Sałtszewicz Wawrzyniec Józef (ok. 1700–1762), profesor astrologii i teologii Akad. Krak. Ur. w Pierzchnicy (woj. sandomierskie), prawdopodobnie w rodzinie mieszczańskiej, był synem Tomasza i Anny.
Do metryki Uniw. Krak. S. wpisał się przypuszczalnie ok. r. 1720, bakalaureat sztuk wyzwolonych uzyskał bowiem 31 X 1722 i jesienią t. r. został wysłany do kolonii akademickich w Wolborzu, gdzie nauczał w l. 1722–3. Po promocji magisterskiej (24 V 1725) początkowo wykładał na Wydz. Artium jako docent extraneus w l. 1725/6–31, pełniąc jednocześnie obowiązki seniora Bursy Starnigielskiej. W r. 1731 objął stanowisko dyrektora kolonii akademickiej w Białej Podlaskiej. Związał się z nią bardzo blisko w czasie dziesięcioletniego pobytu (1731–6, 1738–41), zyskując zaufanie i opiekę protektorów kolonii: proboszcza bialskiego Ludwika Riaocoura i właściciela miasta Hieronima Floriana Radziwiłła; na jego prośbę w r. 1740 pozostał w Białej ponad przewidziany statutami okres. Mimo oddalenia od Krakowa nie zaniedbywał S. kariery uniwersyteckiej, 7 VII 1732 wszedł do Kolegium Mniejszego, w l. 1737–8 rozwijał energiczną działalność jako syndyk Uniwersytetu, w r. 1738 był dziekanem Wydz. Filozoficznego (urząd ten piastował jeszcze dwukrotnie w l. 1742/3 i 1745/6). Przyjąwszy w r. 1735 święcenia kapłańskie, w dn. 12 VII r. n. został S. instytuowany na altarię św. Bartłomieja w katedrze wawelskiej, stanowiącą uposażenie katedry astrologii fundacji Macieja z Miechowa. Profesurę tę otrzymał jednak dopiero w r. 1743. Już od r. 1727 zaczął wydawać w Krakowie (w l. 1734 i 1736 również w Drukarni Bazylianów w Supraślu) popularne kalendarze polskie i ruskie. Widocznie cieszyły się one dużą poczytnością, skoro w r. 1747 S. wniósł do sądu rektorskiego skargę na typografa lwowskiego Pawła Golczewskiego za bezprawny przedruk kalendarza na r. 1747. Dn. 5 IX 1740 został inkorporowany do Kolegium Większego. Dn. 11 II r. n. obronił Quaestio astronomica de motibus caelorum ex Almagesto Ptolomei. Zapewne w tym czasie otrzymał kanonię w kolegiacie św. Anny, w której poprzez prelaturę kanclerską (1744) i scholasterię (1745) doszedł w r. 1759 do prepozytury. Ponadto przed r. 1741 posiadał kapelanię kościoła św. Wojciecha w Krakowie, a w l. 1748–50 probostwo w Chruszczobrodzie.
Już w l. 1737–8 objaśniał S. traktaty geometryczne (m. in. J. Tońskiego), ale wbrew twierdzeniom dawniejszej historiografii nigdy nie zajmował katedry geometrii praktycznej Adama Strzałki z Rudzy; w źródłach występuje jako profesor regius: matematyki, filozofii (Cursus Vladislavianus) i astrologii (1743–7). Dn. 22 V 1744 S. został przez rektora Wojciecha Micińskiego mianowany geometrą przysięgłym. Być może uprawiał również praktykę mierniczą, jeszcze bowiem u schyłku życia został w r. 1761 wezwany przez woj. krakowskiego Jana Klemensa Branickiego dla przeprowadzenia pomiarów gruntów w star. tyczyńskim. Zainteresowaniom nauką o ziemi dał wyraz ogłaszając w r. 1746 elementarny zarys geografii fizycznej i politycznej: Compendium geographiczne..., za co 15 III 1747 otrzymał od Uniwersytetu nie znany skądinąd tytuł geografa («electus in geographum»). W r. 1756 wszedł w skład Komisji dla zbadania projektowanego przez bpa Andrzeja Stanisława Załuskiego Cursum Mathematicum. Początkowo bardzo czynny w życiu Kolegium Większego (m. in. jako kilkakrotny konsyliarz, fiscarius i prepozyt w l. 1742–3) z ramienia Uniwersytetu został w r. 1744 delegowany na sejm grodzieński i wizytację kolonii akademickiej w Białej. Z czasem, jak się zdaje z powodu choroby, wycofał się z czynnego udziału w życiu Akademii. W r. 1746 przeszedł – nie bez oporów Kolegium – na Wydz. Teologiczny, otrzymując jednocześnie kanonię św. Floriana. Karierę kościelną uwieńczył, uzyskawszy w r. 1757 z prezenty Uniwersytetu probostwo w Proszowicach. Zmarł w Krakowie 20 IV 1762, pochowany został w kościele św. Anny.
Estreicher; Żebrawski, Bibliografia; Enc. Org.; Janocki, Lexicon; – Stoksik J., Dzieje katedry geometrii praktycznej w Akademii Krakowskiej, Zesz. Nauk. UJ., Prace Hist., Z. 92, Kr. 1990 s. 29; Wiśniewski J., Diecezja Częstochowska, Mariówka 1936 s. 52; – Foltański J. W., Aureola immortalis gloriae, Kr. 1762; Michalewicz J., Michalewicz M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae Cracoviensis in saeculis XV–XVIII, Tomus V, Pars II, Kr. 1991 s. 42; Statuta nec non liber promotionum; – AP w Kr.: Castr. Crac. Rel. t. 127; Arch. UJ: rkp. 1 s. 93, 159, 177, 188, 190 i n., rkp. 21 s. 1010–1011, 1014, 1171, rkp. 22 s. 46–49, 164, rkp. 23 s. 376, 399, 432, 475, 537, 555, rkp. 65 s. 220, 222, 229, 262, 268, 274, rkp. 66 s. 157, 159, 166, 167, 173 i n., rkp. 76, 90, 91, 94, 205 s. 101, rkp. 139; B. Jag.: rkp. 235, 2849, 3316.
Leszek Hajdukiewicz