Oczko Wincenty (1568–1626), kanonik łowicki i gnieźnieński, lekarz arcbpa Stanisława Karnkowskiego, później kapituły gnieźnieńskiej. Był synem Baltazara, kołodzieja i ławnika Starej Warszawy, bratankiem Wojciecha (zob.). Z tym ostatnim – z racji swego zawodu lekarskiego – bywał niekiedy mylnie utożsamiany. Początkowe nauki pobierał w rodzinnym mieście, a następnie udał się do Krakowa, gdzie w półr. letn. 1578 podjął studia uniwersyteckie. Podobnie jak wielu innych studentów warszawskich mieszkał w Bursie Filozofów, do której metryki wpisany został 12 XII t. r. W r. 1580 uzyskał stopień bakałarza, a w r. 1583 magistra sztuk wyzwolonych. Przypuszczalnie wkrótce po promocji wyjechał do Włoch i przebywał tam czas jakiś słuchając w Padwie nauk lekarskich. Powróciwszy z doktoratem medycyny do kraju, przyjął święcenia kapłańskie, po czym w nie znanych bliżej okolicznościach – może za sprawą stryja Wojciecha – dostał się na dwór arcbpa gnieźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego, który uczynił go swoim lekarzem przybocznym. Stanowisko to piastował O. aż do śmierci Karnkowskiego, towarzysząc mu w licznych podróżach po kraju, bądź przebywając w jego rezydencjach w Łowiczu, Gnieźnie i Warszawie. Kilkunastoletnia dbałość o zdrowie arcybiskupa (wg Piaseckiego miał także leczyć 90-letnią matkę Karnkowskiego) nie pozostała bez nagrody. W r. 1593 otrzymał kanonię łowicką, a następnie probostwo w Konarach, wsi arcybiskupów w pow. sochaczewskim, na którego potrzeby uzyskał w r. 1596 przywilej wolnego wyrębu drzew w tamtejszych lasach. Prebendę tę trzymał do r. 1619, zarządzając nią poprzez komendarzy. Do beneficjów tych dołączył wkrótce oddaną mu przez arcybiskupa w dożywocie dziesięcinę z leżącej w kluczu łowickim wsi Skowroda, co kapituła gnieźnieńska zatwierdziła w r. 1605. Ludwik Gąsiorowski, opierający się na „Dykcjonarzu” Hieronima Juszyńskiego, utrzymuje, że po zgonie Karnkowskiego ubiegał się O. w r. 1603 – protegowany przez kanclerza Jana Zamoyskiego – o posadę na dworze bpa lwowskiego Jana Dymitra Solikowskiego, który jednak usług jego nie przyjął. W r. 1605 kapituła gnieźnieńska, chcąc – w miejsce zmarłego kanonika Łukasza Moreckiego, dra filozofii i medycyny – pozyskać nowego lekarza, powierzyła O-ce (6 X) nadliczbową kanonię, tzw. doktorską. O kanonię metropolitalną starał się dla O-i już arcbp Karnkowski, zalecając kapitule w r. 1601, aby w razie wakansu przyjęła go do swego grona. Instytuowany kanonicznie 8 IV 1606, instalował się przy katedrze 20 IV. W r. 1608 otrzymał od kapituły wieś prestymonialną Polanowo (pow. gnieźnieński), którą ustąpił swemu przyjacielowi, kanonikowi Tomaszowi Josickiemu, wziąwszy Waliszewo (tamże), a w miejsce tej wsi w r. 1612 Żydówko (tamże).
Stosownie do zobowiązania złożonego przy instalacji rezydował stale przy katedrze; niósł pomoc lekarską duchowieństwu kapitulnemu, a także osobom świeckim, zyskując sławę biegłego lekarza. Mimo to utrzymywał nadal żywe i bliskie kontakty z rodziną, zwłaszcza z bratem Szymonem i stryjem Wojciechem, któremu po śmierci wystawił nagrobek w kościele Bernardynów w Lublinie. Wraz z bratem był też patronem i kolatorem ołtarza Oczkowskiego w kościele Najśw. Maryi Panny na Nowym Mieście w Warszawie.
Zebrawszy pokaźny majątek, nie szczędził grosza na rozmaite cele kościelne i świeckie. Wspólnie z Josickim odrestaurował kaplicę Św. Jana Nepomucena (zwaną «Doktorów») w katedrze gnieźnieńskiej, urządzając pod nią grób dla wszystkich kanoników doktorów i czyniąc na jej utrzymanie odpowiedni zapis pieniężny (1612). Ofiarował katedrze kielich, przechowywany do dnia dzisiejszego w skarbcu katedralnym. Zaznaczył się też jako kolator kościoła parafialnego w Cegłowie (pow. garwoliński), przekazując mu w r. 1617 srebrną monstrancję i kilka kielichów. Na koniec upamiętnił się trwale w dziejach Uniw. Krak., legując na rzecz Bursy Filozofów sumę 1 000 zł. Znaczny księgozbiór O-i, zawierający dzieła medyczne, uległ po jego śmierci rozproszeniu. Pojedyncze egzemplarze książek należących do O-i spotkać można w niektórych bibliotekach polskich, m. in. w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, a także w księgozbiorze kapituły gnieźnieńskiej. Zmarł w Gnieźnie 23 II 1626, pochowany został w katedrze w kaplicy Św. Jana Nepomucena, gdzie znajduje się marmurowy nagrobek z klęczącą pod krucyfiksem postacią O-i.
Reprod. nagrobka O-i w: Katalog Zabytków Sztuki w Pol., V z. 3; – W. Enc. Ilustr., S. II, t. III; Giedroyć, Źródła do dziej. medycyny, s. 562–3; Juszyński H., Dykcjonarz poetów polskich, Kr. 1820 II 199, 201; Korytkowski, Prałaci gnieźń., III 114–16; Kośmiński, Słownik lekarzów s. 362–3; Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polonica wieku XVI, Wr. 1965 nr 1554; Wieteska J., Katalog prałatów I kanoników prymasowskiej kapituły łowickiej od 1433 do 1970 r., W. 1971 s. 50–1; – Barycz, Historia UJ, s. 352; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II 535; Skradziona monstrancja, „Przegl. Katol.” 1906 nr 30 s. 463; Sołtan A., Warszawianie na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1400–1642, w: Warszawa XVI–XVII wieku, z. 1, Studia Warsz., W. 1974 XX 53; – Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, P. 1839 I 270–3; Oczko Wojciech, Przymiot, Cieplice, Wyd. E. Klink, W. 1881 s. XV–XVI, XVIII, (wyd. jubileuszowe); Piasecki P., Chronica gestorum in Europa, Kr. 1645 s. 250 (podaje mylnie imię Jan, wskutek czego starsza literatura przyjmowała istnienie dwóch lekarzy Oczków – Wincentego i Jana); – Knapiński W., Notaty do historii kościołów warszawskich, W. 1949 s. 142 (mszp. powielany w Arch. m. Warszawy).
Andrzej Sołtan