. Kalenika Wasylewicza Tyszkiewicza, Hannę (zm. ok. 1550 r.), żonę woj. nowogródzkiego Iwana Hornostaja (zob.).
Słown. Geogr. (Gródek Siemkowski, Sołomerecze, Wysock); Niesiecki; Paprocki; Wolff, Kniaziowie lit.-rus.; – Dovnar-Zapolskij M., Gosudarstvennoe chozjajstvo Velikago Knjažestva Litovskago pri Jagellonach, Kiev 1901 I; Jankowski C., Powiat oszmiański, Pet. 1896 I 28; Jarušević A., Revnitel’ pravoslavija knjaz Konstantin Ivanovič Ostrožskij i pravoslavnaja litovskaja Rus’ v ego vremja, Smolensk 1897; Kolankowski L., Zygmunt August, Lw. 1913; Ljubavskij M., Litovsko-russkij sejm, Moskwa 1900; – Akty Juž. i Zap. Ross., I 147; Akty Zap. Ross., II 7–8, 101–3; Antonovič, Gramoty Velikago Knjažestva Litovskago, Kiev 1868 s. 151; Arch. Sanguszków, III; Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, I; Lietuvos Metrika, kn. 1 (1), 4 (224), 6 (225), 8 (8), 10 (10), 11 (11), Vilnius 1995–8; Opisanie dokumentov i bumag chranjaščichsja v Moskovskom Archive Ministerstva Justicii, XXI; Russkaja istoričeskaja biblioteka, Pet. 1915 XXXIII; Sbornik materialov Rady V. Kn. Lit.; Smotric’kij M., Na starožitnyj klejnot ich milostej knjažat Solomirickich, w: Ukraïnska poezija. Kinec XVI – počatok XVII St., Wyd. V. P. Kolosova, V. I. Krekoten, Kyïv 1978 s. 165; – Lietuvos Mokslų Akademijos bibliotekos w Wil.: F. 21, nr 1210.
Tomasz Kempa