Międzyleski Wawrzyniec h. Jastrzębiec (przed 1480–1529), dyplomata, biskup kamieniecki. Był synem Macieja z linii Międzyleskich z Ulatowa w pow. przasnyskim na Mazowszu. W r. 1493 wpisał się na Uniw. Krak. i w r. 1501 uzyskał bakalaureat. W r. 1502 został notariuszem publicznym oraz prokuratorem krakowskiego wikariusza in spiritualibus Jana Baruchowskiego. Następnie wstąpił do kancelarii Aleksandra Jagiellończyka, gdzie od r. 1505 pełnił funkcję pisarza. Po śmierci Aleksandra Jagiellończyka M. uwięził, zapewne na polecenie kanclerza J. Łaskiego, ukrywającego się w klasztorze na Skałce lekarza-szarlatana Balińskiego, oskarżonego o przyspieszenie zgonu króla. Należy przypuszczać, że wtedy już związał M. swą przyszłą karierę z rodziną Łaskich. Dzięki protekcji kanclerza przeszedł następnie jako notariusz do kancelarii Zygmunta I i ok. r. 1509 został sekretarzem królewskim. W r. 1507 był już proboszczem czchowskim, w r. 1509 kanonikiem i prepozytem kapituły wileńskiej oraz proboszczem witebskim. Najprawdopodobniej w r. 1511 uzyskał też funkcję pisarza W. Ks. Lit., o czym kolejne wzmianki pochodzą z l. 1520 i 1524 (Wolff). Gdy prymas Łaski wyruszał w r. 1513 na sobór lateraneński do Rzymu, M. zwrócił się do króla z prośbą o pozwolenie na wspólny z prymasem wyjazd do Włoch w celu uzupełnienia swoich studiów. Jeszcze przed uzyskaniem zgody królewskiej (co nastąpiło 8 III 1513) otrzymał 20 II 1513 mandat książąt mazowieckich Stanisława i Janusza, upoważniający go do reprezentowania Mazowsza na soborze. Pełnomocnictwo to, przedłożone przez M-ego 17 VI 1513 na sesji soborowej, nie zostało jednak uznane z powodu podległości lennej Mazowsza Koronie Polskiej. Dn. 2 IX 1513 Łaski wysłał M-ego z powrotem do Polski, przekazując za jego pośrednictwem Zygmuntowi I relację o aktualnym stanie sporu polsko-krzyżackiego na forum soborowym. Miał również M. zebrać informacje ze strony polskiej o stosunkach tureckich, w związku z omawianym na soborze projektem krucjaty. Na podstawie wiadomości dostarczonych mu przez agentów, posłów i szpiegów polskich M. opracował memoriał zawierający obszerny opis potęgi wojskowej, administracji i finansów ówczesnej Turcji, który po powrocie do Rzymu (wyjechał do Rzymu z Wilna w kwietniu 1514) przedłożył 28 IX 1514 papieżowi Leonowi X. Dn. 12 I 1515 wyjechał powtórnie do Polski z zadaniem przekazania królowi m.in. sugestii prymasa na temat celowości zbliżenia polsko-habsburskiego. Misja ta okazała się spóźniona, gdyż zjazd Zygmunta I z cesarzem Maksymilianem został postanowiony już wcześniej. M. osiadł więc chwilowo w Pińczowie u Oleśnickich, skąd korespondował z Łaskim, donosząc mu o bieżących wydarzeniach.

Jako znawca problemów tureckich M. wysłany został ponownie do Rzymu w r. 1517, kiedy to pod koniec soboru powrócono do projektu krucjaty. Miał ponadto dopilnować w Rzymie procesu kanonizacyjnego królewicza Kazimierza Jagiellończyka. Wystąpienie jego w sprawie tureckiej (m.in. oświadczył, że król zwleka z zawarciem rozejmu z sułtanem w oczekiwaniu na decyzje Rzymu) zyskało aprobatę papieża i dostojników soborowych. Wziął następnie udział w opracowaniu memoriału w sprawie organizacji wyprawy antytureckiej, sporządzonego 12 XI 1517 przez kongregację kardynałów. Doceniając wysiłki M-ego, papież nie szczędził mu pochwał w liście do Zygmunta I z 13 XII 1517, mianował M-ego hrabią lateraneńskim i protonotariuszem apostolskim, a także nuncjuszem na uroczystości koronacyjne królowej Bony oraz zlecił mu omówienie wspomnianego memoriału z cesarzem Maksymilianem I. Gdy po opuszczeniu Rzymu, z początkiem 1518 r., przybył M. do cesarza do Augsburga, Maksymilian w uznaniu jego zasług wystawił mu 25 II 1518 przywilej, upoważniający kilka wybitnych rodzin pieczętujących się Jastrzębcem w Polsce, Mazowszu i Litwie, m.in. Międzyleskich, do pasowania po jednym członku każdej z nich na «rycerza złocistego». Równocześnie wystarał się M. u cesarza o tytuł książęcy dla Mikołaja Radziwiłła, kanclerza lit. i woj. wileńskiego.

Po powrocie do kraju M. uczestniczył jako nuncjusz papieski w uroczystościach koronacyjnych królowej Bony w r. 1518, po czym król mianował go, przy poparciu prymasa Łaskiego, biskupem kamienieckim w miejsce Jakuba Buczackiego, awansowanego na biskupstwo chełmskie, a w grudniu t.r. dał mu prezentę na kanonię płocką. Niebawem stał się M. jednym z zaufanych doradców Bony, pośrednikiem w umocnieniu jej wpływów na Litwie i Mazowszu, gdzie posiadał wielu przyjaciół wśród możnych. W marcu 1519 wysłany został na Litwę z zadaniem zapośredniczenia zgody między Olbrachtem Gasztołdem, woj. trockim, a Mikołajem Radziwiłłem, woj. wileńskim. Mimo łączących go osobistych przyjaznych stosunków z obydwoma antagonistami nie udało mu się jednak ich pogodzić. W r. 1521 powrócił do Polski. Popadł tu w konflikt z Jostem Ludwikiem Decjuszem, którego, w odwecie za jego dawniejszą napaść na rodzinę Międzyleskich, zaatakował w pamflecie przeciw Lutrowi i jego zwolennikom. Polemice między M-em a Decjuszem położył kres król wyrokiem z 10 VIII 1521, nakazującym zniszczenie pamfletów. Dn. 13 III 1521 otrzymał M. konfirmację papieską na biskupstwo kamienieckie. W kwietniu t.r. był obecny przy zawieraniu układów z zakonem krzyżackim w Toruniu, a z początkiem 1522 r. wyjechał ponownie na Litwę w orszaku Zygmunta I. Królowa Bona powierzyła mu wtedy zadanie pozyskania możnowładców litewskich dla planu wyniesienia na stolec wielkoksiążęcy królewicza Zygmunta Augusta. M. przedstawił w tajemnicy projekt Olbrachtowi Gasztołdowi, który zobowiązał się działać w radzie wielkoksiążęcej w myśl zleceń Bony. Natomiast przeciwstawił się M. mianowaniu Konstantego Ostrogskiego, jako wyznawcy prawosławia, wojewodą trockim. Z początkiem 1523 r. przybył M. do Krakowa, skąd niebawem w lecie t.r. wysłany został, wraz z Janem Krupskim, kasztelanem lwowskim, w misji dyplomatycznej do Mołdawii dla zapośredniczenia zgody między wojewodą Stefanem i jego zbuntowanymi poddanymi. Stefan jednak, oskarżając Polskę o udzielenie pomocy spiskowcom, uwięził posłów i wypuścił ich dopiero na interwencję Węgier. Sprawozdanie z poselstwa złożył M. na październikowo-grudniowym sejmie 1523 r., po czym aż do 2 VIII 1524 przebywał stale przy dworze królewskim u boku Bony. On to zapewne zwrócił uwagę królowej na obszerne nieskolonizowane tereny na Litwie, które niebawem 21 II 1524 stały się przedmiotem wieczystej darowizny królewskiej dla małżonki. M. był redaktorem dokumentów zawierających nadania dla Bony na ziemiach litewskich.

Po powrocie z Mołdawii M. został oskarżony o obrazę czci przez towarzysza poselstwa Krupskiego. Powodem były wieści rozgłaszane przez M-ego, jakoby Krupski spowodował przedłużenie jego niewoli u hospodara i układał się ze Stefanem o wydanie zbiegłego do Polski dostojnika mołdawskiego Sarpy. Król rozstrzygnął spór 1 IX 1524 w duchu pojednawczym. Uczestniczył następnie M. z nadwornym pocztem w wyprawie przeciw Tatarom w sierpniu 1524. Od sejmu piotrkowskiego z początku 1525 r. pozostawał znowu stale przy dworze, brał udział w obradach senatu zwołanego do Krakowa dla narad nad sekularyzacją Prus, był obecny przy zawarciu traktatu krakowskiego w r. 1525, a także na sejmie piotrkowskim z końca t.r., a w marcu 1526 wyjeżdżał z Zygmuntem I do Prus Królewskich. Po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego Janusza (10 III 1526) M. wysłany został przez króla wraz z Mikołajem Rusockim na uroczystości pogrzebowe. Miał zarazem przygotować grunt do wcielenia Mazowsza do Korony. M. pracował nad tym zadaniem do przybycia króla 25 VIII 1526, a następnie, pozostając nadal w jego otoczeniu, był prawdopodobnie z ramienia królowej Bony rzecznikiem projektu przekazania Mazowsza Zygmuntowi Augustowi. Wydaje się również, że podczas pobytu w Warszawie M. należał do zwolenników wysunięcia kandydatury Zygmunta I na opróżniony po bitwie pod Mohaczem tron czeski i węgierski.

Od wczesnej jesieni 1526 do września 1527 przebywał M. przy dworze w Krakowie, pełniąc nadal rolę doradcy Bony. Dn. 2 IX 1527 Zygmunt I wysłał M-ego, wraz z Mikołajem Sokolnickim, na wizytację diecezji żmudzkiej, zdewastowanej i opuszczonej z powodu zaniedbań bpa Mikołaja Radziwiłła. Na Litwie M. odnowił dawną przyjaźń z O. Gasztołdem, którego odwiedził w Brańsku w dn. 13–17 X t.r. Po odbyciu w Miednikach synodu diecezjalnego zatrzymał się w Wilnie aż do przyjazdu pary królewskiej (5 III 1528). Uwikłany w walki stronnictw na Litwie, M. wytoczył w maju 1528 woj. witebskiemu Janowi Sapieże proces oskarżając go o zdradę, z zamiarem opanowania tronu włącznie. Znaczną rolę w zatargu odegrały osobiste animozje M-ego i Sapiehy, pogłębione sporami majątkowymi. Sprawa została jednak załagodzona przez króla. Wg listu Krzyckiego do Tomickiego, miał też M. napisać obraźliwy pamflet wymierzony przeciw osobie Zygmunta I. Nowy Korbut tej informacji nie potwierdza. Z wiosną 1529 stan zdrowia M-ego zaczął się nagle pogarszać, w związku zapewne także i z nieracjonalnym trybem życia (nadużywanie wina). Zmarł 13 V 1529 w Wilnie, gdzie został pochowany w miejscowej katedrze. M. posiadał znaczny księgozbiór, którego większa część pozostała w Wilnie. Wśród inkunabułów Biblioteki Jagiellońskiej zachowała się spośród jego książek zakazana przez Kościół praca Antoniego Rosellusa „De potestate imperatoris et papae” (Venetiis 1487) z napisem na karcie tytułowej «Liber est Laurencij Myedzileskij de Vlotkovo».

Oceniano M-ego różnie. Przyjaciel jego M. Sokolnicki podkreślał jego zasługi dla państwa, otwartość i bezkompromisowość. Przeciwnik linii politycznej Łaskich, z którymi M. był związany, P. Tomicki ostro ganił jego obyczaje. W sumie był M. zdolnym i zręcznym politykiem, zarazem jednak człowiekiem dość trudnego charakteru, skłonnym do pieniactwa i hulaszczego trybu życia.

Nowy Korbut, II; Niesiecki; Paprocki; Uruski; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit., s. 265, przypis 2; – Abraham W., Założenie biskupstwa łacińskiego w Kamieńcu Podolskim, Kr. 1911 s. 37–9 (odb. z: Księga pamiątkowa… 250 rocznicy założenia Uniw. Lwow.); Bujak F., Kallimach i znajomość państwa tureckiego w Polsce, Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz. S. II, Kr. 1901 XV 287; Brzeziński J., O stosunku piątego powszechnego soboru lateraneńskiego do Polski, Kr. 1897 s. 31–2, 60; Bukowski J., Dzieje reformacji w Polsce, Kr. 1883 I 161; Gieysztorowa I., Zahorski A., Łukasiewicz J., Cztery wieki Mazowsza, W. 1968 s. 13, 71–3; Hartleb K., Jan Zambocki, dworzanin i sekretarz JKM, W. 1937 s. 119; Hirschberg A., Hieronim Łaski, Lw. 1880 s. 56–60; Kolankowski L., Zygmunt August, wielki książę Litwy do roku 1548, Lw. 1913; Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska, Wil. 1914 III 7, 10, 31; Kuźmińska M., Olbracht Marcinowicz Gasztołd, Wil. 1928 s. 23–5 (odb. z: „Ateneum Wil.”); Ochmański I., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu, P. 1972 s. 40; Pawiński A., Ostatnia księżna mazowiecka, W. 1892 s. 43; Pociecha W., Geneza hołdu pruskiego, Gdynia 1937 s. 62, 65–6, 110, 130; tenże, Królowa Bona (1494–1557), P. 1949–58 II, III; Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII wieku, W. 1966; Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wr. 1967 s. 142; Wojciechowski Z., Zygmunt Stary, W. 1946; Zakrzewski W., Powstanie i wzrost reformacji w Polsce 1520–1572, Lipsk 1870s. 224; – Acta rectoralia, I; Acta Tom., III–IV, VIII–XI; Akta grodz. i ziem., V; Album stud. Univ. Crac., II 23; Arch. Sanguszków, V; Corpus Iuris Pol., II 627; Excerpta ex libris manu scriptis Archivi consistorialis Romani, Ed. J. Korzeniowski, Kr. 1890 s. 81, 83; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Matricularum summ., IV; Miechowita M., Lectiones variante primac editionis [anni 1519] Mathiae de Miechow Chronicae Polonorum, Kr. 1872 s. 280, Script. Rer. Pol., II; Négociations de la France dans le Levant, Publié par E. Charrière, Paris 1848 I 31–41; Revizija pušč i perechodov zverinych v Velikom Knjazestvie Litovskom, Wil. 1867 XXV; Statuta nec non liber promotionum; Vet. Mon. Pol., Il; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu… 1501–1515, Kr. 1965 s. 71; – B. Jag.: Cim. 5514 k. 419 (Dziennik M. Sokolnickiego, w: Joannes Stoeflerinus, Jacobus Pflaum, Ephemerides), Cim. 1456 (Rosellus A., De potestate imperatoris et papae, Venetiis 1487); – Modelski T. E., Wawrzyniec Międzyleski, biskup kamieniecki, (mszp. w posiadaniu prof. dr Bożeny Modelskiej Strzeleckiej).

Krzysztof Baczkowski