Szczurat Wasyl (Bazyli), pseud. i krypt.: Ahi, Boronczynśkyj V., Boroczyński W., Chmaryn I., Dr. W.S., Iskra, Jaworenko, Komin W., Komon, Komon W., Omeha, Omikron, Om-on, Sawa W., Sigma W., S-t, Takij, Uczastnyk, Win, Wydil, Wysloboćkyj W., Zyzyk (1871–1948), historyk literatury, tłumacz, poeta, pedagog.
Ur. 24 VIII w Wisłobokach (Wysłoboky, pow. lwowski), był synem Grzegorza (Hryhorija, zm. lipiec 1872), miejscowego nauczyciela wiejskiego, i Marii ze Starżewskich.
Po śmierci ojca został S. przygarnięty przez polsko-czeską rodzinę Subotnickich z Nawarii pod Lwowem, a po powtórnym zamążpójściu matki w r. 1879 wychowywał się w gospodarstwie ojczyma, Mykoły Semkowa w Kobyłowołokach (pow. trembowelski). Od t.r. uczył się w miejscowej szkole ludowej. Po przeprowadzce rodziny w r. 1880 do Lwowa uczęszczał do czteroklasowej szkoły początkowej dominikanów, a po jej ukończeniu w r. 1884 podjął naukę w Gimnazjum Akademickim. Początkowo skłaniał się ku moskalofilizmowi i próbował pisać w języku rusko-rosyjskim (tzw. jazyczie), jednak pod wpływem nauczycieli stał się zwolennikiem języka ukraińskiego. Za pośrednictwem ojczyma poznał Iwana Frankę, który zainteresował go socjalizmem i namówił do tłumaczeń na język ukraiński literatury francuskiej. S. już jako uczeń gimnazjum przekładał utwory Octave Mirbeau („Zorja” 1889 nr 20) i Gustava Flauberta („Lehenda pro svjatoho Juliana Mylosernoho”, L’viv 1891). Tłumaczył też literaturę niemiecką: Johanna Ludwiga Uhlanda („Zorja” 1890 nr 5) oraz Heinricha Heinego („Tanhajzer. Lehenda”, L’viv 1890) i jego wiersze („Zerkalo” 1890 nr 19), a także literaturę polską („Jaryna” Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Narodnaja časopys” 1892 nr 131–161). Zbierał ukraińskie obrzędy oraz pieśni ludowe i w r. 1890 publikował je w czasopismach „Narod” i „Zorja”. W r. 1892 zadebiutował jako poeta w czasopismach „Zorja” (nr 21, 24) i „Dilo” (nr 283).
W r. 1892 ukończył S. z wyróżnieniem Gimnazjum Akademickie i podjął studia na Wydz. Filozoficznym Uniw. Wiedeńskiego. Napisał wtedy pierwsze rozprawy historyczne i historycznoliterackie, m.in. Afon i afons’ki monachy („Besida” 1893 nr 5–12, 15–16), a także Zamitky do poemy Ševčenka „Černec” („Dilo” 1894 nr 143–147, 149, wyd. osobne L’viv 1894) oraz Cerneča respublika na Afoni (L’viv 1895). Artykuły o tematyce etnograficznej publikował w austriackim czasopiśmie folklorystycznym „Am Ur-Quell” oraz lwowskim periodyku „Žyttje i slovo”, wydawanym przez Frankę. Od r. 1894 kontynuował studia na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. Napisał poematy oparte na staroruskich legendach: Kazka pro zadovolenoho čolovika. „Car chvoryj. Darom z carstva vsich storin” („Žyttje i slovo” 1894 ks. 6, w jęz. polskim pt. Bajka o zadowolonym człowieku. „Car chory. Śpieszą z wszech caratu stron”, „Słowo Pol.” 1898 nr 1) oraz Povist’ pro carja Aggeja („Dilo” 1894 nr 204, 206, 207). Z języka rosyjskiego przetłumaczył trylogię Lwa Tołstoja („Dytjačyj, chlopiačyj i molodečyj vik”, L’viv 1894) oraz jego opowiadanie „Try smerti” („Dilo” 1894 nr 238–241), natomiast z języka francuskiego „Pisnja pro Rolanda” (L’viv 1895, wyd. 2 z przedmową i objaśnieniami, L’viv 1918, wyd. 3, L’viv 1957). Przekładał też (za pośrednictwem języków niemieckiego i polskiego) poezje Sándora Petőfiego i ogłaszał je w l. 1895–8 w „Dile”. W l. 1894–7 był członkiem zespołu redakcyjnego tego dziennika. W r. 1895 opublikował pierwszy tom poezji pt. Lux in tenebris (Lw.). T.r. wstąpił do założonej przez Frankę Rusko-Ukraińskiej Radykalnej Partii i pisał do jej agend prasowych: „Narod” i „Hromads’kyj holos”. Jesienią 1895 wrócił do Wiednia, gdzie na tamtejszym uniwersytecie obronił w czerwcu 1896 rozprawę doktorską napisaną pod kierunkiem Vatroslava Jagića pt. Bittschrift Daniel des Verbannten (ogłosił ją potem pt. Slovo Danyla Zatočnyka, pamjatka staroruskoï literatury z kinca serednych vikiv na łamach „Zapysek Naukovoho Tovarystva im. Ševčenka” <„ZNT im. Ševčenka”> T. 9: 1896 ks. 1, wyd. osobne L’viv 1896). Opublikował w tym czasie obszerny artykuł Francuz’kyj dekadentyzm v pol’s’kij i velykorus’kij literaturi („Zoria” 1896 nr 9–11), przekładał też wiersze Marii Konopnickiej, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Michaiła Lermontowa i Aleksandra Puszkina. Współpracował z gazetą socjaldemokratyczną „Arbeiter Zeitung”. Dzięki France poznał Mychajłę Drahomanowa.
Na początku r. 1896 napisał S. swój pierwszy z planowanego cyklu szkic literaturoznawczy pt. Literaturni portrety. I. D-r Ivan Franko („Zorja” 1896 nr 1, 2). Określenie w nim niektórych wierszy Franki jako przykładu stylu dekadenckiego w literaturze ukraińskiej spowodowało wieloletni konflikt z pisarzem, a także wpłynęło na oziębienie stosunków z Mychajłą Hruszewskim, prezesem Tow. Naukowego im. Szewczenki (TNSz). Latem 1896 w Czerniowcach przygotował S. do druku i wydał „Tvory” Osypa Jurija Fedkowycza. W r. akad. 1896/7 uczęszczał na Uniw. Lwow. na wykłady z historii prawa Oswalda Balzera. Współpracował z lwowskimi czasopismami „Pravda” i „Nedila” oraz tamtejszym polskim „Monitorem” Ernesta Breitera, w którym m.in. opublikował opowiadanie Alumnus. Obrazek z życia księży ruskich w Galicji (1897 nr 6–18). Wydał także antologię „Chlops’ki pisni” (L’viv 1897), w której m.in. zamieścił tłumaczenia poezji Konopnickiej. W r. 1897 opublikował drugi tom wierszy Moï lysty (L’viv); oprócz własnych utworów ogłosił tu także swe przekłady. Po śmierci Pantelejmona Kulisza napisał jego obszerny nekrolog („Dilo” 1897 nr 31) oraz rozprawę Do istoriï ostann’oho pobutu P. Kuliša u L’vovi (L’viv 1897). Chociaż w broszurze Novokursna nauka (L’viv 1897) upominał się o miejsce Franki w podręcznikach szkolnych, nie spowodowało to osłabienia konfliktu z tym pisarzem i w efekcie S. zerwał współpracę z Rusko-Ukraińską Radykalną Partią i jej organami prasowymi oraz TNSz i wydawanym przez nie miesięcznikiem „Literaturno-naukovyj vistnyk”.
W r. szk. 1897/8 był S. zatrudniony na stanowisku zastępcy nauczyciela w polskim Wyższym Gimnazjum w Stanisławowie; skłócony z dyrekcją, wrócił do Lwowa, gdzie w r. 1898 współpracował z polskimi dziennikami „Słowo Polskie” (w numerach 109 i 115 opublikował artykuł Mickiewicz w piśmiennictwie ukraińsko-ruskim) oraz „Kurier Lwowski” wraz z jego tygodniowym dodatkiem „Tydzień”. Dn. 1 IX t.r. został zastępcą nauczyciela w ukraińskim Wyższym Gimnazjum w Przemyślu; uczył tam języków ukraińskiego, polskiego i łaciny. W Przemyślu w r. 1898 opublikował poemat Soti rokovyny i dumę Naše vidrodžennje, napisaną z okazji stulecia „Eneidy” Iwana Kotlarewskiego, a w r. 1899 rozprawę Pam’jaty Tarasa Ševčenka oraz tłumaczenie wiersza Konopnickiej Do ženščyny. W r. 1900 we Lwowie ogłosił przekład „Tarasa Bulby” Nikołaja Gogola, który opatrzył posłowiem. Wybitnym osiągnięciem translatorskim S-a były „Vybrani ody Horacija” wraz z rozprawą o twórczości poety („Zvit dyrekcyï II gimnazyï v Peremyšli za škil’nyj rik 1900/1”, wyd. osobne Peremyšl 1901). Odchodząc od radykalizmu społecznego, S. zwracał się wówczas ku chrześcijaństwu; w tym duchu opublikował wierszowany modlitewnik Iz hlybyn vozzvach (Peremyšl 1900, wyd. 2, Žovkva 1905).
W czerwcu 1901 złożył S. na uniw. w Czerniowcach egzamin na profesora gimnazjum, po czym 23 VIII t.r. został mianowany nauczycielem w niemieckojęzycznym Gimnazjum im. Rudolfa w Brodach; uczył tam języków greckiego i ukraińskiego oraz propedeutyki filozofii, a od r. szk. 1902/3 również języka polskiego. Opublikował rozprawę z zakresu dydaktyki nauczania pt. De infinitivi Homerici origine casuali (Brody 1902) oraz szkic pt. Wundt’s Apperzeptionstheorie (Brody 1903). Na ankietę Krajowej Rady Szkolnej odpowiedział artykułem pt. Himnazijal’na propedevtyka filozofiï (L’viv 1903). W r. 1903 został członkiem Ruskiego (Ukraińskiego) Tow. Pedagogicznego «Proswita» i przewodniczącym jego filii w Brodach (w l. 1909–10 był członkiem Zarządu Głównego, a w l. 1910–11 członkiem Komisji Wydawniczej); od r. 1904 współpracował z organem «Proswity», miesięcznikiem „Učytel”. Z języka rosyjskiego na polski przetłumaczył dramat Maksyma Gorkiego „Na dnie žyzni” (W schronisku nocnem, Brody 1903) i opatrzył go przedmową. Z języka niemieckiego na ukraiński przełożył podręcznik A. Stefana do nauki języka francuskiego i wydał pt. „Učebnyk francuz’koï movy” (Peremyšl–Žovkva 1904–5 cz. 1–3). Opublikował antologię poezji francuskiej i rumuńskiej w swych przekładach pt. „Poezije XIX vika” (L’viv 1903). W r. 1904 wydał zbiorek wierszy i poematów pt. Na trumbiti (L’viv), zainspirowany legendą o karpackim zbójniku Ołeksie Dowboszu, oraz tomik poezji Raz do mene molodist’ pryšla (Peremyšl). Włączony w skład węgierskiej delegacji naukowej, udającej się w r. 1905 do Kijowa, poznał tam m.in. Mykołę Łysenkę, Oresta Lewickiego, Iwana Neczuja-Lewickiego, Wołodymyra Samijłenkę, Pawła Żyteckiego, Iwana Naumenkę i Wołodymyra Peretca. Po powrocie do Brodów opublikował rozprawę źródłową z dziejów Kościoła wschodniego pt. Perehrynacija ili put’ do Ierusalimu Danila archimandryta Korsunskoho z biloj Rossij. Seredniovična pam’jatka starous’koï literatury v redakciï po uljuckij rukopysi (Žovkva 1906).
W r. 1906 ogłosił S. artykuł Bogurodzicza dzewicza („Ruslan” nr 236), a następnie rozprawę Hrunval’ds’ka pisnja (Bogurodzicza dzewicza). Pam’jatka zapadno-rus’koï literatury XIV v. (Žovkva). Na podstawie analizy językowej uznał, że „Bogurodzica” jest pieśnią staroruską, rozpowszechnioną w Polsce dzięki chorągwiom ruskim uczestniczącym w bitwie pod Grunwaldem. Hipotezę tę bardzo emocjonalnie zaatakował Aleksander Brückner, określając ją jako «hajdamacką argumentację» i «błazeństwo nie warte zastanowienia» („Pam. Liter.” 1906 t. 5 i n., „Słowo Pol.” 1906 nr 440, „Archiv für Slavische Philologie” T. 29: 1907). S. replikował broszurą Dvi statti pro Hrunval’ds’ku pisnju (Žovkva 1906) oraz artykułami na łamach „Dila” (Naukova recepta prof. Briknera, 1906 nr 202, 203, Šče v spravi rus’koï „Bogurodzicze”, 1906 nr 230, Novi holosy krytyky pro Hrunval’ds’ku pisnju, 1907 nr 92), a także w szkicu Hrunval’ds’ka pisnja v svitli iï melodiï („Iljustrovanyj muzyčnyj kalendar’ na rik zvyčajnyj 1907”, L’viv 1907). W obronie S-a stanął przede wszystkim Franko („Literaturno-naukovyj vistnyk” T. 35: 1906 ks. 9), co zakończyło dziesięcioletni konflikt między pisarzami. W rezultacie S. wrócił do TNSz i ponownie zaczął publikować w „ZNT im. Ševčenka” (Z neznanoï pol’s’koï rukopysi XVII v., T. 74: 1906 ks. 6, L’vivs’kyj tyždnevnyk z 1749 r., T. 77: 1907 ks. 3, Uvilnennja zločyncja divčynoju v Brodach 1727 r., T. 75: 1907 ks. 1, wyd. osobne L’viv 1907, Azbučna statja Mykoly Kmicykevyča z 1834 r., T. 81: 1908 ks. 1, Iz staroï halyc’koï literatury, T. 82: 1908 ks. 2). Przetłumaczył „Słowo o pułku Igora” (Pisnja pro pochid Ihora Svjatoslavyča. Poema XII v., L’viv 1907, wyd. 2, L’viv 1918, wyd. 3, L’viv 1957). Mianowany 30 VII 1907 przez Radę Szkolną Krajową profesorem w niemieckim II Gimnazjum we Lwowie, uczył tam od r. szk. 1907/8 języków ukraińskiego, łacińskiego i greckiego. W r. 1907 został wybrany na członka rzeczywistego TNSz i wszedł do jego sekcji filologicznej. W r. 1908 wracał do historii Kościoła wschodniego w rozprawach publikowanych we Lwowie: Iz studij nad Počaïvs’kym „Bohohlasnykom”. Kvestiï avtorstva i času povstannja dejakkych pisen’, Poezija u proroka Isaiï, Sv. Ivan Zlotoustyj na Rusii i Sviatoonufrejs’kyj monastyr u L’vivi. Świadectwem jego wysokiej pozycji w literaturze była antologia „Ukraïns’ka muza” (Kyïv 1908), w której zamieszczono dziesięć jego wierszy wraz z biogramem i portretem.
W l. 1908–10 był S. redaktorem naczelnym „Učytela”. Przygotował wybór źródeł Ukraïns’ki žerela do istoriï fil’osofiï (L’viv 1908) oraz ogłosił studium Dvi staroruski povisti pro sv. Nykolaja (Žovkva 1909). Nowy tom wierszy pt. Vybir pisen’ opublikował we Lwowie w r. 1909. W „ZNT im. Ševčenka” wydał cenione rozprawy historyczne: Do biohrafiï pisan’ Ivana z Vyšni (T. 87: 1909, wyd. osobne L’viv 1909) oraz Kolivščyna v pol’skij literaturi do 1841 r. (T. 97: 1910, wyd. osobne L’viv 1910). W rozprawie Slovac’kyj v ukraïns’kim pys’menstvi i perekladi („Juliuszowi Słowackiemu. Grono nauczycielskie Gimnazjum II we Lwowie”, Lw. 1909 i odb.) przedstawił pierwsze w ukraińskim literaturoznawstwie analizy wpływu literatury polskiej na ukraińską. Jako członek sekcji filologicznej TNSz przygotowywał obchody stulecia urodzin Szewczenki; opracował z tej okazji program Literaturno-naukovi dyzyderaty dlja obchodu stoch urodyn Tarasa Ševčenka („Chronika Naukovoho Tovarystva im. Ševčenka” 1909 nr 39, wyd. osobne L’viv 1910). Większość artykułów o Szewczence zebrał w tomie Literaturni načerky (L’viv 1912), a następnie w książce Z žyttja i tvorčosti Tarasa Ševčenka (L’viv 1914). Badając początki narodowego odrodzenia Ukraińców w 1. poł. XIX w., wydał Holos Hal’yčan. Avtohraf peršoï drukovanoï poeziï Markijana Šaškevyča (L’viv 1911). Wybrany 29 IX 1913 do Zarządu TNSz, objął w nim funkcję skarbnika.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej ewakuował się S. w r. 1914 do Wiednia, gdzie podjął pracę na ukraińskich kursach gimnazjalnych. Gdy do armii austro-węgierskiej zmobilizowano p.o. prezesa TNSz Stepana Tomasziwskiego (zastępującego nieobecnego Hruszewskiego), przejął część jego obowiązków, a gdy we wrześniu 1915 wrócił do Lwowa, uwolnionego spod okupacji rosyjskiej, został p.o. prezesem TNSz. W dzienniku „Dilo” publikował wiersze wojenne z myślą o Ukraińskich Strzelcach Siczowych. W rozprawie Osnovy ševčenkovych zviazkiv z Pol’akamy („ZNT im. Ševčenka” T. 119–120: 1917) oraz książce Ševčenko i Pol’aky. Osnovy vzaïmnych zviazkiv (L’viv 1917) przeanalizował kontakty poety z polskimi powstańcami oraz wpływ na niego polskiej literatury. Zbiór Na dosvitku novoï doby. Statti i zamitky do istoriï vidrodžennja Hal’yckoï Ukraïny (L’viv 1919) podsumowywał jego studia nad narodowym odrodzeniem Ukraińców w 1. poł. XIX w. Po zajęciu Lwowa przez WP odmówił S. na początku r. 1919 złożenia przysięgi na wierność państwu polskiemu; w rezultacie został zawieszony w prawach profesora II Gimnazjum. Wraz z grupą naukowców z TNSz zaangażował się w sierpniu t.r. w organizację we Lwowie ukraińskich kursów uniwersyteckich. Na początku r. 1920 został z ramienia Ukraińskiej Ludowej Partii Pracy (Ukrajinśka Narodno-Trudowa Partja) wydelegowany, jako reprezentant okręgu lwowskiego, do konspiracyjnego przedstawicielstwa Ukraińców galicyjskich, Ukraińskiej Rady Narodowej (działającej do marca 1923). W październiku 1920 objął kierownictwo wspomnianych kursów uniwersyteckich, a po ich przekształceniu w tajny uniw. ukraiński został w lipcu 1921 jego rektorem. Na Walnym Zgromadzeniu TNSz 28 III 1921 wybrano go na prezesa Towarzystwa. W „ZNT im. Ševčenka” opublikował kolejne dwa artykuły o związkach polsko-ukraińskich: Dvojazyčni teksty ukraïns’kych pisen’ XVIII st. oraz Ukraïns’ki tradyciï pro pochodžennja Kostjuška (oba T. 131: 1921, wyd. osobne L’viv 1921). Decyzją Kuratorium Lwowskiego Okręgu Szkolnego został w r. 1921 przywrócony w prawach nauczyciela II Gimnazjum, jednak na własną prośbę otrzymał wtedy urlop bezpłatny. Objął natomiast 1 IX t.r. stanowisko dyrektora prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Bazylianek we Lwowie i uczył tam literatury ukraińskiej i łaciny. Po nieudanym zamachu Stepana Fedaka juniora na Józefa Piłsudskiego (25 IX) został 7 X aresztowany. Zwolniony z braku dowodów 3 I 1922, wrócił do pracy w Gimnazjum Bazylianek. T.r. opublikował we Lwowie rozprawę Filosofična osnova tvorčosti Kuliša.
Kierując tajnym uniwersytetem, prowadził w nim S. jednocześnie Katedrę Literatury Ukraińskiej oraz wykładał historię języka ukraińskiego XVII– XIX w. i dzieje literatury ukraińskiej XIX w. We wrześniu 1923 wybrano go ponownie na rektora. Prezesem TNSz był do 2 XI t.r., po czym w r. 1924 objął kierownictwo powołanej w Towarzystwie Komisji Szewczenkowskiej. Przygotował do druku polskojęzyczną korespondencję greckokatolickiego metropolity lwowskiego Michała Lewickiego z bp. przemyskim Janem Śnigurskim: Lysty mytr. M. Levyc’koho do jep. Iv. Snihurs’koho j oficial’ni dokumenty ïch spilnoï dijal’nosti (1813–1847) („Ukraïns’kyj archyv”, L’viv 1924 XII). Po śmierci Jana Kasprowicza opublikował w „Dile” (1926 nr 172) artykuł Jan Kasprovyč, traktujący m.in. o przyjaźni polskiego poety z Franką. Swój protest wobec polityki władz RP w stosunku do ludności ukraińskiej wyraził przekładem „Roty” Konopnickiej (Ne vydrut’ nam zemli batkiv, „Rada” 1926 nr 11), skonfiskowanym przez cenzurę. Wskutek konfliktu z kierownictwem TNSz, które zarzuciło mu niewłaściwą politykę finansową i wydawniczą, wystąpił w r. 1927 z Towarzystwa. Odtąd działał głównie w «Proswicie», a od r. 1928 był przewodniczącym Tow. Pisarzy i Dziennikarzy im. Franki. Okazjonalnie pisał o sztuce (Maljar o. Mykola Tereins’kyj, „Zapysky Čyna sv. Vasylija Velykoho” T. 2: 1927), publikował felietony, również satyryczne, oraz piosenki dla dzieci. Przygotował wznowienie poematu Kulisza „Marusja Bohuslavka” (L’viv 1928), które opatrzył obszernym wstępem; napisał też przedmowę do poematu Franki „Pans’ki žarty” (L’viv 1928). Dn. 29 VI 1929, w końcowej fazie tzw. «ukrainizacji» w ZSRR, został członkiem rzeczywistym Wszechukraińskiej Akad. Nauk w Kijowie, a w Komisji Język i Literatura objął kierownictwo podkomisji literatury nowożytnej. Z racji nowych obowiązków wyjeżdżał do Kijowa, a także pobierał wynagrodzenie od władz sowieckich; w Polsce wywoływało to negatywne reakcje w środowisku naukowym zarówno polskim, jak ukraińskim. Jednak w związku z represjami i «Wielkim Głodem» na Ukrainie S. zmienił swą postawę; w rezultacie 4 X 1933, decyzją Prezydium Wszechukraińskiej Akad. Nauk został (wraz z Mychajłą Wozniakiem, Filaretem Kołessą i Cyrylem Studzińskim) pozbawiony godności członka rzeczywistego. Dn. 30 VI 1934 przeszedł w Gimnazjum Bazylianek na emeryturę. W r. 1937 wydał ostatni tomik poetycki Istoryčni pisni (L’viv). W żydowskim polskojęzycznym dzienniku „Chwila” (1937 nr 6601) opublikował wspomnienie o France (Wówczas to było jeszcze mrzonką); podobne wspomnienie o Władysławie Bełzie pt. Niezapomniany ogłosił tamże w r. 1938 (nr 6816). W miesięczniku „Žyttja i znannja” zamieścił artykuł V soti rokovyny tvorčosti T. Ševčenka (1938 nr 3), a w dodatku literacko-naukowym do „Novoho času” dwa szkice: Ševčenko i carat (1938 nr 11–13) oraz Ivan Franko j videns’li moskal’ofily v 1893 r. (1939 nr 21).
Pod okupacją sowiecką przywrócono S-owi 20 XII 1939 członkostwo Akad. Nauk Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (USRR) i równocześnie mianowano profesorem ukraińskiej literatury nowożytnej na Państw. Uniw. Ukraińskim im. Franki we Lwowie. S. został także przewodniczącym Oddz. Lwowskiego Związku Pisarzy Ukrainy i okazjonalnie publikował w jego miesięczniku „Literatura i mystectvo”. W styczniu 1940 powierzono mu stanowisko dyrektora nowo utworzonej lwowskiej filii Biblioteki Akad. Nauk USRR (dotychczasowej B. Ossol.). W czasie okupacji niemieckiej działał S. w półlegalnym stow. Ob’jednnaja Praci Ukraïns’kych Naukowciw; kierując w nim Gabinetem Filologicznym, opracował bibliografię „Ukraïnika v pol’skych al’manachach romantyčnoï doby (1815–1850 rr.)” (rkp. w: L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.). Po ponownym zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną wrócił w sierpniu 1944 do pracy w Bibliotece Akad. Nauk USRR. Publikował niewielkie artykuły w dzienniku „Vilna Ukraïna” oraz jeden, pt. Za radosne życie, w polskim „Czerwonym Sztandarze” (1946 nr 10). Z okazji siedemdziesiątej piątej rocznicy urodzin odznaczono go w r. 1946 Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Wiosną 1948 został deputowanym do Rady m. Lwowa. Zmarł 27 IV 1948 we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim.
W zawartym w r. 1907 małżeństwie z Ołeną Krwawycz (1879–1962), córką lwowskiego lekarza Wasyla, miał S. dwóch synów: Stepana (7 I 1909 – 13 III 1990), literaturoznawcę, pracownika Akad. Nauk USRR, oraz Mykołę (ur. 13 I 1915), zamordowanego przez hitlerowców w lwowskim więzieniu na ul. Łąckiego w r. 1942.
Pośmiertnie, w l. 1957 i 1962, wydano we Lwowie dwa tomy Poezij S-a. W opracowaniu syna Stepana ukazały się jego Vybrani pracy z istoriï literatury (Kyïv 1963). Spuścizna S-a znajduje się w L’vivskiej naukovej bibliotece im. V. Stefanyka we Lwowie (Viddil Rukopysiv, F. 206).
Fot. w Mater. Red. PSB; – Dovidnyk z istoriï Ukraïny, Kyïv 2001 s. 1107; Enc. of Ukraine, IV 629; Encyklopedija ukraïnoznavstva, Paris–New York 1976 X; Moroz M. O., Bibliohrafičnyj pokažčyk naukovych, publicystyčnych i literaturnych prac’ V. Ščurata, w: Ščurat V. H., Vybrani pracy z istoriï literatury, Kyïv 1963; Ševčenkivs’kyj slovnyk, Kyïv 1978 II; Stech J., Propam’jatna knyha ukraïns’kych dijačiv Peremyščyny XIX–XX stolit’, Peremyšl–L’viv cz. 1; Ukraïns’ka radians’ka encyklopedija, Kyïv 1985 XII; Ukraïns’ka žurnalistyka v imenach. Materialy do encyklopedyčnoho slovnyka, L’viv 1996 III; – Andrusiak M., Historiografia ruska (ukraińska) w latach 1921–1930, „Kwart. Hist.” R. 48: 1934 z. 2: Antoniuk N. V., Ukraïns’ke kulturne žyttja v Heneral’nij Hubernï (1939–1944 rr.), L’viv 1997; Bab’jak P. H., Lysty Osypa Makoveja do Vasyla Ščurata, „ZNT im. Ševčenki” T. 234: 1997; Ciwkacz O., Twórczość Juliusza Słowackiego w ukraińskich czasopismach i drukach zwartych końca XIX i początku XX wieku (1876–1910), „Acta Univ. Lodziensis. Folia Librorum” 2009; Dvadcjat’pjat’littja Tovarystva „Učitel’s’ka Hromada”. Juvilejnyj naukovyj zbirnyk, L’viv 1935; Dz’oban O., Petraš O., Lysty Bohdana Lepkoho do Vasyla Ščurata, „ZNT im. Ševčenki” T. 221: 1990; Hnatjuk V., Naukove Tovarystvo imeny Ševčenka u L’vovi. Istoryčnyj narys peršoho 50-riččja – 1873–1923, Mjunchen– Paryż 1984; Hrabovyč H., Do istoriï ukraïns’koï literatury. Doslidžennja, ese, pol’emiki, Kyïv 1997; Hrycak J., Vybrani ukraïnoznavči praci, Peremyšl 2002; Kozak S., Z dziejów Ukrainy. Religia. Kultura. Myśl społeczna. Studia i szkice, W. 2006; Kuplowski M., Iwan Franko jako krytyk literatury polskiej, Rzeszów 1974; Movčan R., Ukraïns’kyj modernizm 1920-ch: portret v istoryčnomu inter’jeri, Kyïv 2008; Mudryj V., Zmahannja za ukraïns’ki universytet v Halyčyni, L’viv–N’ju Jork 1999; Rublov O., Zachidnioukraïns’ka intelihencija u zachalnonacional’nych polityčnych ta kul’turalnych procesach (1914–1939), Kyïv 2004; Rublov O., Čerčenko J. A., Stalinčšyna j dola zachidnioukraïns’koï intelihenciï 20–50-ti roky XX st., Kyïv 1994; Sosnowska D., Inna Galicja, W. 2008; 125 rokiv Naukovoho Tovarystva imeni Ševčenka. Zbirnyk naukovych prac’ i materialiv prysvjačenyj juvileju Tovarystva, L’viv 2001; Stachiw J., Od „hajdamaki” do „polonofila”. Wspomnienia i refleksje ukraińskiego nacjonalisty z Przemyśla, New York–Przemyśl 2010; Stępień S., Ukraińskie życie naukowe w Drugiej Rzeczypospolitej, w: Polska. Ukraina. Osadczuk, Red. B. Berdychowska, O. Hnatiuk, L. 2007; Svity Tarasa Szewczenka. Zbirnyk statej do 175-riččja z dnja narodžennja poeta, Red. L. M. Zales’ka Onyszkevyč i in., N’ju Jork 1991; Ščurat S. V., Ivan Franko i Vasyl Ščurat u literaturnych zv’jazkach ta lystovanni, w: Doslidžennja tvorčosti Ivana Franka, Kyïv 1956; tenże, Vasyl Ščurat (Žyttja i naukovo-literaturna dijal’nist), w: Ščurat V. H., Vybrani pracy z istoriï literatury, Kyïv 1963; Ukraïns’ka deržavna čoloviča himnazija u Peremyšli 1895–1995, Drohobyč 1995; Werwes H., Tam, gdzie Ikwy srebrne fale płyną. Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich w XIX i XX wieku, W. 1972; – Holovata L., „Ukraïns’ke vydavnyctvo” u Krakovi–L’vovi. 1939–1945, Kyïv 2010 I; Jahresbericht des Rudolf-Gymnasium in Brody 1902–1907, Brody 1902–1907; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka. Osobysti archivni fondy Viddilu Rukopysiv. Anotovanyj pokažčyk, L’viv 1995; Opałek M., O Lwowie i mojej młodości. Kartki z pamiętnika, Wr. 1987; Repertuar ukraïns’koï knyhy 1798–1916. Materialy do bibliohrafiï, L’viv 1999–2004 III–VIII; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1898–1911; XXX Sprawozdanie Gimnazyum im. Rudolfa w Brodach za r. 1908, Brody 1908 s. 3, 9; Zvit dyrekcyï Gimnazyï v Peremyšli za rik škilnyj 1899/1900, Peremyšl 1900; – Archiv der Universität Wien: sygn. M 34.2, PH 59, 14; Central’nyj deržavnyj archiv hromads’kych objednan’ Ukraïny w Kijowie: F. 1 op. 16 spr. 9; Central’nyj deržavnyj archiv vyščych orhaniv vlady ta upravlinnja Ukraïny w Kijowie: F. 166 op. 6 spr. 5913; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw.: F. 130 op. 1 spr. 9, F. 361 spr. 292, F. 368 spr. 298, F. 378 spr. 143, F. 384 spr. 80, F. 771 spr. 69.
Stanisław Stępień