Mleczko Wiktor Konstanty h. Doliwa odmienny czyli Róże (zm. 1679), pułkownik, starosta generalny żmudzki. Pochodził z rodziny żmudzkiej, być może polskiego pochodzenia. Był jedynym synem Jana (zob.) i Fedory Zdanowny, starościanki rosieńskiej, dziedzicem Muśnik i Surwiliszek, Datnowa i Michaliszek. W młodości kalwinista, przeszedł na katolicyzm, może w związku z małżeństwem z Eufemią z Myszków. Karierę rozpoczął na dworze króla Władysława IV, 26 X 1643 jako strukczaszy królewski wyznaczony został na rewizora ciwuństwa twerskiego na Żmudzi. Gdy starostwo żmudzkie obejmował w r. 1643 katolik Jan Alfons Lacki, król Władysław IV mianował M-ę podstarościm sądowym żmudzkim w celu zażegnania sporu nowego starosty z dysydencką szlachtą żmudzką podburzaną przez Janusza Radziwiłła. Wkrótce potem, w r. 1644 lub 1645 (przed 23 III 1645), otrzymał urząd podsędka żmudzkiego. Został także z cesji matki starostą niegrodowym (wójtem) purwińskim na Żmudzi. Posłował na oba sejmy w r. 1648 (konwokacyjny i elekcyjny) i na sejm 1649, na którym wyznaczono go do grona deputatów do boku króla Jana Kazimierza. Dn. 17 VI 1652 został M. sędzią ziemskim żmudzkim. Dn. 19 IV 1655 sejmik żmudzki w Rosieniach obrał go na dyrektora koła rycerskiego, a następnie na jednego z sześciu posłów żmudzkich wysyłanych do Wilna na zjazd generalny W. Ks. Lit. zwołany na dzień 10 V t. r. W instrukcji zlecono mu obronę postulatów wysuwanych przez dwór królewski. Zmuszony sytuacją podpisał M. 20 X 1655 w Kiejdanach akt poddania Litwy Szwedom. W kwietniu 1656 M. nie wziął udziału w przygotowaniu powstania na Żmudzi przeciwko Szwedom i pierwszych walkach, gdyż był ciężko chory. Dopiero w czerwcu lub lipcu 1656 objął w obozie powstańczym pod Birżami pułkownikostwo generalne pospolitego ruszenia żmudzkiego na miejsce dotychczasowego dowódcy Aleksandra Judyckiego, starosty jaswońskiego. Sam M. objął osobiście rotmistrzostwo chorągwi husarskiej złożonej ze szlachty żmudzkiej i wystawił oddział złożony z 200 dragonów. M. oblegał od lipca do września Birże, po czym udał się ze szlachtą żmudzką nad granicę Żmudzi i Prus, aby jej strzec przed oddziałami elektora. Ok. 10 IX t. r. odbył zwycięską potyczkę z oddziałem pułkownika H. Wallerodta, a w październiku t. r. z oddziałem Goltza. Po przybyciu na Żmudź w listopadzie t. r. dywizji dowodzonej przez hetmana Wincentego Gosiewskiego M. podporządkował się jego rozkazom. W październiku 1657 S. F. Medeksza wstawiał się u woj. moskiewskiego W. B. Szeremietiewa za M-ą, prosząc, aby zwrócono mu Muśniki, gdyż życzliwy jest carowi. Ponowił tę prośbę w Moskwie w r. 1658.
M. był posłem na sejm w r. 1658; wyznaczono go na nim do Trybunału Skarbowego w Grodnie. W czasie trwania sejmu warszawskiego 1661 r., na który posłował, podpisał jako gorliwy stronnik dworu królewskiego inspirowany przez kanclerza Krzysztofa Paca manifest W. Ks. Lit., w którym Litwini grozili, że w wypadku odmowy zgody na przeprowadzenie elekcji «vivente rege» sami obiorą sobie władcę. Na sejmie tym ponownie delegowano go do Trybunału Skarbowego, a także do komisji w sprawie sporów obywateli piltyńskich z księciem kurlandzkim. M. posłował na sejm w r. 1667, a 16 IX 1668 podpisał jako poseł dyplom stanów Rzeczypospolitej, przekazany Janowi Kazimierzowi na sejmie abdykacyjnym. Był posłem żmudzkim na pierwszy sejm 1669 r. i na sejm warszawski 1670 r., w czasie trwania którego w kwietniu t. r. król Michał Korybut mianował go starostą żmudzkim; tym samym M. wszedł do senatu. Na sejmie 1676 r. powołano go ponownie do komisjii w sprawie sporów mieszkańców pow. piltyńskiego z księciem kurlandzkim. Był stale związany z obozem Paców, opozycyjnym wobec polityki króla Jana III. We wrześniu 1677 M. doniósł hetmanowi M. K. Pacowi o ujęciu kilku ludzi należących do oddziału Rybińskiego, który miał połączyć się z armią szwedzką w Inflantach, przygotowującą wyprawę na Prusy Książęce. M. zwołał następnie do Rosień zjazd szlachty żmudzkiej, który uchwalił wystosowanie do hetmana Paca apelu o niezwijanie chorągwi wojska litewskiego. M. ufundował dwa kościoły: w Datnowie i w Boptach nad Niewiażą w r. 1672.
M. zmarł w r. 1679 (przed 23 VI). Z pierwszej żony, wspomnianej Eufemii, miał dwóch synów: Albrechta Konstantego, podstarościego sądowego żmudzkiego, i Jana Konstantego, ciwuna wieszwiańskiego, starostę purwińskiego, miednickiego i hruszewskiego, oraz dwie córki: Krystynę, Hipolitową Zawiszynę, dziedziczkę Surwiliszek, i Katarzynę, Janową Podbipięcinę, starościnę soińską. Z drugiej żony, bogatej dziedziczki Świsłoczy, Mosarza, Hrojna, Indury, Sitna, Wołkołaty i wielu innych dóbr, Zofii Isajkowskiej, łowczanki litewskiej, wdowy po Samuelu Pacu, poślubionej przed 15 VI 1657, pozostawił córkę Konstancję (zm. 1712), żonę Jana Władysława Brzostowskiego (zob.), kasztelana trockiego. Trzecią żoną M-i była Helena Kossakowska, z której miał córkę Helenę, Zygmuntową Biegańską.
Kojałowicz, Compendium, s. 44; Niesiecki, VI 421; Żychliński, I 210–22, 390–3, II 217–19, 405, IV 199; Wolff J., Senatorowie W. Ks. Lit., s. 94; – Buszyński J., Brzegi Niewiaży, Wil. 1872 s. 43; tenże, Opisanie powiatu kowieńskiego, Wil. 1874; Mleczko S., Mleczko, Raczko, Saczko i Łyczko, „Mies. Herald.” R. 5: 1912 s. 12–15 (odb. w B. Inst. Hist. Uniw. Warsz. z notatami autora w oparciu o spalony później rkp. B. Krasińskich 3654, zawierający J. Wolffa, Herbarz litewski); Serafinowicz J.S., Rosetum Mleczkowianum, Wil. 1670; Šapoka A., Lietuva ir Lenkija po 1569 metu Lublinu Unijos, Kaunas 1938 s. 346, 348; – Akta ugody kiejdańskiej 1655 r., „Ateneum Wil.” R. 10: 1935 s. 33 i odb.; Akty Moskovskogo Gosudarstva, S. Pet. 1894 II 521; Akty Vil. Archeogr. Kom., XII 575, XXXIV 88; Chrapowicki J.A., Diariusz, W. 1845 s. 201; Lietuvoi Inventarioi XVII a., Vilnius 1962 nr 27 s. 135; Medeksza S. F., Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, Kr. 1875 s. 61, 163, 254, 255; Radziwiłł A.S., Memoriale rerum gestarum in Polonia, Wr.–W.–Kr.–Gd. 1972 III 155, 293; Tjažby litovskich krestjan i žitelej mesteček s upraviteljami imenij, Vil’nius 1959 I nr 67 s. 241–8; Vol. leg., IV 220, 268, 554, 790, 803, 1023, V 140, 367; – Centr. Gosud. Arch. Drevnich Aktov, Moskva: Metryka Lit. Ks. Zapisów 127 fol. 194, 359 i Zapisów 138, s. 9–11 i 71; B. Kórn.: rkp. 755; Kartoteka posłów sejmowych XVII w. w Mater. Red. PSB; Piećko W., Powstanie żmudzkie 1656 r. (praca magisterska), Wydział Historyczny Uniw. Warsz. 1975.
Tadeusz Wasilewski