Podstawka Władysław (1912–1942), poeta. Ur. 12 III w Jakubowicach Końskich niedaleko Lublina, był synem zamożnych chłopów – Franciszka i Dominiki z Wójcików, miał kilkoro rodzeństwa. Po odbyciu nauki w szkole powszechnej wstąpił do Gimnazjum Męskiego «Szkoła Lubelska», które ukończył uzyskując maturę w r. 1932 (powtarzał 7 klasę). W tym samym roku podjął studia polonistyczne na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL), które przerwał po 2 trymestrach. Od września 1933 do wiosny 1935 odbywał służbę wojskową na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy przy 44 p. piechoty w Łucku. W październiku 1935 rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL, które jednak również rychło porzucił. W tym okresie związał się z akademickim środowiskiem literackim, skupiającym się przy czasopiśmie „Nurty” (m. in. Zdzisław Popowski), jak i Związkiem Literatów w Lublinie (bliskie kontakty z Józefem Łobodowskim). Przez jakiś czas P. pracował w Polskim Związku Zachodnim jako kierownik oddziału lubelskiego, a następnie w r. 1938 przeniósł się do Warszawy, gdzie znalazł się w kręgu poetyckim Józefa Czechowicza.

P. ogłaszał utwory poetyckie od r. 1931, m. in. w „Ateneum”, „Kamenie”, „Kurierze Polskim”, „Nurtach”, „Pionie”, „Skamandrze”, „Trybunie”, „Wołyniu” i w „Zecie”. Kilka jego utworów zamieszczono w „Antologii współczesnych poetów lubelskich” L. Zalewskiego (1939). Zdołał opublikować tylko jeden zbiór wierszy pt. Stopy w niewoli (L. 1936), wydany własnym nakładem w 200 egzemplarzach. W swojej poezji P. stworzył postać bohatera lirycznego, który jest wygnańcem skazanym na bezowocną i bezcelową tułaczkę, bezbronnym wobec świata i stale zagrożonym. Dramatyzm wierszy P-ki wynika także z rozdarcia tego bohatera między światem opuszczonym i zdradzonym, do którego wraca wyobraźnią (wiersze poświęcone matce i wiejskiemu pejzażowi), a obcym mu krajobrazem miejskim. Częste motywy śmierci i zagłady zbliżają twórczość P-ki do nurtu katastroficznego w ówczesnej liryce polskiej, przy czym widać u tego poety wyraźną ewolucję od form lirycznych do ujęć epickich (poemat Przednówek). Zapowiadany w r. 1939 zbiór poematów P-ki pt. Śpiewy z pożaru już się nie ukazał, nie znana jest też jego twórczość z okresu okupacji.

W r. 1939 P. odbywał ćwiczenia wojskowe w Równem, przed wybuchem wojny jako podchorąży rezerwy został zmobilizowany do wojska. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli i przebywał w Stalagu VII A jako jeniec nr 28230, skąd dzięki staraniom rodziny, prowadzonym za pośrednictwem Polskiego Czerwonego Krzyża, udało mu się powrócić jako jedynemu żywicielowi rodziny. Przez kilka miesięcy pracował w różnych restauracjach lubelskich jako barman. W marcu 1941 został przypadkowo aresztowany przez Niemców w czasie odwiedzin u znajomych w Zamościu i osadzony na Zamku w Lublinie (W. Gralewski podaje inne okoliczności aresztowania: miało ono nastąpić w okolicach Łodzi za przekroczenie granicy Generalnego Gubernatorstwa bez zezwolenia władz okupacyjnych; za pierwszą wersją przemawia jednak więcej świadectw), a na przełomie kwietnia i maja t. r. został wysłany do obozu w Oświęcimiu. Wg urzędowego zawiadomienia władz obozowych P. zmarł 17 V 1942. Bliższe okoliczności jego śmierci nie są znane.

Fot.: „Pion” 1937 nr 7 s. 7; Portret rysowany przez H. Dongę w: Zalewski L., Antologia współczesnych poetów lubelskich, L. 1939 s. 158; – Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1947, 1949, 1962–3, 1965, 1967, 1970, 1973; Gralewski W., Ogniste koła, L. 1963 s. 162–9; Jaworski K. A., Pisma, VII: W kręgu Kameny, L. 1973 (list P-ki do autora); Kamiński R., Pamięci W. Podstawki zamordowanego w Oświęcimiu, „Głos Robotn.” 1947 nr 190 s. 4; Szymański W., Ballady przed burzą, W. 1961; Śpiewak J., Przyjaźnie i animozje, W. 1965 s. 355–7; Turowski K., Władysław Podstawka zginął w Oświęcimiu, „Kamena” 1963 nr 5 (fot.); – Mrozowski W., Antologia lubelskich poetów dwudziestolecia międzywojennego, L. 1965 (fot.); Zalewski L., Antologia współczesnych poetów lubelskich, L. 1939 s. 177; – Arch. KUL; IBL PAN: Kartoteka bibliogr.; Materiały Red. PSB (Odpis świadectwa chrztu); – Informacje Tadeusza Brajerskiego.

Tadeusz Kłak