Poniż Wenczesław (Venceslav), (1900–1967), profesor Politechniki Warszawskiej. Ur. 25 IX w Vipavie pod Triestem, w rodzinie słoweńskiej, był synem Bartłomieja, mistrza murarskiego, i Józefy z Premrlów. Naukę w szkole realnej w Idrii przerwało P-owi w grudniu 1917 wcielenie do wojska austriackiego, w którym służył do końca wojny na froncie włoskim. Maturę zdał w tejże szkole w r. 1919. Studia rozpoczął na wydziale inżynierii politechniki w Wiedniu, ale jeszcze w r. 1919 przeniósł się na analogiczny wydział politechniki w Pradze, zaś w r. 1922 na Wydział Komunikacyjny Politechniki Lwowskiej, który ukończył w r. 1926 uzyskując dyplom inżyniera dróg i mostów. Od r. 1926 pracował jako starszy asystent w katedrze statyki i konstrukcji żelaznych na Wydziale Komunikacyjnym Politechniki Lwowskiej, a w l. 1927–35 w katedrze budowy mostów. W l. 1926–7 współpracował z Stefanem Bryłą przy opracowywaniu pionierskiego projektu spawanego mostu drogowego na rzece Słudwi pod Łowiczem, oddanego do użytku w r. 1929. Zainteresowania konstrukcjami spawanymi, pogłębione udziałem przy projektowaniu m. in. Izby Skarbowej w Katowicach, gmachu «Prudentialu» w Warszawie – pierwszego w Polsce wysokiego budynku o stalowej konstrukcji spawanej, konstrukcji Centralnego Dworca Pocztowego na skrzyżowaniu ulic Chmielnej i Żelaznej w Warszawie (1931), jednej z pierwszych na świecie przestrzennej konstrukcji kratowej z rur przykrywającej rotundę domu wypoczynkowego «Wiktor» w Żegiestowie (1932) oraz badaniami laboratoryjnymi w Politechnice Lwowskiej i Hucie Pokój w Bytomiu, znalazły wyraz w licznych publikacjach, a następnie zostały uogólnione w rozprawie doktorskiej pt. Studium nad racjonalnym projektowaniem elementów w spawanych konstrukcjach stalowych. Stopień doktora nauk technicznych P. uzyskał 30 VI 1934, a 10 I t. r. przyznano mu obywatelstwo polskie. W r. 1935, wraz z S. Bryłą, przeniósł się do Warszawy, gdzie objął stanowisko starszego asystenta w katedrze konstrukcji budowlanych Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej i rozpoczął wykłady z zakresu statyki, wytrzymałości materiałów i mechaniki budowli; równocześnie organizował z S. Bryłą Zakład Badawczy Ochrony Budowli od Wody, przekształcony później w Zakład Badawczy Budownictwa. Jednocześnie w l. 1935–7 P. kierował biurem konstrukcyjnym Min. Poczt i Telegrafów. Rozprawa habilitacyjna P-a pt. Styki spawane uległa we wrześniu 1939 częściowemu zniszczeniu. Odtworzony na nowo w r. 1943 maszynopis i przedłożony do przewodu habilitacyjnego, w związku z aresztowaniem S. Bryły, został ponownie zdekompletowany, zaś w r. 1944 zupełnie zniszczony.
Podczas okupacji, pomimo że proponowano mu wyjazd do Włoch, P. pozostał wierny przybranej ojczyźnie i uczestniczył w tajnym nauczaniu prowadząc od końca października 1939 wykłady z konstrukcji stalowych na Wydziale Architektury. Od 1 IX 1940 do 1 VIII 1944 wykładał statykę i wytrzymałość materiałów oraz budownictwo stalowe na Kursach Rysunku Technicznego prowadzonych przez Zenona Jagodzińskiego. Brał również udział w pracach normalizacyjnych budownictwa; opracował w l. 1942–4 projekty norm konstrukcji stalowych. W czasie okupacji niósł pomoc Żydom. Powstanie warszawskie zastało P-a na Saskiej Kępie. Po wyzwoleniu Pragi udał się w styczniu 1945 do Lublina, gdzie uczestniczył w organizacji Politechniki Warszawskiej z tymczasową siedzibą w Lublinie, a następnie rozpoczął wykłady ze statyki budowli i konstrukcji budowlanych na Wydziale Architektury, które kontynuował po przeniesieniu Politechniki do Warszawy. Tu zorganizował katedrę konstrukcji żelbetonowych i stalowych (od 1 VI 1955 przemianowana na zespołową katedrę konstrukcji budowlanych), kierownictwo jej objął 7 IX 1945. Staraniem P-a restytuowano w r. 1949 przy katedrze i wyposażono na nowo Zakład Badawczy Budownictwa, który pracował bezpośrednio na potrzeby budownictwa. Dn. 19 XII 1946 otrzymał nominację na profesora nadzwycz., a 27 XI 1958 na profesora zwycz. Równolegle z pracą w Politechnice Warszawskiej prowadził wykłady w Szkole Inżynierskiej w Szczecinie w l. 1947–9, gdzie zorganizował w r. 1948 katedrę budownictwa stalowego i prowadził ją do r. 1949. Z uczelnią szczecińską współpracował jeszcze w l. 1959–63, kierując w Politechnice Szczecińskiej tą samą katedrą. Przez cały okres powojenny prowadził fachowe wykłady m. in. w Min. Budownictwa Przemysłowego, Stowarzyszeniu Architektów Polskich, Polskim Związku Inżynierów i Techników Budownictwa. Od r. 1960 był członkiem korespondentem PAN, członkiem sekretariatu Wydziału IV Nauk Technicznych PAN, zastępcą przewodniczącego, później przewodniczącym Komitetu Inżynierii Lądowej PAN, a od r. 1966 przewodniczącym Komitetu Inżynierii PAN, koordynując m. in. prognozy rozwoju poszczególnych dyscyplin inżynierii na l. 1966–85; Uczestniczył także w pracach Komitetu Architektury Budownictwa i Urbanistyki PAN, gdzie należał do głównych rzeczników współpracy konstruktora i architekta. P. wchodził w skład wielu rad naukowych, m. in. Instytutu Techniki Budowlanej (od r. 1955) – której przewodniczył od r. 1960, Rady Instytutu Normalizacyjnego, Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Moskwie, Rady Technicznej przy ministrze Budownictwa Przemysłowego (przewodniczący od r. 1951, a od r. 1955 zastępca przewodniczącego), Rady do Spraw Techniki przy prezesie Rady Ministrów (zastępca przewodniczącego od r. 1957), a po przekształceniu w czerwcu 1963 Rady w Komitet Nauki i Techniki był członkiem Komisji Głównej Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.
P. pracował przez wiele lat na odpowiedzialnych stanowiskach w budownictwie i biurach projektowych. W l. 1945–8 był doradcą do spraw statyki i budownictwa w Min. Odbudowy, następnie (1947–8) dyrektorem naczelnym Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego. W r. 1948 zorganizował Centralne Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego, specjalizujące się w konstrukcjach żelbetowych i stalowych, którym kierował do r. 1951. Po przebyciu ciężkiej choroby serca w r. 1951 pozostał w Biurze (później w Centralnym Zarządzie Biur Projektów Budownictwa) do r. 1959 na stanowisku dyrektora naukowego. P. był projektantem mostu w Szczecinie przy ul. Mickiewicza (1946) i przebudowy konstrukcji wieży na terenie Targów Poznańskich (1946), doradcą i konsultantem przy budowie Nowej Huty oraz wielu obiektów na Śląsku, w Łodzi, Toruniu i innych miastach; ekspertem przy odbudowie i budowie wielu najważniejszych budynków w Warszawie, m. in. Hal Mirowskich, Teatru Wielkiego, Huty Warszawa, Ściany Wschodniej ul. Marszałkowskiej. Kierował budową gmachu Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, nadzorował projekt i wykonawstwo Fabryki Samochodów Osobowych w Warszawie (1949–52); ta ostatnia praca przyniosła mu w r. 1951 nagrodę państwową II stopnia za wprowadzenie w Polsce prefabrykacji konstrukcji żelbetowych w budownictwie przemysłowym. P. był członkiem polskich, zagranicznych i międzynarodowych stowarzyszeń: Polskiego Tow. Politechnicznego we Lwowie (od r. 1927), Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa (od r. 1934), Federacji Inżynierów Słoweńskich, Związku Stalowców Czechosłowackich, AIPC (Association Internationale des Ponts et Charpentes) w Zurichu (1934–48) i RILEM (Réunion Internationale des Laboratoires d’Essais et de Recherches sur les Matériaux et les Constructions). Na różnych kongresach i konferencjach wygłosił wiele referatów na temat m. in. konstrukcji stalowych i łupinowych, naprężeń, projektowania przemysłowego, prefabrykacji, twardnienia betonu w niskich temperaturach, korozji stali, normalizacji i wpływu konstrukcji na architekturę. Zagadnienia te stały się przedmiotem przeszło 90 artykułów – w tym także w językach czeskim, słowackim, węgierskim, serbskim, niemieckim i francuskim. Był współredaktorem z prof. Jerzym Nechayem „Podręcznika budowlanego” (W. 1947–51) i „Podręcznika inżynierii” (W. 1946–51). Z książek P-a należy wymienić m. in.: Elementy budownictwa stalowego (W. 1951), Metoda kolejnych przybliżeń (H. Crossa), (W. 1951). Wchodził w skład rad redakcyjnych „Kwartalnika Architektury i Urbanistyki” i „Archiwum Inżynierii Lądowej”. Zmarł na zawał serca 20 XI 1967 w Warszawie, pochowany został na Powązkach (kwatera 168, szereg 6 grób 9). Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim (1951) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1967).
W małżeństwie, zawartym w r. 1925, z Janiną z Minasowiczów (ur. 21 I 1899) P. miał syna Duszana, doktora nauk technicznych, obecnie obywatela jugosłowiańskiego, i córkę Ewę, zamężną Parandowską, architekta.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1944–1974, W. 1977 cz. 3; Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1944–54; Jankowerny W., Jasińska M., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1972; W. Enc. Powsz. (PWN) IX, XIII; Nagrody państwowe w latach 1948–1955, 1964–1972. Informator, Wr. 1973 s. 84; PAN. Prezydium Akademii. Członkowie. Komitety naukowe. Oddziały w Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. Towarzystwa naukowe, W. 1972 s. 27, 134; – Bruszewski A., Poniż – inżynier, naukowiec, inicjator, „Fundamenty” 1974 nr 33 s. 5; Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1955, W. 1956 s. 101; Horajczyk S., Prof. dr inż. W. Poniż, „Przegl. Spawalnictwa” 1968 nr 2 s. 29; tenże, Życie i twórczość W. P-a, „Arch. Inżynierii Lądowej” 1969 nr 3 s. 437–40 (fot.); Pawłowski Z., W. Poniż, „Przegl. Budowlany” 1068 nr 2 s. 98–9; Pietrusiewicz S., Prof. W. Poniż, „Inżynieria i Budownictwo” 1968 nr 2 s. 76–7; Politechnika Lwowska, jej stan obecny i potrzeby, Lw. 1932 s. 93; Politechnika Szczecińska w latach 1946–1971, W. 1974 s. 53, 83, 95, 109; Politechn. Warsz. 1915–65; Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1927, Lw. 1927 s. 94; Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1937, Lw. 1937 s. 45; Poniż W., Wspomnienie o Profesorze Stefanie Bryle, w: Stefan Bryła, W. 1963 s. 13–22; Prof. W. Poniż (1900–1967), „Arch. Inżynierii Lądowej” 1968 nr 1 s. 5–6 (fot.); Prof. W. Poniż, „Normalizacja” 1968 nr 1 s. 21–2; R. C., Prof. dr inż. W. Poniż, „Czas. Techn.” 1968 nr 5 s. 37–8; 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, W. 1979; W. Poniż (1900–1967), „Kwart. Archit. i Urban.” 1968 nr 1 s. 3–4; Warszawska szkoła architektury 1915–1965. 50-lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, W. 1967 s. 34, 40, 43, 46, 49, 150–1, 153, 265, 289, 325; Zachwatowicz J., W. Poniż (1900–1967), „Nauka Pol.” 1968 nr 2 s. 192–4; – Nekrologi z r. 1967: „Panorama Północy” nr 50, „Tryb. Ludu” nr 324, 325, 327, „Życie Warszawy” nr 278–80, z r. 1968 „Życie Szkoły Wyższej” nr 1 s. 166; – Arch. Politechniki Warszawskiej: Teczka osobowa prof. W. Poniża (fot.) sygn. 2613; – Relacje żony i córki.
Józef Piłatowicz