Leszczyński Władysław h. Wieniawa (zm. 1679), wojewoda łęczycki, syn Wacława, kanclerza wielkiego kor., (zob.) i Anny Rozdrażewskiej, brat prymasa Andrzeja (zob.). Pobierał nauki w poznańskim kolegium jezuitów, gdzie w r. 1623 w czasie przyjazdu króla, grał „Prudencję” w teatrze szkolnym, a w 1624 czcił wierszem prymasa H. Firleja. W r. 1626 zapisał się na studia w Ingolsztacie. Dworzanin królewski w r. 1634, posłował na sejm 1642 r. i na sejm konwokacyjny w r. 1648. Na Jana Kazimierza głosował z woj. kaliskim. Z sejmu koronacyjnego 1649 r. wszedł do komisji dla zapłaty wojsku. W sierpniu t. r. wiódł spod Kalisza jedną z kolumn pospolitego ruszenia na punkt zborny pod Lublin. Posłował na sejm 1649/50 r. Krajczy królowej, mianowany 29 VII 1650 r. podkomorzym poznańskim, w listopadzie t. r. przydany przez sejmik średzki do szafarzy wielkopolskich, posłował też wtedy na sejm. W r. 1651 pod Beresteczkiem walczył ze swą kozacką chorągwią na prawym skrzydle. Posłował na oba sejmy 1652 r. Sejmiki średzkie z lata i jesieni 1652 postanowiły dlań, jako rotmistrza J. Kr. Mci, zaciąg zrazu 100 koni arkabuzerów, potem 150. Sejmik 1653 r. zawierzył mu sumę 10 000 zł z legatu ks. Targowskiego, przeznaczoną na wykup więźniów z niewoli tatarskiej. Zainteresowane tą sprawą rodziny kołatały potem do L-ego o wypłatę na te cele procentów. Posłował na oba sejmy 1654 r., a w listopadzie t. r. w Kaliszu uczestniczył w zjeździe senatorów i dygnitarzy wielkopolskich. Zlecono mu tam, by w zastępstwie nieobecnego Bogusława Leszczyńskiego w razie potrzeby powołał pod broń szlachtę przeciwko grasantom. Jego własna chorągiew też dokonała spustoszeń w dobrach prywatnych i poszkodowani uzyskali na L-ego banicję w Trybunale Lubelskim, zniesioną 1654 r. Posłował na sejm 1655 r. W czasie inkursji szwedzkiej w początkach 1656 r. przebywał na emigracji we Wrocławiu, potem t. r. formował oddziały wojskowe na terenach zajętych przez Szwedów. Mianowany w r. 1657 wojewodą łęczyckim, wszedł z sejmu 1658 r. do komisji dla spraw spornych między ziemią wieluńską i pow. ostrzeszowskim a Śląskiem. Do tejże komisji wydelegowano go również z sejmu 1661 r. Sejmik przedsejmowy t. r. zalecił jego zasługi do nagrody królowi. Asekurowano mu wtedy konstytucją sejmową na posiadanych po ojcu dożywociem wsiach królewskich koło Kalisza sumę 27 000 zł, którą wydał był na zaciąg chorągwi kozackiej i kompanii dragońskiej. W czasie rokoszu Jerzego Lubomirskiego stanął już w r. 1665 po stronie szlachty wielkopolskiej, zjawiając się 22 X w obozie szlachty stojącej pospolitym ruszeniem. Krzysztof Grzymułtowski w swojej agitacji przeciw dworowi w r. 1667, objeżdżając senatorów wielkopolskich, nie pominął i L-ego. Jego chorągiew w sile 180 husarzy brała udział w wyprawie szlacheckiej przeciw królowi. Poważniejszej jednak roli w rokoszu nie odegrał. Z sejmu konwokacyjnego 1668 r. przydany został do osoby prymasa i do rewizji skarbu kor. Kiedy podczas elekcji 1669 r. wskutek rozruchu i strzelaniny powstała panika w szopie senatorskiej, poszkodowani prosili L-ego o obronę. Tę elekcję, jak i elekcję Jana III, podpisywał z woj. łęczyckim. Zmarł w r. 1679, przed 30 III.
L. trzymał na Podlasiu starostwa wiśniowskie (1645–57) i tyszowieckie (1651), a w Wielkopolsce ostrzeszowskie (1652) i wspomniane wyżej wsie koło Kalisza: Tykadłowo, Russowo i Tłokinię, które scedował 1669 r. synowi Janowi. Odziedziczony Gołuchów z zamkiem i przyległymi wsiami sprzedał S. Przyjemskiemu, kupił zaś miasteczko Raszków. U schyłku życia mieszkał w pow. gostynińskim, w Studziankach, dobrach swej drugiej żony, o które, jak również o Kołacin i Kobylin, procesowali go jej spadkobiercy. W rynku Kalisza miał kamienicę zwaną «Czartoryskich».
Ożenił się w 1632 r. (ok. 14 I) z Katarzyną z Błociszewa Gajewską, córką Łukasza, zmarłą ok. r. 1663. Po raz drugi zaślubił w r. 1665 (przed 12 VI) Agnieszkę z Kołacina Plichciankę, córkę Walentego, kaszt. rawskiego i starosty spiskiego, wdowę po Mikołaju Radziejowskim, kaszt. łęczyckim, i po Zygmuncie Walewskim, podkomorzym łęczyckim, zmarłą bezdzietnie w r. 1674 (krótko przed 28 VIII). Trzecią żoną była zaślubiona w r. 1675 (przed 26 III) Barbara Walewska, córka Adama, kaszt. elbląskiego, która poszła powtórnie za mąż w r. 1680 za Michała Lasockiego, podkomorzego wyszogrodzkiego. Z pierwszego małżeństwa L. miał synów: Wacława, Rafała i Andrzeja, oraz córki: Konstancję, cysterkę w Trzebnicy, Annę, wydaną w r. 1653 za Stanisława Bykowskiego, starostę kłodawskiego, a 2. v. (1658) żonę Stanisława Michała Skoroszewskiego, Teresę, w r. 1666 żonę Gabriela Karnkowskiego, kaszt. raciąskiego, 2. v. (1669) zamężną za Stanisławem z Wrzący Zajączkiem. Córka z trzeciej żony, Ludwika, była zrazu żoną Damiana Garczyńskiego, chorążego poznańskiego, potem Jana Jeło Malińskiego, podkomorzego łęczyckiego.
Estreicher; Korytkowski, Arcbpi gnieźnieńscy, IV 80; Boniecki; Niesiecki; Żychliński; – Białkowski L., Szkice z życia Wielkopolski, P. 1925 s. 22; Czapliński W., Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660–1668), Kr. 1930; Karwowski S., Leszczyńscy herbu Wieniawa, „Mies. Herald.” R. 8: 1915 s. 181; Raczyński E., Wspomnienia wielkopolskie, P. 1843 II s. XXXI; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; – Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1881 I cz. 2; Script. Rer. Pol., XVI, XIX; Vol. leg., IV 86, 129, 171, 251, 282, 328, 335, 356, 498; Załuski A. Ch., Epistolae historico-familiares, Brunsbergae 1709 I cz. 1 s. 123, 124; – Arch. Państw. w P.: Kalisz Grodz. 2 k. 171, 12 k. 744v., 15 k. 431, 131, s. 801, 161 s. 640, 1045, 259 k. 122, 269 k. 29, 274 k. 578v., 283 k. 333, Kościan Grodz. 73 k. 66, Poznań Grodz. 40 k. 637v., 41 k. 789v., 685 k. 541, 695 k. 864, 697 s. 4–10v., 446, 1184v.–1186, 699 k. 15, 23–26, 278–282v., 859 k. 159, Poznań Ziem. 51 k. 41; B. Czart.: rkp. 398, B. Kórn.: rkp. 1910, 1911, 1923, 1926, 1938; B. Uniw. Warsz.: rkp. 44; – Materiały W. Dworzaczka: Zapisy Trybunału Piotrkowskiego.
Włodzimierz Dworzaczek