Szeptycki Wincenty Wiktor Leon (1782–1836), oficer wojsk Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, generał w powstaniu listopadowym.

Ur. 5 IV w Liczkowcach (pow. tarnopolski), był synem Jana, właściciela Liczkowiec i Trybuchowiec (pow. husiatyński), chorążego i namiestnika kawalerii narodowej, generała-adiutanta królewskiego, oraz Marianny z Bobrowskich, córki Michała, konsyliarza tryb. sprawiedliwości. Miał siostrę Juliannę (1778–1831), zamężną za Józefem Zaborowskim (1768–1831), matkę m.in. Tymona Zaborowskiego (1799–1828), poety, i Konstantego (1809–1876), malarza amatora.

Po śmierci rodziców S. zamieszkał w Jakubowicach Murowanych pod Lublinem, gdzie zajmował się prowadzeniem majątku. Wg Józefa Załuskiego (nazywającego go Rusinem) przebywał przez dłuższy czas w Wiedniu. Po wkroczeniu armii napoleońskiej na ziemie zaboru pruskiego przybył z grupą towarzyszy, prawdopodobnie w grudniu 1806, do Warszawy i zaciągnął się do powstających tam wojsk polskich. Wiosną 1807 został podporucznikiem w 2. p. ułanów, ale już 12 VI t.r. (wg stanu służby 10 VI) przeszedł w tym samym stopniu do formującego się polskiego pułku lekkokonnych (szwoleżerów) gwardii cesarza Napoleona I. Pod koniec września został z pułkiem przeniesiony do Chantilly we Francji, dokąd dotarł w grudniu. Na początku r. 1808 pułk przeniesiono do Hiszpanii. S. awansowany 12 III t.r. do stopnia porucznika, odznaczył się 14 VII w bitwie pod Medina del Rioseco i 4 IX otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej. Dn. 30 XI na czele plutonu 7. komp. uczestniczył w szarży pod Somosierrą. W r. 1809 brał udział w wojnie z Austrią; w dn. 10–11 V t.r. uczestniczył w zajęciu Wiednia, 1 VI awansował do stopnia kapitana, a w bitwie pod Wagram (5–6 VII) dowodził 5. komp. Po podpisaniu 14 X pokoju w Schönbrunn wrócił jesienią t.r. z pułkiem do Chantilly, skąd 10 XII wyruszył ze swym szwadronem ponownie do Hiszpanii; w lutym 1810 dotarł do Salvatierra w Baskonii. Uczestnicząc w walkach z partyzantami gen. F. Mina, odznaczył się w bitwach pod Bellorado (12 XI 1810) oraz pod Albuera (Albuhera) (16 V 1811), w której prawdopodobnie został ranny. Dn. 26 XI 1810 otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. Urlopowany na przełomie l. 1811 i 1812, udał się z Załuskim przez Wiedeń do Krakowa, a następnie do Lwowa. W przededniu wojny z Rosją, 1 VI 1812, został mianowany szefem szwadronu. Wziął udział w kampanii rosyjskiej i podczas odwrotu, w listopadzie t.r., osłaniał ze swym szwadronem cesarza Napoleona pod Mołodecznem. W końcowej fazie kampanii zapadł na «gorączkę nerwową» i został odesłany do szpitala w Elblągu. W kampanii saskiej 1813 r. uczestniczył w bitwach pod Lützen (2 V), Reichenbach (20–21 V), Dreznem (26–27 VIII), Altenburgiem (2 X) i Lipskiem (16–19 X); został odznaczony 16 VIII Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej. Dn. 1 I 1814 przeniesiono go (w myśl dekretu z 17 XII 1813) do 3. p. eklererów Gwardii Napoleona, złożonego w większości z Polaków. Złożył w Berville wizytę Tadeuszowi Kościuszce, który na wypadek powrotu do Polski wyznaczył go na swego adiutanta. W kampanii francuskiej S. uczestniczył w r. 1814 w bitwach pod Brienne (29 I), Reims (3 III, wziął wtedy do niewoli pruski batalion i zdobył cztery armaty), Berri-au-Bac (5 III) i Arcis-sur-Aube (20–21 III), gdzie został ranny. Dn. 2 IV awansował do stopnia pułkownika; otrzymał donację w wysokości 1 tys. franków rocznie i tytuł kawalera Cesarstwa.

Nazajutrz po abdykacji cesarza Napoleona gen. Wincenty Krasiński wysłał S-ego i Benedykta Zielonkę z misją do ks. Adama Jerzego Czartoryskiego; mieli oni prosić o pomoc w uzyskaniu protekcji cara Aleksandra I nad oddziałami polskimi Gwardii napoleońskiej oraz umożliwienie im powrotu do kraju. Po wypełnieniu tego zadania S. otrzymał 1 V 1814 dymisję z armii francuskiej, wrócił do Warszawy z korpusem gen. Krasińskiego i wstąpił do wojsk polskich, dowodzonych przez w. ks. Konstantego. Jesienią t.r. uczestniczył w formowaniu szwadronów ułanów wzorcowych (później przekształconych w gwardyjskie), po czym wziął kilkumiesięczny urlop. W czerwcu 1815 w Warszawie wstawił się za kadetem wojsk polskich, szykanowanym przez oficera rosyjskiego; w rezultacie pojedynkował się z tym oficerem i został lekko ranny. Dn. 20 VI t.r. uczestniczył w złożeniu przez wojsko przysięgi na wierność Aleksandrowi I jako królowi Polski. W listopadzie t.r., za wydanie rozkazu wzniesienia okrzyku «niech żyje król» (zamiast «cesarz i król»), został na rozkaz w. ks. Konstantego aresztowany; Aleksander I nakazał jednak zwolnienie S-ego i nadał mu Order św. Anny II kl. S. dowodził szwadronami ułanów gwardii do ich skasowania we wrześniu 1817, a następnie 3 X t.r. otrzymał dowództwo 3. p. ułanów. Skonfliktowany z w. ks. Konstantym, kilkakrotnie składał podania o dymisję, której ostatecznie udzielono mu 15 III 1820, z prawem noszenia munduru.

Po wystąpieniu z wojska zajął się S. gospodarowaniem w swym majątku w Jakubowicach Murowanych. Pisał pamiętniki (dwa tomy zaginęły jeszcze w XIX w.), których fragment pt. Wspomnienia narodowe. Dodatek do Samosierry ogłosił w r. 1821 w tygodniku „Wanda” (t. 3). Tworzył też bajki, listy i wiersze okolicznościowe, w których m.in. krytykował stosunki panujące w wojsku pod dowództwem w. ks. Konstantego, ale publikował je sporadycznie (m.in. bajkę Człowiek i małpa w „Tyg. Pol. i Zagran.” T. 2: 1819). Był adresatem ody Tymona Zaborowskiego „Do mego wuja”, a po jego samobójczej śmierci w r. 1828 napisał wiersz Do Tymona (S. Schnür-Pepłowski, „Wincenty Szeptycki”, Lw. 1899). Wg lokalnej tradycji wołyńskiej ofiarował obraz Jezusa (otrzymany rzekomo od Napoleona) kościołowi w Łysinie nad Styrem.

Po wybuchu powstania listopadowego S. wrócił 6 XII 1830 do służby jako dowódca gwardii ruchomej woj. lubelskiego z nominacji gen. Józefa Chłopickiego. Dn. 9 XII t.r. wydał do mieszkańców Lublina proklamację wzywającą do broni oraz jednoczesnego powstrzymania się przed wystąpieniami samodzielnymi. Objął dowództwo gwardii narodowej i nowo formowanych jednostek na Lubelszczyźnie, oddając się pod komendę naczelnika wojskowego woj. lubelskiego i podlaskiego, gen. Edwarda Żółtowskiego. Na rozkaz Rządu Narodowego wycofał się w lutym 1831 ze swymi oddziałami (ok. 1 tys. żołnierzy z 15. i 16. pp oraz z 2. p. jazdy lub.) na lewy brzeg Wisły, po czym toczył walki odwrotowe na czele kombinowanego oddziału piechoty i kawalerii między Gniewoszowem a Magnuszewem. Dn. 15 II t.r. zdał dowództwo ppłk. Antoniemu Reszce. Po bitwie grochowskiej wyruszył w poł. marca na czele improwizowanego oddziału w celu połączenia się z korpusem gen. Józefa Dwernickiego. Uczestniczył w wyprawie Dwernickiego na Wołyń i na czele 4. brygady (batalion piechoty, osiem szwadronów jazdy, bateria artylerii konnej) odznaczył się 19 IV w bitwie pod Boremlem, m.in. wykonując udany atak na pozycje rosyjskie. W końcowej fazie operacji wołyńskiej dowodził strażą tylną, m.in. w potyczce pod Lulińcami (25 IV), po czym wraz z korpusem Dwernickiego przekroczył 27 IV granicę Galicji i został internowany przez Austriaków. Zbiegł jednak z kolumny transportowej i wrócił do Król. Pol. W związku z jego projektowaną służbą w powstającej Legii Litewsko-Wołyńskiej otrzymał 17 VI awans na generała brygady (bez gaży generalskiej). Dn. 14 VII został formalnie organizatorem Legii Wołyńsko-Rusko-Litewskiej; w jej ramach utworzono pięć szwadronów, spośród których jednak tylko trzy, w tym jeden dowodzony osobiście przez S-ego w Sandomierzu, osiągnęły zdolność bojową. Mianowany 29 VII naczelnikiem wojennym woj. sandomierskiego, zdał S. dowództwo Legii i został dowódcą obrony Wisły na odcinku od Sandomierza do Warszawy. Nie był jednak w stanie utrzymać linii rzeki i po przejściu 5 VIII wojsk rosyjskich przez Wisłę pod Ciszycą wycofał się 6 VIII w gotowości bojowej do Opatowa. Dn. 7 VIII komendę nad zgrupowaniem przejął naczelnik wojskowy województw sandomierskiego, krakowskiego i kaliskiego, gen. Samuel Różycki, a S. objął ponownie dowództwo Legii Wołyńsko-Rusko-Litewskiej, z którą bezczynnie czekał na rozwój wypadków w Winiarach, a następnie w rejonie Opatowa i Łagowa. Po kapitulacji Warszawy (7 IX) wycofał się 26 IX z korpusem gen. Różyckiego do Wolnego Miasta Krakowa. Przekroczywszy granicę Galicji w Podgórzu, został ponownie internowany przez Austriaków.

Po kilkumiesięcznych staraniach rodziny otrzymał S. zgodę na osiedlenie się w Galicji. Wraz z przybyłą z Jakubowic Murowanych żoną zamieszkał u kuzyna, Marcina Antoniego Szeptyckiego w Sarnkach Górnych (w cyrkule brzeżańskim). W r. 1835 leczył się w Bad Gastein, a następnie we Lwowie. Zmarł 22 I 1836 we Lwowie, został pochowany 24 I na cmentarzu Łyczakowskim. Był odznaczony także francuskim Orderem Réunion oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Obojga Sycylii.

W zawartym w r. 1818 małżeństwie z Konstancją z Czackich (zm. 1855 lub 1857), córką Michała Mikołaja Czackiego (zm. 1828, zob.), malarką-amatorką (jej autorstwa był m.in. portret stryja, Tadeusza Czackiego, oraz portret Kazimierza Krasickiego z ok. r. 1840), S. nie miał dzieci.

Wg Wacława Tokarza był S. «świetnym oficerem szwoleżerów», a w powstaniu listopadowym wyróżnił się jako «energiczny i sprawny, zasłużony w dziedzinie wywiadu komendant województwa lubelskiego, a później dzielny żołnierz spod Boremla». Natomiast wg Marka Tarczyńskiego był on przeciętnym generałem, którego działania budziły zastrzeżenia podwładnych, zwłaszcza gdy pełnił stanowiska komendanta wojskowego woj. sandomierskiego.

W r. 1862 wznowiono wspomnienia S-ego pt. Samosierra. Z rękopisów pozostałych po jenerale... („Dzien. Liter.” nr 40 s. 305). Stanisław Schnür-Pepłowski poświęcił S-emu pracę popularnonaukową „Wincenty Szeptycki” (Lw. 1899; toż pt. „Usque ad finem”, w: „Szkice historyczne”, Lw. 1900), zamieszczając w niej także kilka jego wierszy. Postać S-ego występuje w książkach Mariana Brandysa: „Kozietulski i inni” (W. 1967 II) oraz „Koniec świata szwoleżerów” (W. 1972 I).

Kosk H. P., Generalicja polska, Pruszków 2001 II; Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Niesiecki, X 426; Oficerowie Rzpltej 1777–1794 (dot. ojca); Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Miami 1992; Wurzbach, Biogr. Lexikon, XLII 127–8; Żychliński, I 311; – Bąk G., La image de España en la literatura polaca del siglo XIX, Madrid 2002 s. 89–90, 106; Białynia-Chołodecki J., Lwów w XIX stuleciu, Lw. 1928; Bielecki R., Samosierra 1808, W. 1989 s. 103, 106–7, 109, 132, 145, 180, 199; Blak H. i in., Nowoczesne malarstwo polskie, Kr. 2001 cz. 1 (dot. żony); Gembarzewski, Wojsko Pol., 1815–30, s. 68; Gnat-Wieteska Z., Gwardie honorowe. Gwardia królewsko-polska i oddziały przyboczne w latach 1806–1831, W. 2002; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hr. Łubieński, W. 1899 s. 123, 133, 166, 261, 269; Ostapowicz D., Boremel 1831, W. 2010 s. 96, 110, 223; Pisarze polskiego Oświecenia, Red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, W. 1996 III; Rąkowski G., Wołyń, Puszków 2005 s. 220; Rostocki W., Administracja lokalna w Królestwie Polskim wobec Powstania Listopadowego, w: Powstanie Listopadowe, Red. W. Zajewski, W. 1980; Saletra W., Krakowskie i Sandomierskie w czas powstania listopadowego, Sandomierz 2006; Strzeżek T., Kawaleria Królestwa Polskiego w powstaniu listopadowym, Olsztyn 2006; tenże, Walka z oddziałem gen. Cypriana Kreutza w lutym 1831 roku, „Echa Przeszłości” T. 10: 2009 s. 95–6; Tarczyński M., Generalicja Powstania Listopadowego, W. 1986; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917 s. 8, 102; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1994; – Bielecki R., Tyszka A., Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796–1815, Kr. 1984 I–II; Dwernicki J., Pamiętniki, Lw. 1870 s. 99, 108, 115; Hoffman J., Legia litewsko-wołyńska 1831 r., Równe 1831; tenże, Wołyń w walce 1831 r., [b.m.r.w.] s. 21; Kapitan i dwie panny. Krakowskie pamiętniki z XIX w., Oprac. I. Homola, B. Łopuszański, Kr. 1980; Niegolewski A., Somo-Sierra, P. 1854 s. 24; Niemcewicz J. U., Pamiętniki 1809–1820, P. 1871 II 237, 257–8; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 II 328; Rembowski A., Źródła do historii pułku polskiego lekkokonnego Gwardii Napoleona, W. 1899 I (fot. portretu); Różycki S., Zdanie sprawy narodowi z czynności w roku 1831, Bourges 1832 s. 17, 66; Z pamiętnika Adama Turno, w: Skałkowski A., Fragmenty, P. 1928; Załuski J., Wspomnienia, Kr. 1976; Zwierkowski W., Rys powstania walki i działań Polaków 1830–1831 r., W. 1973; – „Dzien. Liter.” 1862 nr 40 s. 305 (wspomnienie o S-m); „Gaz. Lwow.” 1836 nr 11; „Głosy Podolan” 2005 nr 73 s. 42; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego oprac. przez S. Pomarańskiego przed r. 1939.

Michał Baczkowski