Rumbowicz Witold, pseud. Feliks (1882–1945), konstruktor lotniczy, dyrektor i organizator wytwórni lotniczych. Ur. 5 VI w Wilnie, był synem Bronisława (ur. 1852), lekarza, i nie znanej z imienia jego żony z domu Wojciechowiczówny.

 

R. studiował mechanikę na politechnice we Lwowie i uzyskał w r. 1915 dyplom inżyniera. W zimie 1910/11 r. we Lwowie pomagał inż. Edmundowi Libańskiemu przy budowie «Jaskółki», jednego z pierwszych polskich samolotów wypróbowanego następnie w Wiedniu. W l. 1911–14 był członkiem redakcji i współautorem artykułów w warszawskim miesięczniku „Lotnik i Automobilista”. W r. 1912 wraz z Tomaszem Flegierem zaprojektował dwupłatowy szybowiec-lotnię, który zbudowali uczniowie gimnazjum Pawła Chrzanowskiego w Warszawie i wykonywali na nim loty w Klarysewie. Ogłosił książkę Samochód i płatowiec (W. 1912). Wraz z inż. Stępowskim przejął od Zygmunta Deklera poradnię z punktem sprzedaży materiałów modelarstwa lotniczego zwaną biurem Aero-Office. W biurze tym R. wraz z Flegierem zbudował w r. 1913 samolot sportowy, który nie wzniósł się jednak w powietrze. W r. 1915 wyjechał do Rosji; tam w l. 1915–18 był kierownikiem produkcji w wytwórni samolotów «Anatra» w Odessie, założonej przez włoskiego bankiera Artura A. Anatrę. W jesieni 1917 wciągnięto R-a na listę personelu Polskiego Oddziału Awiacyjnego tworzonego w Odessie, lecz po zajęciu Odessy przez wojska państw centralnych władze austriackie oddział ten w kwietniu 1918 rozwiązały. W końcu grudnia t. r. przybył z Kubania do Odessy I Awiacyjny Oddział Wojsk Polskich. R. wstąpił do niego w styczniu 1919; zajmował się tu sprawami technicznymi. W marcu t. r. dzięki staraniom R-a oddział uzyskał pierwsze trzy samoloty. Powrót oddziału do Polski odbył się w kwietniu t. r. Trudności związane z przeprawą przez limany zostały pokonane dzięki pomysłowości R-a. Po przybyciu do Polski R. został przydzielony do Sekcji Żeglugi Napowietrznej Min. Spraw Wojskowych. Na przełomie r. 1919 i 1920 z ramienia tej sekcji brał udział w tworzeniu przemysłu lotniczego. W r. 1920 był organizatorem produkcji w pierwszej wytwórni lotniczej w Zakładach Mechanicznych Plage i Laśkiewicz w Lublinie i ich dyrektorem technicznym. Był współzałożycielem w r. 1923 Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS) w Białej Podlaskiej i jej dyrektorem naczelnym do r. 1927. W t. r. został dyrektorem Wytwórni Maszyn Precyzyjnych «Avia» w Warszawie, produkującej silniki lotnicze, a następnie kierował Centralnymi Warsztatami Lotniczymi w Warszawie. Z jego inicjatywy utworzono na lotnisku mokotowskim w Warszawie pierwszą państwową wytwórnię lotniczą, przekształcając 21 XII 1927 Centralne Warsztaty Lotnicze w Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL). Stały się one główną i przodującą technicznie wytwórnią polskich samolotów wojskowych – pierwszą, która podjęła w Polsce produkcję samolotów metalowych. R. był dyrektorem naczelnym PZL w l. 1928–35. Z jego inicjatywy powstało biuro konstrukcyjne, którego pracownikami zostali m. in. inżynierowie: Zygmunt Puławski, Władysław Zalewski, Jerzy Dąbrowski, Stanisław Prauss, Franciszek Misztal. Sprawami nowych prototypów zajmował się bezpośrednio R. M. in. był inicjatorem budowy samolotu myśliwskiego PZL P-24: opatentował kadłub samolotu ze stanowiskiem strzeleckim (1931) oraz wskaźnik niebezpiecznych przyspieszeń (1934). Także z inicjatywy R-a opracowano projekt nowoczesnej Wytwórni Płatowców Nr 1 PZL, którą wybudowano w Warszawie na Okęciu-Paluchu i tam na przełomie l. 1934 i 1935 przeniosła się wytwórnia z Mokotowa. W l. 1935–9 R. zajmował stanowisko wiceprezesa rady nadzorczej PZL. Był też współorganizatorem Stowarzyszenia Eksportowego Przemysłu Wojennego (SEPEWE) i od r. 1937 jego prezesem. W r. 1936 w Turcji przygotował uruchomienie w Kayseri produkcji licencyjnej samolotów PZL P-24, którą uruchomił inż. Wilhelm Gibałka. W l. 1936–9 był R. współwłaścicielem wspomnianej Wytwórni Maszyn Precyzyjnych «Avia» w Warszawie przy ul. Siedleckiej 63. Działał we władzach Związku Polskich Inżynierów Lotniczych. W Polskim Komitecie Normalizacyjnym w XV Komisji Lotniczej prowadził podkomisję silników lotniczych. Był współzałożycielem (1927) Zrzeszenia Polskich Przemysłowców Lotniczych i następnie prezesem jego zarządu, członkiem Sekcji Lotniczej w Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie. Był członkiem Aeroklubu RP oraz członkiem komitetu organizacyjnego i komisji sportowej międzynarodowych zawodów samolotów turystycznych Challenge 1934.

 

We wrześniu 1939 wraz z pracownikami przemysłu lotniczego R. ewakuował się do Rumunii, a następnie do Francji. Działał w tajnej Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość (krypt. Monika), był też członkiem Ekspozytury wywiadu polskiego we Francji, podległej oddziałowi II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, znanej pod późniejszą, uogólnioną nazwą «sieci F-2». Jako «Feliks» pracował w niej na odcinku rozpoznania lotniczego (podsieć «Philippe», sektor «Aviation»). Dn. 26 XII 1942 został w Nicei aresztowany wraz z ok. 30 osobami związanymi z polskim wywiadem przez włoską tajną policję polityczną (OVRA). Przejęty w toku śledztwa przez niemieckie służby kontrwywiadowcze, został zesłany do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł 18 IV 1945. Na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie znajduje się jego symboliczny nagrobek (kwatera S-II). Był odznaczony: Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Kawalerskim francuskiej Legii Honorowej.

 

R. był ożeniony od r. 1922 z Litą Radwańską.

 

 

 

Słown. pionierów techn. (A. Glass); Who’s who in Central and East Europe, 1935/6, Zurich 1937; Urzędowy spis lekarzy…, W. 1924/5 (dotyczy ojca R-a, Bronisława); – Challenge de Tourisme International 1934, „Volamecum” (W.) 1934 s. 9, 10; Cynk J. B., Polish Aircraft 1893–1939, London 1971; X-lecie LOPP 1923–1933, „Lot Pol.” 1933 s. 122; Glass A., Polskie konstrukcje lotnicze 1893–1939, W. 1977; Januszewski S., Rodowód polskich skrzydeł, W. 1981; Jungowski E., O pionierach polskiej myśli lotniczej, W. 1967; Konieczny J. R., Zaranie lotnictwa polskiego, W. 1961; Księga SIMP. Pół wieku działalności mechaników polskich w przemyśle, W. 1963 s. 82–3; Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, W. 1933 s. 24, 265 (fot.); Zamojski J. F., Profesjonaliści i amatorzy. Szkic o dziejach polskiej służby wywiadowczej we Francji w l. 1940–45 „F-2”, „Dzieje Najnowsze” R. 12: 1980 nr 4 s. 109; Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939, W. 1978; Rocznik polskiego przemysłu i handlu, W. 1938 poz. nr 1856; – Informacje Jerzego Kubiatowskiego z W.