Stachowski Władysław Ignacy (1852–1932), malarz. Ur. w mieście powiatowym Kuba na Kaukazie, był synem Karola, zesłańca.
Nie zachowały się wiadomości w jakich szkołach S. pobierał naukę. Powtarzanej informacji o jego podróżach morskich i pobycie w Ameryce, trwających ok. sześciu lat, nie można jednak umieścić w czasie. Przypuszczalnie było to przed studiami malarskimi, które rozpoczął dopiero w wieku 27 lat, lub jak podają niektóre źródła, podróże te odbył w czasie studiów. Pisano, że w młodości «był obieżyświatem, trawionym gorączką wrażeń i nowości. Włóczył się po morzach jako marynarz, pracował w egzotycznych fermach jako parobek, dotarł do Czerwonej Rzeki i zaprzyjaźnił się z Czerwonoskórymi» (Witold Bunikiewicz). Pewną już wiadomością jest, że studia malarskie rozpoczął w r. 1879 w ASP w Petersburgu. W czasie studiów w r. 1880 uzyskał dwa srebrne medale, za studia nad końmi, i w r.n., również dwa srebrne, za widoki morskie. Ukończył je w r. 1888, otrzymując dyplom malarza pejzażysty i drugą nagrodę za obraz Rozbitki. Osiadł na Kaukazie, od r. 1890 uczył rysunku w II Gimnazjum Żeńskim, a w l. 1895–1906 także w szkole realnej w Tyflisie (Tbilisi). Wyjeżdżał, może nawet kilkakrotnie, do Monachium. Tam kontaktował się z polskimi malarzami; w r. 1902 wystawiał z Józefem Brandtem, Alfredem Wieruszem-Kowalskim, Antonim Kozakiewiczem i Antonim Piotrowskim w Nicei (Wystawa sztuki polskiej). W r. 1904 był w Monachium, w r.n. znów na Kaukazie. Tam poświęcał się malowaniu pejzaży, głównie morskich, chętnie też malował obrazy rodzajowe lub batalistyczne z motywem koni, sceny rodzajowe, postacie górali kaukaskich, Beduinów. Jego prace były chętnie kupowane przez rosyjskich, a także angielskich i amerykańskich kolekcjonerów malarstwa.
S. brał czynny udział w życiu kulturalnym Polonii osiadłej na Kaukazie, utrzymywał kontakty z krajem. Po rewolucji październikowej wyjechał z Rosji na stałe, zabierając ze sobą jedynie nieliczne prace, w r. 1917 ponownie był w Monachium (wg nekrologu w „Sztukach Pięknych”), następnie zamieszkał na stałe w Warszawie. Wyjeżdżał nad polskie morze, gdzie nadal uprawiał malarstwo marynistyczne; odwiedził też Tatry, stąd w jego dorobku są pejzaże górskie, malował widoki wsi polskiej. Obrazy swe prezentował na wystawach Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w l. 1927 (wystawa batalistyczna, na której pokazał obraz W polu), 1928 (wystawa ogólna – wystawił wtedy obrazy: Widok na Wisłę, Fala, „Katowice”, parowiec polskiej marynarki handlowej, i Lekki krążownik – sprzedany), 1929 (prezentował Widok na Kuźnicę i Burzę – sprzedany), 1930 (obraz Po burzy został zakupiony), 1931 (wystawa prac sekcji morskiej TZSP – wystawił Ranek na morzu w Gdyni, Noc księżycową), 1932 (Zachód słońca). Pokazywał też swe prace w r. 1921 w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, w r. 1924 w warszawskim Salonie Abe Gutnajera (Morze, Brzeg, Główka, Motyw morski, Żaglowiec), w r. 1927 w Łodzi na wystawie „Polskie morze” (XII wystawa Koła Marynistów) w Miejskiej Galerii Sztuki, w r. 1927 w Bydgoszczy i Krakowie. Należał do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków (ZZPAP); w r. 1929 odbyła się wystawa jego prac w Małym Salonie ZZPAP przy ul. Marszałkowskiej.
Na twórczość S-ego wywarły niewątpliwy wpływ studia w petersburskiej ASP, dopatrywano się też w jego malarstwie związków z marynistami angielskimi, w malarstwie rodzajowym widoczne są jego związki z malarstwem batalistów polskich ze szkoły monachijskiej. Pisano, że «sztuka jego w metodach akademicka odznaczała się wiedzą fachową i swobodnym, świeżym kolorytem». Zmarł 2 X 1932 w Warszawie (w szpitalu Świętego Ducha); pochowany został na cmentarzu Bródnowskim. W zawiadomieniu o pogrzebie napisano: «ponieważ żona artysty nie miała środków, pogrzebem zajęli się ks. kanonik Żelazowski, proboszcz parafii św. Antoniego i pewien właściciel zakładu i fabryki trumien» („Kur. Warsz.” nr z 7 X 1932).
S. był żonaty, prawdopodobnie z Idalią (nazwisko panieńskie nieznane), z którą najpewniej dzieci nie miał, gdyż nekrolog w „Kurierze Warszawskim” (1932 nr z 5 X) podpisała «żona w nieobecności rodzeństwa».
W r. 1933 odbyła się wystawa pośmiertna S-ego, na której pokazano kilkanaście prac artysty, m.in. Wschód księżyca na morzu, Wzburzone morze w Kuźnicy, Statek „Jadwiga” na pełnym morzu, Mycie łodzi w Kuźnicy, Noc księżycowa. W r. 1934 za pośrednictwem TZSP został sprzedany obraz Pościg Beduinów.
Obrazy olejne S-ego znajdują się w Muz. Narodowym w Krakowie: Morskie Oko w Tatrach (ok. 1920), Rozbitkowie na morzu (możliwe, że jest to jego praca dyplomowa), w Centralnym Muz. Morskim w Gdańsku: Pejzaż morski ze skałami i Pejzaż morski (1928), w Muz. Wojska w Białymstoku: Na patrolu (sygn. «W. Stachowski, München»), w klasztorze Bonifratrów (dawniej Trynitarzy) w Krakowie (Pejzaż morski); Muz. Narodowe w Warszawie posiada jedną pracę S-ego Szarża konnicy (piórko, akwarela) podarowaną w r. 1939 przez Idalię Stachowską.
Fot.: „Tyg. Ilustr.” 1932, 2. półr., s. 779; – Pol. Bibliogr. Sztuki; – Bénézit, Dictionnaire; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler (M. Wallis-Walfisz); – Katalog zabytków sztuki w Pol., IV cz. 5; Kondakov, Imperatorskaja Akad. chudožestv; Kozakowska S., Małkiewicz B., Malarstwo polskie od około 1890 do 1945 roku, Kr. 1997 [Katalog Muz. Narod. w Kr.]; Różańska E. M., Sztuka marynistyczna, malarstwo, rysunek, rzeźba, Centralne Muzeum Morskie Gdańsk. Katalog zbiorów zgromadzonych w l. 1960–79, Wr. 1986; – Bunikiewicz W., Piewca wzburzonych mórz, „Świat” 1933 nr 41; Mądzik M., Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków w Gruzji…, L. 1987 s. 55; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Tomalska I., Obraz Władysława Stachowskiego, „Zesz. Nauk. Muz. Wojska w Białymstoku” 1996 z. 10 s. 169–70; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Przewodnik po wystawach TZSP, W. 1928 nr 32, 1931 nr 62, 74, 1933 nr 81; Sprawozdanie Komitetu TZSP za l. 1927 s. nlb. 46, 1928 s. nlb. 62, 1929 s. nlb. 55, 1930 s. nlb. 48, 60, 1932 s. 16, 1934 s. 42; – „Ilustr. Kur. Codz.” 1932 nr 277; „Kur. Warsz.” 1932 nr z 7 X, 1938 nr z 19 V; „Sztuki Piękne” 1927 s. 33, 421, 1929 s. 237, 1930 s. 152, 1933 s. 78, 363; – Informacje Centr. Muz. Morskiego w Gd. i Muz. Narod. w W.; IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.
Róża Biernacka