Szpakowicz Wiesław, pseud.: Pak, Ćwok, nazwiska konspiracyjne: Maria Jezierza, Wiesław Sieniawski, Maciej Sieniawski (1906–1942), adwokat, działacz polityczny, porucznik Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny.
Ur. 6 XI w Petersburgu, w rodzinie pochodzenia ziemiańskiego, osiadłej w gub. kowieńskiej, był synem Jana (1884–1945), adwokata, następnie radcy prawnego Państw. Banku Rolnego w Warszawie, i Bronisławy ze Szwarców (1882–1962). Miał młodszego brata Czesława (zob.).
W r. 1919 rodzina Szpakowiczów przeniosła się z Piotrogrodu do Warszawy, gdzie S. został przyjęty do trzeciej klasy Gimnazjum Męskiego Tow. im. Jana Zamoyskiego. Działał w harcerstwie i podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. brał udział od sierpnia do września t.r. w ochotniczej służbie pomocniczej w Centralnych Składach Radiotelegraficznych MSWojsk.; został za to wyróżniony odznaką ofiarnych Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa. Dn. 14 VI 1925 zdał maturę i od października t.r. studiował na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. Podczas studiów działał w strukturach Młodzieży Wszechpolskiej i Obozu Wielkiej Polski. W czerwcu 1929 ukończył studia i uzyskał dyplom magistra prawa. Od sierpnia t.r. odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Berezie Kartuskiej, którą ukończył 27 VI 1930. Po odbyciu dwóch praktyk w 21. pp «Dzieci Warszawy» został mianowany podporucznikiem rezerwy piechoty (ze starszeństwem z 1 I 1933). W r. 1932 wybrano go na prezesa Zarządu Warszawskiego Zrzeszenia Aplikantów Zawodów Prawniczych; działał też w jego Komisji Statutowej. Od lutego 1933 pracował jako aplikant w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie. Wchodził w skład delegacji do ministra sprawiedliwości i naczelnego prokuratora Czesława Michałowskiego w sprawach statusu aplikantów. Po zakończeniu kadencji Zarządu został członkiem Sądu Koleżeńskiego. Publikował artykuły w „Młodym Prawniku”, wyodrębnionym dziale miesięcznika „Głos Sądownictwa”, naczelnego organu Zrzeszenia Sędziów i Prokuratorów RP. Od r. 1934 był członkiem Obozu Narodowo-Radykalnego «ABC» w Warszawie. Po zdaniu końcowego egzaminu aplikacyjnego został wpisany w r. 1936 na listę adwokatów Okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie; wspólnie z ojcem prowadził kancelarię przy ul. Poznańskiej 16, a od początku r. 1939 Biuro Radcy Prawnego Zarządu Miejskiego m. stoł. Warszawy. Działał w Związku Oficerów Rezerwy i Związku Adwokatów Polskich.
Zmobilizowany 28 VIII 1939, służył S. od 1 IX t.r. w Sztabie Naczelnego Wodza i jako kurier dostarczał rozkazy marsz. Edwarda Rydza Śmigłego, m.in. gen. Antoniemu Szyllingowi, dowódcy Armii «Kraków» (2 IX), gen. Tadeuszowi Piskorowi, dowódcy Armii «Lublin» (7 IX), płk. Stefanowi Roweckiemu, dowódcy Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, gen. Stefanowi Dąb-Biernackiemu, dowódcy Armii «Prusy» (9 IX), płk. Tadeuszowi Komorowskiemu, dowódcy Ośrodka Zapasowego Maz. Brygady Kawalerii oraz gen. Juliuszowi Rómmlowi w Warszawie. Dn. 12 IX dołączył przez Brześć do Kwatery Głównej Naczelnego Wodza we Włodzimierzu Wołyńskim i towarzyszył jej na trasie Łuck–Kuty. Dn. 18 IX przekroczył na Czeremoszu granicę rumuńską i przybył do Vatra Dornei, gdzie został internowany; następnie przebywał w obozach Tulcza i Balş.
Dn. 23 XI 1939 zbiegł S. z obozu i udał się do Bukaresztu, gdzie uzyskał paszport; następnie koleją przez Jugosławię i Włochy przyjechał 28 XI t.r. do Menton we Francji. Przydzielony do Kadry Stacji Zbornej dla szeregowych w Bressuire, był od 2 I 1940 zastępcą oficera kantynowego garnizonu i dowódcy plutonu administracyjnego. Potem służył nadal w rejonie Bressuire, a od 4 IV t.r. w 3. DP (1. komp. 3. baonu 7. pp) w Châteaubriant (dep. Loara Atlantycka); 26 IV znalazł się w obozie żołnierskim w Coëtquidan. Od 9 V stacjonował ponownie w Bressuire w 3. DP (7. komp. 3. baonu). Nawiązał kontakt z działaczami ruchu narodowego: kapelanem Armii Polskiej we Francji ks. Stanisławem Bełchem, Władysławem Pałuckim i Tadeuszem Szmitkowskim. Współtworzył powstałą 12 V Sodalicję Mariańską żołnierzy Armii Polskiej we Francji. W czasie kampanii francuskiej wyjechał 15 V z Bressuire, dotarł do Comblessac koło Guer, a 18 VI, na czele swego pododdziału, do St. Nazaire. Dn. 21 VI ewakuował się na transportowcu holenderskim «Tubo» i 23 VI dopłynął do Plymouth w Wielkiej Brytanii. Dn. 24 VII został przydzielony do organizowanej w Elliock przez płk. dyplomowanego Stanisława Sosabowskiego Kanadyjskiej Brygady Strzelców (przemianowanej 23 VIII na 4. Kadrową Brygadę Strzelców, a 9 X 1941 na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową). W r. 1941 awansował na porucznika (ze starszeństwem z 20 III t.r.). Zgłosił się do służby konspiracyjnej w kraju. Dn. 22 V wyjechał na pierwszy kurs strzelecki w Fort Wiliam, a 29 VI rozpoczął ćwiczenia na kursie przygotowawczym skoków spadochronowych w Largo House i Ringway koło Manchesteru. Odbył również tzw. kurs korzonkowy w okolicy Dunkeld nad rzeką Tay, w szkockim regionie Highlands. Od 30 VII pełnił w Brygadzie m.in. funkcje oficera oświatowego 4. baonu i referenta kulturalno-oświatowego; redagował pismo brygady „Wieści”. Współorganizował wizytę (8 XI) prezydenta RP Władysława Raczkiewicza i naczelnego dowódcy armii czeskiej Sergeja Ingra; był zwolennikiem ścisłych związków polsko-czechosłowackich. Po przeszkoleniu konspiracyjnym ze specjalnością dywersji został zaprzysiężony 24 VIII 1942 w Audley End. Pod nazwiskiem Maciej Sieniawski opublikował pracę Z rozważań nad narodowym radykalizmem (Londyn 1942).
Dn. 29 X 1942, w ramach operacji lotniczej o krypt. Pilers, wystartował S. na samolocie Halifax II W 773 z lotniska w Tempsford. Celem była placówka odbiorcza o krypt. Kur, położona 13 km na północ od Opola Lub., koło wsi Rogów. Dn. 30 X 1942 po godzinie trzeciej nad ranem samolot, prawdopodobnie wracając nie dokonawszy zrzutu, rozbił się o skałę między Helleren a Refsland koło Egersund w Norwegii. S. zginął razem z kolegami cichociemnymi (por. Stanisławem Henclem, pseud. Pik i ppor. Jerzym Bichniewiczem, pseud. Błękitny) oraz siedmioma członkami załogi (por. Mariuszem Wodzickim, ppor. Franciszkiem Pantkowskim, starszym chorążym Franciszkiem Zarembą, starszymi sierżantami: Tadeuszem Madejskim, Franciszkiem Sobkowiakiem, Wacławem Żukiem i sierżantem Czesławem Kozłowskim). Wszystkich poległych Niemcy pochowali w Brusand koło m. Ogna. Po wojnie ciała ekshumowano do wspólnej mogiły na cmentarzu w Egersund, a w r. 1953 przeniesiono szczątki na cmentarz Vestre gravlund w Oslo. S. był odznaczony m.in. czterokrotnie Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
W zawartym 3 X 1931 w Warszawie małżeństwie z Heleną z Sieniawskich (1900–1975), nauczycielką muzyki, miał S. syna Jana Józefa (ur. 1938), architekta, wykładowcę na Wydz. Architektury Wnętrz warszawskiej ASP, uczestnika studenckiego protestu w Warszawie przeciw zamknięciu tygodnika „Po prostu” (3–6 X 1957) i skazanego za to na półtora roku więzienia.
S. pozostawił zbiór kilkuset zdjęć dokumentujących polskich żołnierzy w l. 1940–2 we Francji i Wielkiej Brytanii, które w r. 2010 opublikowała Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk pt. „Żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w fotografiach por. Wiesława Szpakowicza” (W.).
Słown. cichociemnych, II; – Bieniecki K., Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kr. 1994; Borkowski M., Halifax II W 773 nie wrócił z akcji, „Polska Zbrojna” 1991 nr 210; Bratbak B., „For deres og for vår frihet”, Dalane Folkemuseum, Egersund 1995; tenże, „Za Waszą i Naszą Wolność” – członkowie Polskiego Ruchu Oporu polegli pod Helleren, jesienią 1942 r., „Kronika” (Oslo) 1996 nr 2 s. 10–13; tenże, „Za Waszą i Naszą Wolność” – członkowie Polskiego Ruchu Oporu polegli pod Helleren, jesienią 1942 r. Norweska biurokracja, tamże nr 5 s. 14–20; Bystrzycki P., Znak cichociemnych, W. 2009; Drogi cichociemnych, Londyn 1972 (fot.); Garliński J., Politycy i żołnierze, Londyn 1971; Tucholski J., Cichociemni, Wr. 2010 (fot.); tenże, Cichociemni, 1941–1944. Sylwetki spadochroniarzy, W. 1984; – Rocznik oficerski rezerw 1934, W.–Londyn 2003 s. 113, 453; Sosabowski S., Droga wiodła ugorem, Kr. 2011; – Arch. Uniw. Warsz.: Teczka studencka, sygn. RP 21215; CAW: Teczka personalna, nr 10628–24082; Ministry of Defence w Wielkiej Brytanii: The War Office Records Centre (Polish), dok. osobowe i weryfikacyjne; Studium Polski Podziemnej w Londynie: Dok. osobowe i weryfikacyjne, sygn. kol. 23/278; – Mater. w posiadaniu syna S-a, Jana Szpakowicza; – Informacje Jana Szpakowicza, Anny Apanowicz z Radomia i Bjørna Bratbaka ze Stavanger.
Krzysztof A. Tochman