Sanguszko (Sanguszkowicz) Wasyl, kniaź z linii kowelskiej (zm. 1557?), dworzanin królewski, dzierżawca świsłocki. Był wnukiem Sanguszki (zob.), młodszym synem Michała i Anny (Dubrowickiej?), bratankiem star. włodzimierskiego Aleksandra (zob.).
W r. 1508 S. oraz jego starszy brat Janusz byli dworzanami królewskimi. Ok. r. 1516, po śmierci brata, S. stał się jedynym dziedzicem dóbr na Wołyniu po ojcu. Przez wiele lat toczył S. spory ze swym stryjem Aleksandrem oraz krewniakiem, pierwszym kniaziem koszyrskim, Andrzejem (zob.) o podział dóbr wchodzących w skład Sanguszkowszczyzny oraz rozgraniczenie poszczególnych włości. Pierwsze rozgraniczenie między dobrami kowelskimi a koszyrskimi nastąpiło 16 I 1519 na pewien czas kładąc kres konfliktom. Umożliwiło to wspólne starania S-i i jego krewnych, m. in. Andrzeja Koszyrskiego, o spadek po Annie Kostewiczowej w star. kobryńskim (1522–8). Spory o granice koszyrsko-kowelskie rychło jednak odżyły; kolejne umowy zawierano w l. 1530, 1533 i 1537 i zostały potwierdzone przez króla 20 I 1538. Równolegle trwały spory S-i z innym krewnym, marszałkiem wołyńskim Andrzejem Sanguszką (zob.) i jego synem Fiodorem (zob.). Zaostrzyły się one, gdy po śmierci Andrzeja jego jedyny spadkobierca Fiodor energicznie przystąpił do budowy swojej dzielnicy kniaziowskiej (tzw. niesuchojeskiej). Pierwszy ich etap zakończył się w październiku 1533 w wyniku mediacji, m. in. królowej Bony. Na mocy tzw. ugody mieleckiej S. odstąpił Fiodorowi Sanguszce monaster w Mielcach z siołami za monaster w Łahodowli i wieś Mostycze. W r. 1540 (10 III, 13, 15 i 16 IV) nastąpiły rozgraniczenia (wytyczenie granic) między posiadłościami: kowelską i niesuchojeską.
S. był w tym czasie dziedzicem m. in. miasta Kowla (założył je na prawie magdeburskim na mocy przywileju królewskiego z 24 XII 1518 na miejscu dawnej wsi), który był jego główną rezydencją, Chocieszowa, Horodelca (wyprocesowanego od Andrzeja Koszyrskiego), Klewiecka, Kluczkowicz, Milanowicz, Nujna, Somina (od r. 1520), Obłap, Sejmark (wymienionych w r. 1521 za Tyszkiewicze), Tuliczowa (od r. 1535), Turowicz, Wyżwy, połowy Zadyb (od r. 1538), Siekunia i Szuszek oraz wspomnianego już monasteru w Łahodowli z wsią Mostycze (z odziedziczonych dóbr w r. 1533 sprzedał Wojkowicze i Zajczyce). Wg popisu z 1 V 1528 był zobowiązany w ramach służby ziemskiej do wystawiania 38 koni. S. miał (potwierdzone przez króla 28 IV 1523) prawo patronatu cerkwi św. Bazylego we Włodzimierzu.
W r. 1543 S., za zgodą króla, zamienił swoje dobra kowelskie na Smolany, Horwol i Obolce położone w woj. witebskim i nadane t. r. królowej Bonie. Przy tej okazji dostał od króla w dzierżawę zamek świsłocki. Umowa została potwierdzona 10 III 1543 przez Zygmunta I, a następnie w r. 1548 przez Zygmunta Augusta. Dn. 24 III 1549 zostały opisane granice włości smolańskiej i oboleckiej przez urzędników królewskich. Na krótko przed r. 1552 przestał S. pełnić urząd star. świsłockiego. S. zmarł prawdopodobnie w końcu r. 1557, został pochowany w Smolanach. Opiekę nad dziećmi syna Hrehorego powierzył m. in. kuzynowi Aleksandrowi Michałowiczowi (zob.) z linii koszyrskiej.
Żonaty był dwukrotnie: pierwszą żoną S-i była Hanna Skorucianka z Mładetycz (zm. 1533), drugą Zofia, córka Andrzeja Łozki, wojskiego brzeskiego, wdowa po Piotrze Bohowitynie Szumborskim. Z pierwszej żony miał syna Hrehorego (zm. 1555, pochowanego w Smolanach), ożenionego z Zofią z Hornostajów, oraz córki: Zofię, od r. 1543 za Jurijem Hołownią Ostrożeckim, Marię, również od r. 1543 za Mikołajem Kasprowiczem Kuncą, i Magdalenę 1.v. za Iwanem Stretowiczem Kmitą, 2.v. za Hrehorym Wołłowiczem, kaszt. nowogródzkim, oraz Hannę.
Boniecki, Poczet rodów; Dworzaczek; Kojałowicz, Compendium; Monografia ks. Sanguszków, Oprac. B. Gorczak, Z. L. Radzimiński, Lw. 1906–11 I, III; Gorczak B., Katalog pergaminów znajdujących się w Archiwum XX Sanguszków w Sławucie, Sławuta 1912; Wolff, Kniaziowie lit.-rus.; – Bykov N., Kniazja Ostrožskoje i Volyn’, Piotrograd 1915; Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska, W. 1934; Halecki O., Dwaj ostatni Jagiellonowie, Kr. 1923; Kolankowski L., Zygmunt August, Lw. 1913; Ljubavskij M., Litovsko-russkij sejm, Moskva 1900; Maksimiejko N., Sejmy litovsko-russkogo gosudarstva do 1569, Charkov 1902 II 46, 99, 100; Piotrowski M., Rodowód książąt Sanguszków Olgierdowiczów, Gumniska 1931; Pociecha W., Królowa Bona, P. 1949–58 III; – Akty Juž. i Zap. Ross., I 82; Akty lit.-russ. gosud., I; Akty Zap. Ross., II 154; Arch. Jugo-Zap. Rossii, cz. 8 t. 3; Arch. Sanguszków, III, IV; Archeografičeskij sbornik dokumentov, I; Gramoty velikich kniažej litovskich s 1390 po 1569, Kiev 1868 s. 62–6; Ptaszycki S. L., Opisanie knig i aktov Litovskoj Metriki, S. Pet. 1887 s. 237 nr 201, 205 s. 238 nr 210 s. 239 nr 215, 217 s. 240 nr 220, 225 s. 241 nr 228; Ruskaja istoričeskaja biblioteka, Pet. 1903 XX (Litovskaja Metrika); – AP w Kr. Oddz. na Wawelu: Arch. Sanguszków, teki arabskie 208/1, 424/3, 454/7–9, 455/1, teki rzymskie II/47, 49, 53, 59, 66, 67, III/16, Arch. Sławuckie Sanguszków (wg inwentarza B. Gorczaka) 558, 836, 888, 935, 969, 1051, 1052, 1112, 1120, 1123, Inwentarz dokumentów rkp. i listów (regesty) nr 146, 165, 200, 443, 450, 452, 453, 454, 460, 495, 547, 624, Arch. Rodzinne Sanguszków 1, 139, 142.
Mariusz Machynia