Martin Wiktor Gustaw Alfred (1900–1972), ekonomista, pełniący obowiązki szefa Biura Ekonomicznego Prezydium Rady Ministrów, dyrektor Gabinetu Ministra Skarbu. Ur. 8 X w Sosnowcu. Był synem Edwarda, księgowego, i Klementyny Pudewill. Będąc w 7 klasie Wyższej Szkoły Realnej w Sosnowcu przerwał w marcu 1919 naukę i wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Przez 12 miesięcy służył na froncie wschodnim. Był oficerem gospodarczym w stopniu podporucznika. Brał też udział w powstaniach śląskich. Po zakończeniu działań wojennych przez 5 miesięcy pełnił obowiązki kierownika spółdzielczej filii Wojskowej Składnicy Spożywczej w Warszawie. W lipcu 1921 – będąc jeszcze w wojsku – złożył egzamin dojrzałości. We wrześniu t. r. zapisał się do Wyższej Szkoły Handlowej (WSH) w Warszawie. Do czerwca 1925 zaliczył 6 semestrów. W okresie studiów na WSH M. był kierownikiem drukarni Centrali Akademickich Bratnich Pomocy i członkiem prezydium Ogólnopolskiego Związku Bratnich Pomocy. Następnie kontynuował studia ekonomiczne za granicą. Po powrocie do kraju rozpoczął pracę zawodową w przemyśle prywatnym. W maju 1929 został przyjęty do Biura Ekonomicznego Prezydium Rady Ministrów, w którym koncentrowały się najbardziej węzłowe zagadnienia polityki gospodarczej rządu. M. szybko awansował: został sekretarzem Komitetu Ekonomicznego Ministrów, od r. 1931 zastępcą szefa Biura, następnie pełniącym obowiązki szefa Biura. W marcu t. r. M. został członkiem specjalnej komisji rządowej w sprawie utworzenia kartelu przemysłu bawełnianego w Łodzi. W r. 1935, gdy kierownikiem Biura został J. Nowak, M. przejął kierownictwo referatu.
Po objęciu teki ministra skarbu E. Kwiatkowski zaproponował M-emu przejście do Min. Skarbu. Dn. 7 XI 1935 M. objął stanowisko dyrektora Gabinetu Ministra. Była to funkcja o charakterze kluczowym w resorcie. Po likwidacji Gabinetu M. został 16 XI 1936 dyrektorem Departamentu Ogólnego, a po reaktywowaniu Gabinetu (28 IX 1937) ponownie jego dyrektorem. Był w tym okresie bardzo bliskim współpracownikiem Kwiatkowskiego i jednym ze współautorów Planu 15-letniego przedstawionego Sejmowi w grudniu 1938. Obok funkcji w Ministerstwie M. w r. 1936 został mianowany członkiem Rady Banku Gospodarstwa Krajowego, w r. 1937 członkiem rządowej Komisji Kontroli Cen, delegatem ministra skarbu do komisji dla zbadania czasu pracy w górnictwie węglowym, członkiem Międzyministerialnej Komisji do Spraw Motoryzacji Kraju, członkiem Komisji Hutniczej. Po zajęciu Zaolzia wojewoda śląski M. Grażyński i dyrektor naczelny Wspólnoty Interesów W. Przedpełski zaproponowali M-owi podjęcie pracy na tym terenie. Był on odpowiednim kandydatem, gdyż poza przygotowaniem fachowym dobrze znał środowisko polskie na Śląsku Cieszyńskim. W dn. 31 XII 1938 M. odszedł z Ministerstwa na stanowisko dyrektora koncernu hutniczego. W dn. 26 V 1939 w nowo utworzonej Sp. Akc. Górniczo-Hutniczej Karwina-Trzyniec, której celem było przejęcie znajdującego się na Zaolziu majątku Sp. Akc. Banská a Hutní Společnost, został mianowany jednym z 3 członków zarządu i dyrektorem handlowym.
W końcu sierpnia 1939 M. został zmobilizowany i udał się do Warszawy. Dn. 7 IX wysłano go do Lublina z rozkazem ewakuacji fabryk Centralnego Okręgu Przemysłowego. W dn. 19 IX przekroczył granicę węgierską. Na Węgrzech – dzięki powiązaniom rodzinnym żony – udało mu się zorganizować przerzut Polaków do Francji. Wyrobiwszy sobie fałszywy paszport na nazwisko Krzysztof Świda, pojechał do Rumunii, aby namówić internowanego wicepremiera E. Kwiatkowskiego do ucieczki do Francji. Kwiatkowski z propozycji nie skorzystał. M. wyjechał więc do Francji (lato 1940) i rozpoczął służbę w wojsku jako podporucznik w pułku pancernym. Równocześnie likwidował zagraniczne należności koncernu Trzyniec-Karwina. Po klęsce Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Tu spotkał się z otwartą niechęcią otoczenia W. Sikorskiego, które traktowało M-a jako zwolennika sanacji. Tymczasem M., bliski wprawdzie ideologicznym koncepcjom grupy «Naprawy», nie był jednak nigdy związany z żadną partią polityczną i nie był działaczem politycznym. W maju 1941 M. został przeniesiony z Dowództwa I Korpusu na stanowisko płatnika w jednym z pociągów pancernych. W tym okresie przedstawiciele firmy Vickers, którzy zetknęli się z M-em w Trzyńcu, zaproponowali mu przejęcie za symbolicznego funta dość dużej fabryki broni, której wobec braku kadry nie mogli sami prowadzić. M-owi nie udało się jednak uzyskać urlopu z wojska. W rezultacie fabrykę przejęli Czesi. Dopiero potem M. został zwolniony z armii na skutek choroby. M. włączył się w prace mające przygotować kształcenie kadry techników-Polaków w Anglii. Następnie założył, wraz z grupą inżynierów (m. in. J. Płoszajskim, Cywińskim), mały warsztacik, którego produkcja zainteresowała władze brytyjskie. Umożliwiło to M-owi utworzenie firmy Mill Hill Ing. Comp. Zaczęła ona m. in. produkcję prototypów broni przeciwpancernej PIAT, sprzętu elektronicznego dla potrzeb wojska itp. M. zajmował się całokształtem działalności ekonomiczno-handlowej przedsiębiorstwa.
W r. 1946 M. przyjechał na kilka miesięcy do Polski (był tu jeszcze kilka razy). Zaproponowano mu wówczas różne odpowiedzialne stanowiska, ale nie zdecydował się na pozostanie w kraju. Gdy wrócił do Anglii, Mill Hill znajdowała się w sytuacji krytycznej. M. firmę zlikwidował i przeszedł do pracy w handlu. Został dyrektorem w Anglo-Dalu, który prowadził operacje handlowe z Polską. Później – bez powodzenia – pracował w handlu włókienniczym. Następnie miał przedstawicielstwo handlowe firm portugalskich w Anglii. Na emigracji miano do M-ego pretensje o kontakty z Polską. Nie przeszkodziło to mu jednak być członkiem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej (od r. 1962); pełnił w niej funkcję kierownika Komisji Budżetowej. Wraz z Józefem Poniatowskim M. założył Instytut Badania Zagadnień Krajowych. M. został w nim w r. 1965 skarbnikiem, a w Komisji Politycznej tego Instytutu objął referat Czechosłowacji i Węgier; był też w ramach Instytutu współorganizatorem kursów «Wiedza o Polsce». W r. 1964 brał aktywny udział w pracach zorganizowanej przez A. Ciołkosza Konferencji Ekonomicznej w Sprawach Krajowych. Wygłosił tam referat pt. PRL a RWPG (tekst w: „Dylematy gospodarki polskiej”, Londyn 1965). Poza tym brał udział w pracach Instytutu J. Piłsudskiego oraz Skarbu Narodowego. M. na emigracji wiele publikował na tematy gospodarcze. Wygrał też międzynarodowy konkurs na ekonomiczne zagospodarowanie Wysp Kanaryjskich (praca została wydana po angielsku i po hiszpańsku).
Obok tego przez cały czas pobytu w Wielkiej Brytanii M. aktywnie działał w gminie ewangelickiej. Tuż po wojnie, wraz z M. Grażyńskim, doprowadzili do utworzenia biskupstwa i spowodowali nominację W. Fierli na polskiego ewangelickiego biskupa na obczyźnie. M. był też członkiem Synodu Polskiego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Obczyźnie, radcą konsystorza, wiceprezesem Zrzeszenia Ewangelików Polaków w Wielkiej Brytanii. Interesował się też muzyką. Zmarł po ciężkiej chorobie 3 XII 1972; pochowany został w Anglii. Odznaczony był dwukrotnie Orderem Polonia Restituta. Jego żoną była Halina Lidia Duma de Vajda Hunyad, wychowanka inż. Wiktora Przedpełskiego. M. miał z nią dwie córki: Krystynę (ur. 1936 – urzędniczkę w Anglii) i Barbarę (ur. 1939 – prowadzącą hodowlę psów w Anglii).
Rocznik Polityczny i Gospodarczy, W. 1934 s. 82, 1935 s. 58, 1936 s. 171, 1937 s. 129; Rocznik Polonii Zagranicznej, 1953 s. 29, 1954/5 s. 43; – Czyżby poza nawiasem. Sanatorium Akademickie im. Józefa Piłsudskiego w Zakopanem, „Wczoraj i Dziś” (Zakopane) 1938 s. 112; Drozdowski M., Polityka rządu polskiego 1936–1939, W. 1963; Dziesięciolecie Intendentury Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928, W. 1929 s. 576; Poniatowski J., Śp. W. Martin (1900–1972). Wspomnienia, „Orzeł Biały” 1973 nr z lutego; – Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1964 s. 418, 581; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; – AAN: Akta grupowe PRM 46–11, Listy kwalifikacyjne urzędników PRM, Min. Skarbu: Akta personalne; Arch. Szkoły Głównej Planowania i Statystyki: Akta studenckie M-a; – Informacje A. Ivánki, M. Kaczorowskiego, K. A. Kolanowskiego oraz żony Haliny.
Zbigniew Landau