Podoski Wiktor Józef (1895–1960), dyplomata. Ur. 2 IV w Antoninach na Ukrainie w rodzinie ziemiańskiej, był synem Leona i Oktawii Walentyny z Dąbrowskich, bratem stryjecznym Juliana (zob.) i Wiktora, grafika (zob.). Ukończył w r. 1913 Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie. W t. r. rozpoczął wyższe studia w Glasgow na wydziale mechanicznym Royal Technical College i na uniwersytecie. Wybuch pierwszej wojny światowej zastał go na wakacjach w domu. W r. 1918 przedostał się z Ukrainy do Polski i 9 XII t. r. wstąpił ochotniczo do 1 p. Ułanów Krechowieckich, z którym wziął udział w walkach polsko-ukraińskich i w wojnie polsko-radzieckiej. Pod koniec 1920 r. ukończył kurs w Oficerskiej Szkole Jazdy w Grudziądzu i 23 XII t. r. przeszedł do rezerwy jako podchorąży. Od 15 I 1922 P. pracował jako pomocnik attaché wojskowego w Polskiej Misji Wojskowej przy Poselstwie RP w Londynie. Jednocześnie studiował w London School of Economics and Political Science. Studiów nie zdążył ukończyć, gdyż w październiku 1925, odwołany do Warszawy, rozpoczął pracę w Departamencie Politycznym Min. Spraw Zagranicznych (MSZ) i 1 VII 1926 został tam referendarzem. Jednocześnie wykładał język angielski w Wyższej Szkole Handlowej. Od 15 VIII 1928 do 31 III 1929 był sekretarzem Poselstwa RP w Moskwie. W okresie od 1 V 1929 do 1 XI 1931 przebywał w Waszyngtonie jako sekretarz Poselstwa (od lutego 1930 Ambasady) RP. Po powrocie do Centrali MSZ pracował w Wydziale Zachodnim Departamentu Politycznego w charakterze referendarza. Wg opinii ówczesnego kierownika tego Departamentu Józefa Lipskiego, był «Bardzo sumienny i pracowity. Umysł precyzyjny, znający szczegóły, niezmiernie uporządkowany. Łatwość towarzyska…». Dn. 1 VIII 1934 został radcą, a 1 II 1935 kierownikiem Referatu Anglosaskiego w Wydziale Zachodnim. Był też egzaminatorem języka angielskiego w MSZ. Ogłosił m. in. obszerne artykuły w „Polityce Narodów”: Nowy ład Roosewelta (1936 i odb. W. 1936), Imperium Brytyjskie. Rozwój ustroju konstytucyjnego (1938 i odb. W. 1938). Poświęcił sztuce przemawiania cykl wykładów w MSZ. Miał zainteresowania artystyczne. Organizował znane szopki polityczne MSZ, m. in. gromadził cytaty z autentycznych raportów dyplomatycznych («Kwiaty z poślej łąki»). Wygłaszał pogadanki radiowe, uprawiał krytykę teatralną i pisywał do „Szpilek” pod krypt. WIPO (wipo). Utrzymywał bliskie kontakty z grupą malarską Bractwo Św. Łukasza w Warszawie. Na krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej P. otrzymał nominację (z dn. l X 1939) na stanowisko konsula generalnego w Ottawie. Zmobilizowany 24 VIII do 1 p. Ułanów Krechowieckich (w stopniu porucznika) został po czterech dniach wyreklamowany do MSZ do Warszawy, skąd wyjechał do Kanady.
Placówkę w Ottawie P. objął 1 XI 1939 i kierował nią jako konsul generalny do 27 III 1942. Z tym dniem został mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym RP w Kanadzie. Po odwołaniu go 1 IX 1944 z tego stanowiska był kierownikiem Wydziału Amerykańskiego w Centrali MSZ w Londynie aż do 5 VII 1945. Wrócił wówczas do Kanady, gdzie pozostał do śmierci. W okresie swego urzędowania w Ottawie jako konsul, potem jako poseł polski, P. przyczynił się do sprowadzenia do Kanady w l. 1941–2 ok. 150 polskich Żydów oraz w l. 1941–3 do przyjazdu ok. 400 inżynierów i techników polskich z Francji. Znając dobrze stosunki kanadyjskie, również później odegrał ważną rolę w przygotowaniu terenu dla emigracji powojennej. Był pełnomocnikiem na Kanadę «Rady Osiedleńczej» Polaków. W l. 1945–60 P. pracował jako reprezentant kanadyjskich rządowych polis ubezpieczeniowych; prowadził też własną firmę importującą alkohole dla dyplomatów zagranicznych. Mocno zaangażowany w życie Polonii kanadyjskiej, szczególniej troszczył się o rozwijanie wśród młodzieży tradycji kultury polskiej. Popierał szkółki polskie i założył w r. 1955 sobotnią Szkołę Polską w Ottawie. Był współtwórcą i kierownikiem Teatru Polskiego (objazdowego) w Ottawie. Prowadził szeroką działalność publicystyczną. Ukazały się m. in. jego broszury: Generał Sikorski – Personal Reminiscences (Kingston 1946) i Paderewski – A Personal Tribute (tamże 1948/9). Drukował liczne artykuły, listy otwarte na tematy polityczne i o pasjonująch go zagadnieniach kulturalnych. Wygłaszał przemówienia radiowe w różnych miastach Kanady i w Nowym Jorku. Po październiku 1956 był rzecznikiem zwrotu Polsce skarbów wawelskich. Współpracował m. in. z „Wiadomościami”, głównie zaś z wychodzącymi w Kanadzie: „Głosem Polski” i „Związkowcem”. W obu tych pismach zamieścił poświęcony problemowi młodzieży cykl artykułów, które później ukazały się w formie osobnej broszury pt. Młodzież a my (Ottawa 1959). P. był członkiem honorowym Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i Stowarzyszenia Techników Polskich w Kanadzie, członkiem zwyczajnym Canadian Author Association, wchodził też do zarządu Canadian Citizenship Council. Zmarł 2 VIII 1960 w Ottawie i tam został pochowany na cmentarzu Notre Dame. Był odznaczony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1938).
W małżeństwie (od r. 1944) z Kanadyjką Muriel Crocket, córką sędziego Sądu Najwyższego, P. miał córkę Cecylię, zamężną Sangster.
Zabielska J., Bibliography of Books in Polish or relating to Poland since September 1st, 1939, London 1954 I; Zolobka V., Polonica Canadiana 1958–1970, Toronto 1978; Rocznik Służby Zagranicznej Rzpltej Pol., W. 1932–9; – Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn 1954 s. 24, 72, 120, 147; Wołodkowicz A., Polish Contribution to Arts and Sciences in Canada, Montreal 1969; – Dziennik Urzędowy MSZ RP, 1926 s. 23, 78, 1927 s. 48, 1928 s. 174, 1929 s. 106, 131, 1930 s. 69, 140, 1931 s. 241, 320, 1932 s. 87, 1934 s. 42, 1936 s. 42, 346, 1938 s. 17, 1939 s. 65; Mitkiewicz L., Z gen. Sikorskim na obczyźnie (fragmenty wspomnień), Paryż 1968; Nagórski Z., Wojna w Londynie. Wspomnienia 1939–1945, Paryż 1966; Raczyński E., W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora… 1939–1945, London 1960; Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki, Wspomnienia z lat pracy w MSZ (1920–1939), W. 1976; tenże, Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939–1946, W. 1970; [Szembek J.], Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), London 1972 IV; Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie, Skład osobowy i spis wykładów na r. akad. 1926/7, W. 1926 s. 21, 25; – „Związkowiec” 1960 nr z 6 IX (fot.); – AAN: Prezydium Rady Ministrów (Karty kwalifikacyjne MSZ); B. Pol. w Paryżu: Materiały do Słown. Biogr. Lama; Dembowski B., Rodowód i dzieje familii… Podoskich, mszp. w posiadaniu Marty Podoskiej Koch w Warszawie; – Informacje Wincentego Chrząszczewskiego z Warszawy.
Alina Szklarska-Lohmannowa