Ostrowski Władysław (1897–1949), profesor chirurgii Uniw. Warsz., naczelny chirurg WP. Ur. 29 VII w Warszawie, był synem Bolesława, spedytora w firmie przewozowej «Hartwig», i Józefy z Lachowiczów. W r. 1908 wstąpił do warszawskiego IV gimnazjum rządowego. W latach szkolnych udzielał korepetycji. Jesienią 1914 gimnazjum zostało ewakuowane do Moskwy i O. uzyskał maturę w r. 1916 w Moskwie, nagrodzony srebrnym medalem. Medycynę studiował na wydziale lekarskim uniwersytetu moskiewskiego (1916–21); na utrzymanie zarabiał korepetycjami. W r. 1918 chorował na tyfus plamisty, co uniemożliwiło mu powrót do kraju. Po ukończeniu studiów w styczniu 1921 starał się o zatrudnienie w klinice chirurgicznej. Jednakże kandydatura jego jako Polaka upadła. Został skierowany do Tweru, gdzie pracował w oddziale chirurgicznym szpitala gubernialnego oraz jako szkolny lekarz 2 szkół, stancji i domu dziecka. Z Rosji Radzieckiej wyjechał O. 1 VIII 1921 do Warszawy i oczekując na nostryfikację dyplomu rozpoczął pracę w Szpitalu Dzieciątka Jezus na oddziale wewnętrznym u Józefa Skłodowskiego. Dn. 19 I 1922 został powołany przez Naczelny Nadzwyczajny Komisariat (NNK) do spraw walki z epidemiami i przydzielony do dyspozycji inspektora sanitarnego NNK w Baranowiczach jako kierownik ambulatorium chirurgicznego i asystent szpitala etapowego NNK dla Polaków powracających z Rosji Radzieckiej do kraju. Ponieważ nie uznano mu w całości studiów moskiewskich, immatrykulował się w kwietniu 1922 na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz. Jednocześnie ze studiami pracował zarobkowo w szpitalu w Baranowiczach. Po zlikwidowaniu tego szpitala 1 XI 1923 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował początkowo w Szpitalu Okręgowym Wojska Polskiego, a od 15 I 1925 na II oddziale chirurgicznym Szpitala Dzieciątka Jezus u Zdzisława Sławińskiego jako wolontariusz. W marcu t.r. uzyskał dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Dn. 15 I 1927 został asystentem, następnie starszym asystentem (aż do 31 VIII 1936) oddziału chirurgicznego Szpitala Dzieciątka Jezus. Jednocześnie był lekarzem ambulatorium chirurgicznego Szpitala Przemienienia Pańskiego (1926–8) i pracował na pół etatu w Zakładzie Patologii Ogólnej Uniw. Warsz. u Franciszka Venuleta (1934–6).
W l. 1936–9 był O. starszym asystentem II kliniki chirurgicznej Szpitala Św. Ducha u Adolfa Wojciechowskiego. W l. 1930–1 wyjeżdżał trzykrotnie za granicę na własny koszt, by poznać metody pracy lekarskiej, narkozy, operacji, zwłaszcza chirurgii klatki piersiowej. Uzupełniał wykształcenie głównie w klinice L. Bérarda w Hôtel Dieu w Lyonie (torakoplastyka, apikoliza, wyrwanie nerwu przeponowego), u A. Gosseta w Szpitalu Salpêtrière w Paryżu i w klinice J. Robertsa w Brompton Hospital for Chest Diseases w Londynie. Po powrocie ogłosił Wrażenia z pobytu we Francji i Anglii („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1931, 1932). Następnym razem był na specjalnym czterotygodniowym kursie chirurgii klatki piersiowej w Brompton Hospital. Trzeci raz zaciągnął się na statek jako lekarz okrętowy i w ten sposób dostał się do Nowego Jorku, gdzie spędził kilka tygodni głównie u H. Lilienthala, wybitnego specjalisty w zakresie chirurgii klatki piersiowej. Bliższe zaznajomienie się z ftizjochirurgią pozwoliło O-emu na objęcie stanowiska stałego konsultanta w Szpitalu Wolskim (1933–6), w sanatoriach dla chorych płucnych w Otwocku: powiatowym, policyjnym Domu Zdrowia i in. (1933–9). W listopadzie 1937 O. habilitował się na podstawie pracy Wywoływanie zrostów wewnątrzopłucnych dla celów chirurgicznych („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1935) i odtąd prowadził corocznie na Uniw. Warsz. jako docent wykłady z torakochirurgii. Był także członkiem redakcji „Polskiego Przeglądu Chirurgicznego” (1930–5), członkiem komitetu redakcyjnego „Gruźlicy” (1938–9) i współredaktorem „Chirurga Polskiego” (1939).
W okresie okupacji niemieckiej O. pracował nadal w Szpitalu Św. Ducha; klinika zmieniła się wtedy w oddział chirurgiczny, a sam szpital przeszedł pod zarząd Wydziału Zdrowia. Od 1 XII 1939 był aż do śmierci ordynatorem oddziału chirurgicznego. Szpital był kilkakrotnie przenoszony i kilkakrotnie O. musiał na nowo organizować oddział (z Elektoralnej przeniesiono szpital na Ogrodową, potem do gmachu sądów na Leszno, na Czyste, Sierakowskiego, na koniec do Szpitala Ujazdowskiego). Na oddziale O-ego podczas okupacji kształcili się młodzi chirurdzy oraz studenci tajnego Uniw. Ziem Zachodnich i tzw. Szkoły Zaorskiego (jawnej «Szkoły dla pomocniczego personelu sanitarnego», grupującej profesorów i docentów Uniw. Warsz. i Uniw. Pozn.). Przy oddziale była czynna pracownia chirurgii doświadczalnej i prowadzono badania naukowe. Podczas powstania warszawskiego odcięty od Szpitala O. pracował w Lecznicy Św. Józefa, a następnie w punkcie sanitarnym w Śródmieściu. Po przejściu przez obóz w Pruszkowie dostał się do Milanówka, a następnie we wrześniu 1944 do Konstancina, gdzie znajdował się ewakuowany Szpital Św. Ducha, i podjął pracę na oddziale. Po wyzwoleniu Warszawy Szpital został przeniesiony na ul. Kasprzaka na Czystem, a O. wrócił do Warszawy 10 VI 1946. Prowadził nadal na Uniw. Warsz. nieobowiązkowe wykłady torakochirurgii, a ponadto od ok. r. 1947 ćwiczenia praktyczne obowiązkowe dla słuchaczy IV kursu. Otrzymywał propozycje objęcia kierownictwa kliniki i katedry chirurgicznej w Uniwersytetach: Lubelskim, Wrocławskim (1945), Łódzkim (1946), Gdańskim, Poznańskim (1947) i Szczecińskim (1948), których nie przyjął. W l. 1946/7 i 1947/8 był członkiem Rady Wydziału Lekarskiego Uniw. Warsz. jako delegat docentów. Dn. 31 V 1948 mianowano go profesorem tytularnym chirurgii Uniw. Warsz., w styczniu 1949 został wybrany przez Radę Wydziału Lekarskiego Uniw. Warsz. na dyrektora I Kliniki Chirurgicznej Uniw. Warsz., lecz zmarł przed podpisaniem nominacji.
Poza podstawową pracą lekarską i dydaktyczną O. zajmował w Min. Obrony Narodowej (MON) stanowisko naczelnego chirurga WP (maj 1946 – kwiecień 1947) w stopniu podpułkownika. Od 1 V 1948 był cywilnym konsultantem chirurgicznym dla szpitali wojskowych w Warszawie, od 11 XI 1948 członkiem lekarskiej Rady Naukowej przy szefie Departamentu Służby Zdrowia MON. W ramach swych obowiązków opracował m. in. Plan pracy Naczelnego Chirurga WP (1946, mszp.), Przetaczanie krwi w chirurgii („Lekarz Wojsk.” 1946), propozycje dotyczące opracowania zbiorowego podręcznika chirurgii wojennej (1947, mszp.), Zakres pracy chirurgicznej na etapach ewakuacji (b.d., mszp.). W Min. Oświaty był O. doradcą fachowym w sprawach dotyczących studiów lekarskich (od października 1947), członkiem Sekcji Zdrowia i Sekcji Organizacji Szkolnictwa Wyższego Rady Głównej (od kwietnia 1948), zastępcą przedstawiciela ministra oświaty do Komisji Lekarskiej przy ministrze zdrowia (od października 1948). W Min. Zdrowia był konsultantem w zakresie chirurgii na terenie woj. białostockiego (od 1 XI 1947) i członkiem Komisji Podręcznikowej przy Instytucie Wydawniczym Naukowo-Lekarskim (od r. 1946). Wystąpił też w r. 1949 z wnioskiem do Departamentu Lecznictwa Min. Zdrowia w sprawie utworzenia stacji badań własności biologicznych przechowywanej krwi, proponując jednocześnie skład zespołu badawczego. Był od r. 1948 członkiem Podkomisji Organizacji Szpitali Klinicznych i Specjalnych w Komisji Organizacji Szpitali w Wydziale Zdrowia Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Na zebraniu Sekcji Chirurgicznej w tejże Podkomisji przedstawił 3 XII 1948 referat o strukturze kliniki chirurgicznej. W czerwcu 1948 na kongresie lekarskim w Budapeszcie wygłosił referat pt. Sur la pleurotomie dans les empyèmes tuberculeux. Był członkiem m. in. towarzystw chirurgicznych w Polsce, Tow. Badań Naukowych nad Gruźlicą, Międzynarodowego Tow. Chirurgów, członkiem korespondentem Wydziału IV Tow. Naukowego Warszawskiego.
O. był autorem ponad 70 prac ogłoszonych w języku polskim, niemieckim, francuskim, włoskim i czeskim. Niektóre prace kliniczne i doświadczalne nagrodzono na konkursie Wiedzy Lekarskiej i Warszawskiego Tow. Chirurgicznego. Otrzymał też nagrodę Warszawskiego Tow. Lekarskiego za całokształt działalności naukowej (1938). Prace dotyczyły kazuistyki chirurgicznej, chirurgii brzusznej, kostnej, torakochirurgii i in. Były ogłaszane m. in. w ..Archives médico-chirurgicales de l’appareil respiratoire”, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres”, „Chirurg Polski”, „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”, „Klinika Współczesna”, „La Semaine des Hôpitaux de Paris”, „Medycyna i Przyroda”, „Rinascenza Medica”, „Zdravotnická Revue”, „Zdrowie Publiczne”, „Zeitschrift für die gesamte experimentelle Medizin”.
Do ważniejszych prac O-ego należą: Doraźne zaszywanie powłok w leczeniu operacyjnym przewlekłego zapalenia szpiku kostnego („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1928), w której pierwszy w polskim piśmiennictwie propagował poniechanie tzw. otwartych sposobów leczenia przewlekłego zapalenia kości, Zagięcie końcowego odcinka krętnicy jako postać chorobowa („Wiedza Lek.” 1931), O przepuklinach brzusznych pooperacyjnych (wspólnie z Z. Sławińskim, „Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1933), O tzw. ostrym obrzękowym zapaleniu trzustki („Medycyna” 1933), pierwszy opisany w Polsce przypadek tej postaci zapalenia trzustki leczony operacyjnie, Chirurgiczne leczenie niedokrwienia mięśnia sercowego („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1938), gdzie przedłożył własne propozycje w tym zakresie, Nowy sposób dotarcia do ropnia nadprzeponowego („Pol. Tyg. Lek.” 1946), omówił tu własny sposób zabiegu, Polska metoda operacji przepukliny pachwinowej („Lekarz Wojsk.” 1947), gdzie przedstawił własną modyfikację sposobu operacji podanej przez Sławińskiego, O zapobieganiu przewlekłym nieswoistym ropniakom opłucnej i o ich leczeniu („Pol. Tyg. Lek.” 1947). Z prac wykonywanych w Zakładzie Patologii Ogólnej na uwagę zasługują Badania doświadczalne nad przetaczaniem krwi do jamy opłucnej („Pol. Arch. Medycyny Wewn.” 1935), Wywoływanie zrostów wewnątrzopłucnych dla celów chirurgicznych („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1935), Wpływ porażenia przepony na szybkość wchłaniania powietrza w jamie opłucnej („Roczniki Prac Nauk. Zrzeszenia Asystentów Uniw. Warsz.” 1936), Badanie roli przepony w patogenezie wczesnych powikłań pooperacyjnych ze strony płuc („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1937). Głównie jednak prace O-ego dotyczyły torakochirurgii, którą poznał w klinikach zagranicznych i propagował w Polsce. Stosowane tam metody mało w kraju znane przedstawił w W sprawie leczenia operacyjnego gruźlicy płuc („Medycyna” 1931); pierwszy w Polsce ogłosił poglądową pracę Apikoliza zaopłucna w leczeniu gruźlicy płuc („Gruźlica” 1931); ogłosił też pierwszą w Polsce pracę poświęconą leczeniu plombą zewnątrzopłucną (którą od 1931 stosował) pt. Leczenie plombą zewnątrzopłucną jam gruźliczych w szczytach płuc („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1934). Z torakochirurgią wiązał się też temat pracy habilitacyjnej i in. prac doświadczalnych O-ego. Ogłosił 32 prace z torakochirurgii, w tym wiele na podstawie własnych doświadczeń z dziedziny operacyjnego leczenia gruźlicy płuc, ropniaków opłucnej, ropni płuc, jam gruźliczych, wyrywania nerwów międzyżebrowych, techniki operacji na nerwie przeponowym, pneumonolizy. M. in. opublikował Własny sposób wycinania pierwszego żebra („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1937). O. zmarł na zawał serca 23 III 1949 w Krakowie, dokąd wyjechał na zjazd Ogólnopolskiego Związku Akademickich Stowarzyszeń Medycznych. Pochowany został 26 III w Warszawie na cmentarzu na Bródnie. Był odznaczony m. in. Krzyżem Walecznych za udział w obronie Warszawy we wrześniu 1939, Złotym Krzyżem Zasługi.
W małżeństwie zawartym w r. 1925 ze Stefanią z Kuszłejków miał O. córkę Teresę, lekarza, historyka medycyny.
Portret (olej.) O-ego z r. 1944 pędzla Hieronima Kubickiego w posiadaniu rodziny; Fot. w Materiałach Red. PSB, w Gł. B. Lek. (Zbiory specjalne D IX/343, 344) i w Aktach Izby Lek. Warsz.-Białostockiej T. 478/21; – Olszewicz, Lista strat kultury pol., (mylna data śmierci); – Bałtruszajtys G., Samodzielni pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1961, „Roczniki Uniw. Warsz.” R. 3: 1962 s. 109; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944–1960, W. 1968 s. 21, 22; Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944–1954, W. 1956 s. 309, 607; Garnuszewski Z., Początki, rozwój, zmierzch torakoplastyki w Polsce, „Arch. Hist. Med.” T. 41: 1978 nr I s. 49–50 (fot.); Kowalenko W., Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940–1945, P. 1961 s. 62, 217; Zaorski J., Władysław Ostrowski (1897–1949), „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 42: 1949 s. 202–5 (niepełny spis prac); – „Lekarz Wojsk.” R. 25: 1949 s. 375–6; „Pol. Tyg. Lek.” R. 4: 1949 s. 448; „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 39: 1946 s. 65–8 (niepełny spis prac); „Tryb. Ludu” 1949 nr 84; „Życie Warsz.” 1949 nr 83, 84, 99; – Akad. Med. w W.: Arch. Album uniwersytecki O-ego nr 11650 L. dz. 112076 Rok 1921/22; Gł. B. Lek.: (Zbiory specjalne) Akta Izby Lek. Warsz. Białostockiej T. 178/15922, 179/2823, 478/21; – Dokumenty w posiadaniu rodziny; Artykuł opracowano na podstawie życiorysu dostarczonego przez córkę Teresę Ostrowską.
Red.