Somer (Sommer, Zommer) Wiktor Antoni, krypt. W.S. (1839–1874), powstaniec 1863 r., ekonomista, redaktor „Ekonomisty”. Ur. 23 XII w Sokołowie Włościańskim nieopodal Pułtuska.
Ojciec S-a, Daniel (1789–1855) ur. w Lublinie, był synem Jana, urzędnika. Uzyskał stopień magistra farmacji na Uniw. Krak., a 31 III 1816 – doktora medycyny i chirurgii w Berlinie na podstawie pracy Dissertatio inauguralis medica sistens aneurysmatis aorte pleuritidem mentientis casum (Berolini 1816). Był następnie jednym z najbardziej wziętych lekarzy warszawskich. W r. 1819 należał do loży wolnomularskiej «Halle der Beständigkeit», a od r. 1820 do loży «Świątynia stałości»; był członkiem Warszawskiego Tow. Dobroczynności. W czasie powstania 1830/31 r. ordynował w szpitalu wojskowym. Następnie nabył dobra Wola Pulewska i Sokołów Włościański; w tej ostatniej wsi wyremontował własnym kosztem kościół. Był też właścicielem kamienicy w Warszawie przy ul. Podwale 519.
S. początkowe wykształcenie odebrał pod kierunkiem guwernera, doktora filologii Teodora Wolffa. Uczęszczał potem do Inst. Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie. Wg wspomnień pośmiertnych, ukończył tam «całkowity kurs nauk», lecz w spisach absolwentów Instytutu nie ma jego nazwiska. W r. 1857 wyjechał na cztery lata do Berlina. Początkowo studiował tam na uniwersytecie filozofię i historię, potem zwrócił się ku naukom ekonomicznym. Studia kontynuował w Heidelbergu i Tybindze. Odbył następnie podróż po południowych Niemczech, Szwajcarii, Belgii i Anglii. W r. 1862 zatrzymał się w Paryżu, gdzie studiował na Sorbonie, w École de droit, College de France i École centrale des arts et manufactures (tu słuchał wykładów Ludwika Wołowskiego z zakresu «prawodawstwa przemysłowego»).
Po wybuchu powstania styczniowego w r. 1863 przyjechał S. do Warszawy i 8 IV t.r. został członkiem Komisji Skarbowej Rządu Tymczasowego, a potem sekretarzem Dep. Finansów. W poł. sierpnia udał się z powrotem do Paryża z nominacją na sekretarza agencyjnego i pracował w biurze Hotelu Lambert u boku głównego agenta dyplomatycznego Władysława Czartoryskiego. Był członkiem Stow. Podatkowego Emigracji Polskiej. Wobec zastrzeżeń do pracy Władysława Jordana, agenta w Stambule, Witold Czartoryski zaproponował, by dodać mu S-a, jako sekretarza z misją reorganizacji agencji wschodniej. Jednak S. z Paryża nie wyjechał. Po upadku powstania, podczas przesłuchań jego uczestników (Stosława Laguny i Karola Majewskiego) śledcze władze rosyjskie wypytywały o udział S-a, jednak do jego dekonspiracji nie doszło. W tym czasie S. podjął pracę w zarządzie Chemin de fer de Lyon et de la Mediterranée, a następnie – przez kilka lat – w banku Crédit foncier de France. Trzyletnia praca pod kierunkiem L. Wołowskiego, przy którym pełnił funkcję sekretarza, sprzyjała pogłębieniu jego wiedzy ekonomicznej. W „Journal des Economistes” opublikował kilka prac, m.in.: Les Associations coopératives d’Allemagne (1867 nr kwietniowy) i La Question des domaines de l’État et les finances de l’Autriche (1868 nr kwietniowy).
W r. 1868 przyjechał S. do Warszawy. W lipcu 1869 został, drugim po Antonim Nagórnym, redaktorem i wydawcą miesięcznika „Ekonomista”, poświęconego ekonomice, statystyce i administracji. Swoje plany redakcyjne przedstawił na łamach „Merkurego”, tygodniowego dodatku do „Ekonomisty” (1869 nr 43); wiele z nich udało mu się zrealizować. Pozyskał jako współpracowników m.in. Juliana Dunajewskiego, Antoniego Okolskiego, Józefa Bohdana Oczapowskiego i Adama Bagniewskiego. W „Ekonomiście” zamieszczał artykuły teoretyczne, przegląd bibliograficzny i kronikę naukową. W „Merkurym” informował o praktycznych zagadnieniach ruchu finansowo-przemysłowego i zamieszczał obszerne opisy domów handlowych, banków oraz przedsiębiorstw i spółdzielni. Pisma poruszały przede wszystkim sprawy związane z trzema państwami zaborczymi, ale i donosiły na bieżąco o stanie nauk ekonomicznych w Europie Zachodniej, zamieszczały też polemiki z wybitnymi ekonomistami polskimi, np. Józefem Supińskim i Leonem Bilińskim. W r. 1871 S. przekształcił „Merkurego” w samoistne pismo pt. „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” (nr 1: 24 XII 1871 – 5 I 1872) i został jego wydawcą, zaś obowiązki redakcyjne powierzył Aleksandrowi Makowieckiemu. Było ono przeznaczone dla fabrykantów, rzemieślników i robotników, zyskało jednak zaledwie kilkuset prenumeratorów. Przy jego redakcji utworzył S. biuro pośrednictwa pracy. Oba czasopisma ukazywały się, mimo kłopotów finansowych, dzięki wytrwałości S-a. Redagował je do ostatnich dni życia, ostatnie materiały wysyłał do redakcji „Ekonomisty” z Salzburga i Reichenhall (w Bawarii), dokąd wyjechał na leczenie z powodu gruźlicy («ciężkiego cierpienia piersiowego»). Zmarł 12 (lub 13) IX 1874 w Reichenhall. Dn. 25 IX t.r. odbyło się w kościele p. wezw. Przemienienia Pańskiego w Warszawie nabożeństwo żałobne. Po śmierci S-a „Ekonomista” przestał wychodzić (wznowiony został dopiero w r. 1878).
Nie wiadomo, czy S. założył rodzinę. Jako właściciel Sokołowa występuje niedługo po jego śmierci Alfons Sommer (zm. 14 IV 1910).
Estreicher w. XIX; Bibliogr. historii Pol. XIX w., III; Bibliogr. pol. myśli ekon., z. 1–2; – Dopierała K., Emigracja polska w Turcji w XIX i XX wieku, L. 1988; Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, W. 1978; Rembertowski J. N., Antoni Nagórny, W. 1880 s. 10, 12; – Czartoryski W., Pamiętnik 1860–1864. Protokoły posiedzeń biura Hotelu Lambert, Oprac. H. Wereszycki, W. 1966; Somer W., Ludwik Wołowski, „Tyg. Ilustr.” 1874 nr 318–19; Wilska S., Pamiętnik o Ignacym Chmieleńskim, [Wyd.] S. Kieniewicz, Wr. 1952; Zbiór zeznań; – „Ekonomista” 1871 s. 678–9, 1872 s. 870; „Kłosy” 1871 nr 316; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1874: „Kur. Warsz.” nr 201, 207, „Opiekun domowy” nr 40, „Tyg. Ilustr.” nr 352, 1875 nr 376; – Bibliogr. dot. ojca i rodziny S-a: Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, W. 1997 IV (bibliogr.); Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., I; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Katalog zabytków sztuki w Pol., X z. 20; – „Czas” 1856 nr 7; B. Pol. w Paryżu: rkp. 712 k. 544.
Elżbieta Orman-Michta