Szamotulski Wincenty Świdwa h. Nałęcz (zm. 1528), kasztelan gnieźnieński.
Był synem Jana Starszego (zob.) i Elżbiety z Warzymowskich.
W r. 1499 zajmował się S. rozliczaniem zobowiązań finansowych zmarłego ojca, po którym odziedziczył poł. Szamotuł i Kaźmierz w woj. poznańskim oraz poł. Turobina w ziemi chełmskiej. Prawdopodobnie pozostawał w chłodnych stosunkach z dziedzicem drugiej poł. Szamotuł, bratem stryjecznym Andrzejem (zob.). W r. 1500 oddał wszystkie wielkopolskie dobra w dzierżawę swemu klientowi Stefanowi Zaleskiemu z Mazowsza i zapewne na dłuższy czas wyjechał; być może zaciągnął się do wojska, które król Jan Olbracht gromadził w r. 1501 w związku z planowaną wojną pruską. Zaraz po śmierci króla S. wspólnie z Andrzejem Szamotulskim przebywał 7–8 VII t.r. w Malborku, u boku kard. Fryderyka Jagiellończyka. Zapewne stąd pojechał, również z A. Szamotulskim, na Litwę, do w. ks. Aleksandra, bowiem wkrótce po jego elekcji na tron polski pojawił się w grudniu w Krakowie jako dworzanin królewski. W marcu 1502 był już w Poznaniu, zajmując się sprzedażą czynszów ze swych dóbr. W styczniu 1503 wystąpił przy królu na Litwie jako dowódca roty pieszej. W l. 1502–4 wielokrotnie otrzymywał od Aleksandra nagrody za służbę, w r. 1506 dostał też dochody ze stacji z kilku miast królewskich w Wielkopolsce. Przebywał w otoczeniu króla w czasie sejmów w Piotrkowie w kwietniu 1504 i Radomiu w kwietniu 1505 (bojkotowanych wtedy przez A. Szamotulskiego). Pojawiał się też kilka razy w Wielkopolsce, dokonując transakcji majątkowych; wynagrodził służby Zaleskiego, a przede wszystkim dokonał działów z rodziną matki, uzyskując Warzymowo i poł. miasteczka Noć na Kujawach. Po śmierci króla Aleksandra nie wrócił od razu do Szamotuł; z powodu odbywanych wówczas podróży został zwolniony 21 III 1507 przez króla Zygmunta I z obowiązku pospolitego ruszenia. Najpewniej w związku z tymi wojażami zastawił swe kujawskie dobra; wykupił je w r. 1508 (co być może świadczy o jego powrocie), a w r. 1512 ostatecznie sprzedał.
Karierze S-ego patronował blisko z nim związany brat cioteczny Piotr Tomicki, który w r. 1510 starał się go wyswatać i w tej sprawie prowadził trudne rozmowy z burgrabią krakowskim Mikołajem Szydłowieckim (ostatecznie uznano, że panna, której nazwiska nie znamy, miała zbyt mały posag). Na początku r. 1512 Zygmunt I zaprosił S-ego do udziału w poselstwie, wysłanym do Trenczyna po narzeczoną króla, Barbarę Zapolyę, prawdopodobnie jednak S. wymówił się od wyjazdu. Był za to obecny na ślubie władcy w Krakowie, gdzie pozostał przez kilka następnych miesięcy i skutecznie upomniał się u króla o zapisane jeszcze przez Aleksandra dochody ze stacji z dóbr klasztoru w Wągrowcu. Być może w czasie pobytu w stolicy wziął ślub z Dorotą, córką woj. poznańskiego Mikołaja Gardziny Lubrańskiego (zob.); 1 III t.r. w Krakowie oprawił jej po 2 tys. zł posagu i wiana. W r. 1515 wykupił od woj. bełskiego Mikołaja Pileckiego tenutę krasnostawską. Na sejmie krakowskim 1518 r. (najpóźniej 27 II) został mianowany kaszt. gnieźnieńskim. Dn. 25 II 1519, podczas sejmu w Piotrkowie, otrzymał od króla zapisy nowych sum (3 tys. zł węgierskich i 2 tys. złp.) na Krasnymstawie, 19 III 1520 w Toruniu kolejne 100 grzywien na tamtejszym młynie, a na sejmie 4 I 1522 dożywocie na star. krasnostawskim. W sierpniu 1519 znalazł się wśród dygnitarzy wielkopolskich, których Zygmunt I uprzedzał o grożących trudnościach międzynarodowych. W r. 1521 pełnił funkcję szafarza woj. poznańskiego. Jako współdziedzic Szamotuł toczył spory z kaszt. poznańskim Łukaszem Górką, właścicielem (po A. Szamotulskim) drugiej poł. tych dóbr. Podczas sejmu w Piotrkowie 10 II 1525 ustanowił opiekunów swych dzieci w osobach Tomickiego i związanego z nim sekretarza królewskiego Stanisława Górskiego; ponownie wyznaczył opiekunów podczas sejmu piotrkowskiego 6 II 1528, tym razem oprócz Tomickiego wskazał woj. krakowskiego Andrzeja Tęczyńskiego (któremu w r. 1527 pożyczył 3 tys. złp. pod zastaw Tęczyna). Mimo choroby zdołał wrócić «do domu» (do Szamotuł?) i tam wkrótce zmarł, zapewne zaraz po poł. kwietnia 1528; wiadomość o jego śmierci dotarła już 21 IV t.r. do będącego najpewniej w Krakowie Tomickiego.
Z małżeństwa z Dorotą z Lubrańskich miał S. synów Dobrogosta (1519 – przed 1577) i Jana (1522–1566) oraz córkę Annę (ur. zapewne 1525), co najmniej od r. 1538 żonę Mikołaja Cikowskiego (zob.). Przypuszczać można, że kochanką lub nieślubną córką S-ego była mieszczka szamotulska, Katarzyna z Rudek; wyposażywszy ją kosztownościami i szatami, wystarał się on dla niej (jednocześnie z ustanowieniem opiekunów dla swych dzieci) o królewski list żelazny na 20 lat. Synowie S-ego pozostawali po jego śmierci pod opieką Tomickiego; 10 IV 1530 król Zygmunt I zakazał pozywać ich przez 5 lat przed sądy. Syn Dobrogost studiował od r. 1533 w Italii, a po śmierci Tomickiego wrócił w r. 1535 do kraju. W wyniku podziału majątku z bratem Janem otrzymał w r. 1548 poł. Turobina i przyległych wsi. Uczestniczył w r. 1557 w poselstwie kaszt. chełmskiego Andrzeja Bzickiego do Turcji. W r. 1560 oddał Górce swą poł. Turobina i przyległych wsi w zamian za Kamionkę z kluczem 12 wsi w pow. lubelskim. Był co najmniej dwukrotnie żonaty: z Anną ze Stadnickich miał córki Zofię i Jadwigę, a z Zofią z Dąbrowicy syna Jana, poświadczonego jako dziedzic Kamionki w l. 1598–1604. Drugi syn S-ego, Jan, w wyniku podziału majątku z r. 1548 otrzymał dobra wielkopolskie (m.in. poł. Szamotuł, Śmiłowo i Kaźmierz) wraz z prawami do spadku po dziadzie Mikołaju Lubrańskim (zob.); łącznie posiadał półtora miasta, sześć całych wsi i części w osiemnastu innych wsiach, ale w porównaniu z dziedziczącymi w drugiej poł. Szamotuł Górkami pozostawał już tylko ubogim krewnym. Dn. 30 I 1549 otrzymał nominację na kaszt. biechowską. Na przełomie l. 1556 i 1557 był na sejmie w Warszawie. Uczestniczył 8 XII 1564 w akcie złożenia w ratuszu poznańskim miejscowych ksiąg grodzkich. Prawdopodobnie pozostał wierny katolicyzmowi, bowiem nie pozwalał żonie brać udziału w nabożeństwach braci czeskich. Zmarł między 14 I a 26 III 1566. W małżeństwie z Elżbietą (żyła jeszcze w r. 1570), córką woj. poznańskiego Jana Latalskiego (zob.), której w r. 1545 zapisał po 6 tys. zł posagu i wiana, miał syna Jana (zob.).
Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., V (Czyrmna), VIII (Szamotuły); Urzędnicy, I/2; – Górczak Z., Rozwój majątków możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI wieku, P. 2007; Pociecha W., Królowa Bona (1494–1557), P. 1949 II; Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski – starosta Jagiellonów, Wr. 1976; – Acta Hist., VIII 1; Acta Tom., I 101, II 9–10, V 77–8, X 202–3; Akta Aleksandra; Akta grodz. i ziem., II nr 57; Akta Stanów Prus Król., IV/1, V/3; Akta synodów różnowierczych w Pol., I 101 (dot. syna S-ego Jana); Kod. m. Kr., I nr 227; Lietuvos didžuojo kunigaikščio Aleksandro Jogailaičio dvaro sąskaitų knygos (1494–1504), Wyd. D. Antanavičius, R. Petrauskas, Vilnius 2007 s. 162, 168, 170, 302; Matricularum summ., IV (nr 125, 1408, 1422, 2035, 10596, 10961 poza indeksem); Opisy i lustracje Poznania z XVI–XVIII wieku, Oprac. M. Mika, P. 1960 (dot. Jana, błędnie z imieniem Jakub); Podróże i poselstwa polskie do Turcji, Wyd. J. I. Kraszewski, Kr. 1860 s. 29, 31–3, 35 (dot. syna S-ego Dobrogosta); Teki Dworzaczka. CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Teki Pawińskiego, I; Zbiór dok. m. Płocka, II; – AP w L.: Akta m. Kamionka 3 s. 17, 26–7, 214, 314, 327–8, 335 (dot. Dobrogosta); AP w P.: Ks. Poznań Gr. 111 k. 130, 366v (dot. Jana); Arch. Archidiec. w P.: sygn. CP 10 k. 422v–3v.
Tomasz Jurek