Niemojowski Wincenty (1854–1926), właściciel ziemski, działacz społeczny. Ur. 7 XI w Pogrzybowie koło Ostrowa Wielkopolskiego, był synem Leopolda (1809–1862), oficera z powstania listopadowego, właściciela Jedlca i Pogrzybowa, oraz Eleonory ze Skórzewskich, 1.v. Franciszkowej Niemojowskiej. Wcześnie osierocony przez rodziców, był wychowywany przez stryja Jana Nepomucena (zob.). Do gimnazjum uczęszczał w Ostrowie, następnie w Krakowie, gdzie też odbywał studia wyższe. W r. 1882 objął ojcowski majątek w Jedlcu koło Pleszewa, a w r. 1898 także Śliwniki koło Ostrowa, zapisane mu przez zmarłą wówczas stryjenkę Joannę z Ponińskich. W pracy społecznej N. poszedł śladem stryja, przejął po nim wiele funkcji i zasłynął wkrótce jako «hurtowy prezes» różnych polskich organizacji w pow. odolanowskim i ostrowskim. Patriota i społecznik, choć może nie najszerszych horyzontów, stał się też głośny z prowadzonej przez siebie «kampanii kłucia szpilkami» władz pruskich (B. Szembek). Od r. 1885 aż do śmierci kierował nieomal nieprzerwanie jako tzw. wicepatron działalnością kółek rolniczych w pow. odolanowskim i ostrowskim. Przez 33 lata był prezesem Pleszewsko-Odolanowskiego Tow. Rolniczego. Po utworzeniu Komisji Kolonizacyjnej już w r. 1886 wystąpił z listem otwartym do społeczeństwa polskiego w zaborze pruskim, nawołującym do samoobrony i niesienia pomocy zagrożonym polskim majątkom. Należał do założycieli Związku Ziemian, utworzonego w r. 1901. Broniąc polskich majątków, sprzedał ok. r. 1910 Jedlec Witoldowi Czartoryskiemu, sam zaś kupił zagrożony Miedzianów pod Ostrowem i Wyszkowice na Morawach. Orędował za rozwojem polskiego handlu i przemysłu, m. in. na łamach „Dziennika Poznańskiego” (1899 nr 281) ogłosił artykuł Wspólna praca wsi z miastem, domagając się w nim współdziałania kapitału przemysłowego z rolnictwem. Był współtwórcą kilku wielkopolskich banków ludowych i spółdzielni rolniczo-handlowych, członkiem Rady Nadzorczej Poznańskiego Banku Ziemian (założonego w r. 1902).
N. zaznaczył swój udział w wielu ważniejszych polskich organizacjach działających wówczas w Wielkopolsce. Ok. 40 lat pełnił funkcję prezesa na pow. ostrowski Tow. Naukowej Pomocy. Przez kilkanaście lat był w pow. ostrowskim prezesem Tow. Czytelni Ludowych, Tow. Kolonii Wakacyjnych «Stella» oraz Polskiego Komitetu Wyborczego. Sympatyzując z ruchem narodowo-demokratycznym, wszedł w r. 1914 w skład nowej dyrekcji (jako wiceprezes) Koła Towarzyskiego przy poznańskim Bazarze, która w pewnej mierze zmieniła konserwatywną orientację polityczną wielkopolskiego ziemiaństwa w czasie pierwszej wojny światowej. Jego pałac w Śliwnikach (rozbudował go w r. 1898), podobnie jak za czasów stryja, był przytuliskiem dla weteranów powstań narodowych. Był N. jednym z inicjatorów powołania Komisji Opieki nad Weteranami Powstania Styczniowego, powstałej w Poznaniu w r. 1911 w ramach «Straży», i należał do gorliwych opiekunów byłych powstańców. W dowód uznania został w r. 1919 mianowany pułkownikiem honorowym Polskich Sił Zbrojnych byłego Zaboru Pruskiego. W końcu pierwszej wojny światowej spieszył z pomocą polskim legionistom, internowanym w Szczypiornie. Patronował też przygotowaniom powstańczym na ówczesnym pograniczu Wielkopolski i Królestwa w rejonie Kalisza i Ostrowa. Syn jego Jerzy upatrzony był przez tajny Komitet Obywatelski w Ostrowie na powiatowego organizatora zalążków armii polskiej, lecz przeszkodziła mu w tym choroba umysłowa. Drugi syn – Mieczysław – dowodził kompanią Straży Ludowej sformowaną w Śliwnikach. Sam N. zasłużył się w powstaniu wielkopolskim, przede wszystkim wielką hojnością na rzecz tworzącej się armii polskiej.
W Polsce niepodległej był N. jednym z pierwszych organizatorów pomocy Wielkopolski dla Górnego Śląska w okresie powstań i plebiscytu. Należał potem do Rady Naczelnej Związku Obrony Kresów Zachodnich i pełnił funkcję prezesa na pow. ostrowski. W r. 1924 został prezesem koła powiatowego utworzonej m. in. z jego inicjatywy Obrony Społecznej, organizacji koordynującej działalność towarzystw charytatywnych. Udzielał się też w Polskim Czerwonym Krzyżu, Lidze Obrony Powietrznej Państwa, Tanich Kuchniach, Lidze Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej. Był członkiem zarządu „Dziennika Poznańskiego”. W r. 1925 związał się z Organizacją Monarchistyczną w Poznaniu. Zmarł 9 XII 1926 w Śliwnikach i tu został pochowany. Pozostawiony przez niego pamiętnik Pro memoria (napisany w r. 1924) zaginął.
Z małżeństwa zawartego w r. 1882 z Jadwigą z Kwileckich (1861–1945), córką Mieczysława (zob.), miał czworo dzieci: Jana Henryka (1883–1942), właściciela Mącznik, Mieczysława (1884–1960), właściciela Miedzianowa, Jerzego (1886–1921), właściciela Węgier, oraz niezamężną Jadwigę (ur. 1895).
Uruski, XII 110; Żychliński; – Boroch W., Oswobodzenie Skalmierzyc, w: Jednodniówka. Ośrodek Harcerski w Skalmierzycach Nowych, Ostrów Wlkp. 1935 s. 42; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., III; Księga jubileuszowa wydana w 50-tą rocznicę założenia Centralnego Towarzystwa Gospodarczego w Wielkim Księstwie Poznańskim, P. 1911 s. 309 (fot. po s. 64); Księga pamiątkowa Związku Poznańskich Kółek Rolniczych… 1866–1926, P. 1926 s. 32, 45, 105, 127 (fot. po s. 104); Rzepecki K., Pobudka wyborcza, P. 1907 s. 85; tenże, Powstanie grudniowe w Wielkopolsce 27 XII 1918, P. 1919; Skałkowski A., Bazar Poznański, P. 1938; Wielkopolska Szkoła Edukacji Narodowej, Wr. 1970 s. 30; – Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich W. Księstwa Poznańskiego, P. 1909; Niemojowski J. N., Wspomnienia, Wyd. S. Pomarański, W. 1925; – „Dzien. Pozn.” 1925 nr z 10 XI, 1926 nr 286, 287, 291, 1927 nr 4, „Gaz. Ostrowska” 1920 nr 106; „Kur. Pozn.” 1924 nr z 22 I; „Orędownik Ostrowski” 1924 nr z 30 VII, 1 X, 5 i 8 XI, 1925 nr z 20 III, 24 IV, 17 XI, 1926 nr z 22 I, 10, 14, 17 XII (dod. mowa pogrzebowa J. Srokowskiego); – Arch. Państw. w P.: Prezydium Policji 2267, 2268; – Szembek B., Wspomnienia (mszp. w posiadaniu Ireny Bobbé w Chorzowie); – Informacje Jadwigi Niemojowskiej i Jana Żychlińskiego.
Jerzy Pietrzak