Sheybal Władysław (Vladek), Rudolf, pseud. V. Sheybal-Skibiński (1923–1992), aktor teatralny i filmowy, reżyser, scenarzysta, dramaturg, malarz. Ur. 12 III w Zgierzu pod Łodzią (pracując za granicą, podawał daty późniejsze, m. in. 1927, 1928, 1929, 1933), był młodszym z dwojga dzieci Stanisława (zob.) i Bronisławy z domu Kotula, bratankiem Józefa Sebalda (zob.).
Najwcześniejsze lata swojego życia spędził S. wraz z rodzicami w Zgierzu. W związku z objęciem przez ojca posady profesora rysunku w Liceum Krzemienieckim z początkiem r. szk. 1927/28 rodzina przeniosła się do Krzemieńca. Tu też (od r. 1930) uczył się S. w szkole powszechnej, następnie w Gimnazjum i Liceum im. T. Czackiego. Jako uczeń brał udział w różnych imprezach teatralnych, przejawiając już wtedy niepośledni talent aktorski. W r. 1941 ukończył zorganizowaną w Krzemieńcu przez władze radzieckie polskojęzyczną dziesięcioletnią szkołę średnią. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej i zajęciu miasta przez Niemców S. przedostał się przez «zieloną granicę» do Generalnego Gubernatorstwa i zamieszkał w Warszawie, gdzie wstąpił, nie bez pewnych trudności, z uwagi na nie najlepszy wynik egzaminu wstępnego, do podziemnego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). Przyjęty próbnie na pół roku, już po kilku tygodniach stał się wybijającym studentem. Był również słuchaczem konspiracyjnego Studia Iwo Galla. Po powstaniu warszawskim 1944 r. wywieziony przez Niemców do obozu na Wybrzeżu (Altwarp), niemal cudem uniknął śmierci, uciekając z transportu więźniów przed ich egzekucją. Dzięki pomocy znajomych ojca przedostał się do Krakowa, gdzie do końca wojny ukrywała go malarka Hanna Rudzka-Cybisowa.
W Krakowie wziął S. udział jako statysta (kosynier) w pierwszej powojennej premierze Teatru Starego – „Weselu” S. Wyspiańskiego. Przez krótki czas występował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. Pierwsza jego próba złożenia egzaminu aktorskiego w Łodzi w r. 1945 nie powiodła się. Za wstawiennictwem swojego nauczyciela z PIST Janusza Warneckiego oraz Andrzeja Pronaszki, został jednak dopuszczony do ponownego egzaminu, który tym razem wypadł pomyślnie. Po uzyskaniu uprawnień aktorskich został zaangażowany do krakowskiego Teatru Starego, największe sukcesy odnosząc pod kierunkiem J. Warneckiego (m. in. w roli Doranta w „Igraszkach trafu i miłości” P. Marivaux, 1945). Sezon 1946/47 spędził w Teatrze im. S. Wyspiańskiego w Katowicach, gdzie współpracował m. in. z Bronisławem Dąbrowskim (Lyzander w „Śnie nocy letniej” W. Szekspira, 1947) i Władysławem Krzemińskim (m. in. Napoleon w „Mężu przeznaczenia” G. B. Shawa, i Oktaw w „Kaprysach Marianny” A. de Musseta, 1947), wyrastając już w ówczesnej opinii recenzentów «na wybitnego i świadomego swoich środków i możliwości artystę […], aktora dużej miary, pożądanego na każdej scenie» (J. A. Szczepański, „Dzien. Pol.” 1947 nr 188). W r. 1947 powrócił S. do Krakowa, gdzie przez dwa sezony był członkiem zespołu Teatru im. J. Słowackiego. Z dużym uznaniem spotkały się tu jego role m. in. w „Owczym źródle” Lope de Vegi (reż. B. Dąbrowski, 1948, rola: Frondoso) i „Maskaradzie” J. Iwaszkiewicza (reż. Karol Frycz, 1949, rola: Puszkin). Z okresem krakowsko-katowickim wiążą się długotrwałe przyjaźnie S-a, szczególnie z Tadeuszem Łomnickim i Zofią Niwińską, z którymi utrzymywał bliski kontakt do końca życia.
W r. 1949, w ramach koleżeńskiej pomocy dla Ireny Babel broniącej dyplomu reżyserskiego, występował S. w Teatrze Starym z Haliną Mikołajską w dwuosobowej sztuce Ch. de Peyret-Chappuis „Judyta”. Dostrzegła go w niej Irena Eichlerówna. Pozostając pod wrażeniem jego gry, zarekomendowała go w r. n. jako swego partnera do roli Zbyszka w „Moralności Pani Dulskiej” G. Zapolskiej w reżyserii I. Babel w warszawskim Teatrze Nowym. Był to punkt zwrotny w karierze S-a, który zapoczątkował całą serię znakomitych ról w teatrach warszawskich: m. in. Bukowicza w „Grzechu” S. Żeromskiego w inscenizacji Bohdana Korzeniewskiego (Państwowy Teatr Kameralny, 1951), za którą otrzymał zespołową nagrodę państwową II stopnia, Ochockiego w „Lalce” B. Prusa w reżyserii B. Dąbrowskiego (Teatr Polski, 1952), tytułową w „Chattertonie” A. de Vigny’ego w reżyserii Jerzego Kaliszewskiego (Teatr «Ateneum», 1955), „Dziwaku” N. Hikmeta w reżyserii Maryny Broniewskiej («Ateneum», 1956) i in.
Równocześnie S. podjął studia na Wydz. Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST). W ramach Warsztatów Teatralnych PWST wyreżyserował „Trzy siostry” A. Czechowa (Teatr «Studio», 1952). Pracą dyplomową S-a była „Panna Rosita” F. G. Lorki z udziałem I. Eichlerówny w Teatrze Ludowym na Pradze (1953). Z uznaniem spotkały się również jego dalsze realizacje: „Ostatnia ofiara” A. Ostrowskiego («Ateneum», 1954) i „Skiz” G. Zapolskiej (Teatr «Rozmaitości», 1957). W tej ostatniej wystąpiła I. Eichlerówna, z którą połączył S-a silny związek uczuciowy. Przez wiele lat mieszkali razem, a bliską przyjaźń zachowali do końca życia. W poł. l. pięćdziesiątych S. był już jednym z najbardziej cenionych aktorów swego pokolenia. Pracował w tym czasie również w telewizji, pełniąc przez pewien czas funkcję kierownika i reżysera teatru tv. W r. 1956 pojawił się na planie filmowym u Andrzeja Wajdy w „Kanale”, kreując tu postać Muzyka. Film ten otworzył S-owi drogę do teatru i kina brytyjskiego. W kraju zagrał jeszcze epizod w „Trzech kobietach” w reżyserii Stanisława Różewicza.
Latem 1957 wyjechał S. na stypendium do Paryża i Londynu. Zdecydował się pozostać za granicą. Początkowo związał się z polonijnym środowiskiem teatralnym, m. in. występując w Ognisku Polskim w Londynie w sztuce „Dwa tuziny czerwonych róż” A. de Benedettiego w reżyserii Leopolda Kielanowskiego (premiera 3 XI 1957) i reżyserując w Teatrze Nowym w sali Twentieth Century Theatre na Bayswater bardzo dobrze przyjętą „Profesję Pani Warren” G. B. Shawa z I. Eichlerówną (premiera 26 XII 1957). Chcąc szybko opanować język angielski, przerwał pracę w teatrze polskim (przez pewien czas m. in. był sprzedawcą w delikatesach «Balham») i wyjechał na studia do Oksfordu. By opłacić kursy językowe w Merton College, pracował w stołówce studenckiej. Nawiązał kontakt ze studenckimi grupami teatralnymi. Przełomem w jego dalszej karierze stał się seans „Kanału” w miejscowym kinie. Rozpoznany przez kolegów jako aktor grający w tym filmie rozpoczął współpracę w prestiżowym Oxford University Dramatic Society. Wystawił tu m. in. sztukę „The Prisoner” B. Boland opartą na historii kard. J. Mindszentyego. Przyniosła ona S-owi duże uznanie i w następstwie propozycję wyreżyserowania opery M. Musorgskiego „Chowańszczyzna” dla Oxford Universtity Opera Club (grudzień 1959). To ambitne przedstawienie zrobiło duże wrażenie w kołach artystycznych i wśród krytyków najpoważniejszych pism brytyjskich. Po tym sukcesie S. został zaangażowany do BBC jako reżyser oper (m. in. „Pagliacci” R. Leoncavalla, 1960). Jednocześnie nawiązał współpracę z eksperymentalnym Little Bromley Theatre pod Londynem, gdzie m. in. wystawił „Skiza” G. Zapolskiej oraz zagrał tytułową rolę w sztuce J. Anouilha „Traveller without the Luggage” w reżyserii A. Brine (1960). Liczne recenzje z prac reżyserskich S-a podkreślały oryginalność ujęcia, przede wszystkim strony wizualnej, gruntowność pracy z aktorami, umiejętność operowania grupą.
Od początku l. sześćdziesiątych S. brał udział jako reżyser i aktor w wielu realizacjach telewizyjnych: BBC, Granada i ATV (m.in. jedna z głównych ról w „The Birth of a Private Man”, reż. D. Taylor, 1962; adaptacja i reżyseria sztuki J. Anouilha „Jeannette”, 1961). Przez dwa lata prowadził kursy aktorskie w Oksfordzie, zaś w l. 1962–3 był wykładowcą w Royal Academy of Dramatic Art w Londynie. Z uznaniem spotkały się kolejne przedstawienia, m. in. „The Taming of the Shrew” W. Szekspira wystawiona w Regents Park w Londynie (1964, potem turnée do Indii, Cejlonu i Singapuru), „Nathan de Wijze” G. E. Lessinga (1963) i „De miljonaire” G. B. Shawa (1965, obydwa w Amsterdamie) oraz główne role w „The Cloud” B. Bermange i „He Who Gets Slapped” L. Andrejewa (obie w reż. J. Roose-Evansa, Hampstead Theatre Club, 1964). W późniejszych latach w teatrze występował już rzadziej. Męczyła go, jak twierdził, «rutyna codziennego grania». Mimo to stworzył kilka kreacji teatralnych, wysoko ocenionych przez krytykę, m. in. tytułową w „Mahlerze” M. Rowdona w reżyserii P. Watsona (The Arts Theatre, 1973), Heroda w „Salome” O. Wilde’a wystawionej przez awangardową grupę Lindsa’ya Kempa (Roundhouse Theatre, Londyn 1977), a zwłaszcza Shylocka w „Variations on the Merchant of Venice” Ch. Marovitza (Open Space Theatre, Londyn 1977); rolę tę zagrał w sposób całkowicie odmienny od dotychczasowej tradycji. Po raz ostatni na londyńskiej scenie wystąpił w sztuce P. Bourgeade „The Eagle and the Serpent” w reżyserii Anny Korwin-Kochanowskiej (Offstage Downstairs, 1988) jako Fryderyk Nietzsche. Krytyka brytyjska nazwała go «mistrzem tworzenia nastroju». W dalszym ciągu prowadził pracę pedagogiczną na kursach aktorskich, m. in. w Kelvin Grove College of Advanced Education w Brisbane w Australii (1977) i w London Academy of TV (1983).
Od poł. l. sześćdziesiątych S. pojawiał się regularnie w kinie i z czasem stał się artystą głównie filmowym i telewizyjnym. Wystąpił łącznie w przeszło 60 filmach i serialach telewizyjnych grając w sześciu językach (po angielsku, niemiecku, francusku, włosku, rosyjsku i polsku). Krążyło nawet powiedzenie, że żaden film w międzynarodowej koprodukcji nie może obejść się bez Vladka S-a (takie imię przyjął za granicą). Grał pod kierunkiem wielu znanych reżyserów, u boku największych gwiazd kina światowego (jak np. U. Andress, M. Caine, R. Chamberlain, G. Chaplin, S. Connery, T. Curtis, A. Delon, J. Gielgud, A. Guinnes, G. Jackson, B. Lancaster, L. Marvin, M. Mastroianni, D. Niven, L. Olivier, D. Sutherland, P. Ustinov, O. Welles). Stosunkowo szybko został jednak «zaszufladkowany» jako aktor charakterystyczny, obsadzany w rolach czarnych charakterów (np. szpiegów, na ogół z Europy Wschodniej), dziwaków i oryginałów, do czego predysponowały go warunki fizyczne i specyficzny akcent. Wiele ról S-a to partie drugoplanowe oraz wyraziste epizody, w których jednak potrafił często dominować nad swoimi partnerami.
Pierwszym liczącym się występem S-a w kinie była postać szachisty Kronsteena w drugim filmie z serii przygód Jamesa Bonda „From Russia with Love” (reż. T. Young, 1963). Na szczególną uwagę zasługiwała współpraca S-a z K. Russellem, u którego zagrał w pięciu filmach (m. in. „The Debussy Film” 1965 tv, „Women in Love” 1969 i „Boy Friend” 1971). Wystąpił także m.in. w takich filmach jak „Return from the Ashes” (reż. J. Lee-Thompson, 1965), „Leo the Last” (reż. J. Boorman, 1969), „The Last Valley” (reż. J. Clavell, 1970), „Scorpio” (reż. M. Winner, prod. USA, 1972), „S. P. Y. S” (reż. I. Kershner, 1974), „QB VII” (reż. D. Cromer, prod. USA, 1974, tv), „The Wind and the Lion” (reż. J. Millius, prod. USA 1975), „Avalanche Express” (reż. M. Robson, koprod. z Irlandią i RFN, 1979), „The Lady Vanishes” (reż. A. Page, 1979), „Memed My Hawk” (reż. P. Ustinov, 1983), „Red Dawn” (reż. J. Millius, prod. USA, 1984), „Domenica” (reż. P. Avati, prod. Włochy, 1991). W kontrowersyjnej ekranizacji „Hamleta” (reż. C. Coronado, 1976) odtwarzał trzy role. Dwukrotnie spotkał się z Andrzejem Wajdą przy jego zagranicznych realizacjach: jako asystent reżysera w „Gates to Paradise” (prod. W. Brytania–Jugosławia, 1967) i odtwórca roli Kajfasza w „Piłacie i innych” (prod. RFN, 1971). Spośród wielu seriali najważniejsze to „Shogun” (reż. J. London, koprod. z USA i Japonią, 1981), „Mountbatten. The Last Viceroy” z rolą twórcy Pakistanu Jinnaha (1985) i francusko-kanadyjski ,,Charlie Champaigne”, za kreację w którym odznaczony został jako najlepszy wykonawca roli drugoplanowej nagrodą Academy of Canadian Cinema and Television Gemini Awards. W r. 1980 nakręcił film „All About Prima Ballerina”, którego był reżyserem, scenarzystą i odtwórcą głównej roli. Utwór ten, ukazujący w krzywym zwierciadle świat show-businessu, prezentowany był na Londyńskim Festiwalu Filmowym w r. 1980.
Przebywając za granicą, S., mimo przyjęcia obywatelstwa brytyjskiego, nie zerwał związków z kulturą polską. W 2. poł. l. siedemdziesiątych zagrał w „Emigrantach” Sławomira Mrożka oraz wystąpił w roli Korczaka w sztuce Aleksandra Forda pt. „Korchak”, prezentowanej przez teatr angielski w Kopenhadze. W r. 1982 wystawił w Edynburgu w Royal Lyceum Theatre sztukę o Solidarności „Heroes and Others” C. L. Czerkawskiej. Był jednym z organizatorów zbiórki pieniężnej na rzecz polskich aktorów w czasie bojkotu przez nich polskiego radia i telewizji w okresie stanu wojennego. W r. 1983 reżyserował w polskim Teatrze Nowym w Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym w Londynie sztukę G. Zapolskiej „Ich czworo”. By zaznaczyć swe polskie pochodzenie używał przez wiele lat pseud. Skibiński (rodzina S-a była spokrewniona ze znanym aktorem z XIX w. – Kazimierzem Skibińskim).
S. pisał opowiadania, sztuki i scenariusze. Wiele z nich nadawanych było przez radio BBC (m. in. Notre Dame at Noon, 1981; prezentowana również w Polskim Radio). W r. 1991 napisał dramat Carmen from Berlin, którego już nie zdążył wystawić. Z początkiem l. siedemdziesiątych zaczął malować. Miał kilka wystaw w Londynie i Paryżu. W jego bogatych kolorystycznie obrazach dominowały motywy surrealistyczne i czarny humor. Były wśród nich autoportrety, portrety przyjaciół, obrazy–refleksje z jego licznych podróży. W ostatnich latach życia spisywał po angielsku pamiętniki, które pozostają dotąd w maszynopisie. Ich częścią są wspomnienia o I. Eichlerównie, pt. Vladek o Lenie, opublikowane pod redakcją zaprzyjaźnionego z nim dziennikarza i artysty Lesława Bobki w drugą rocznicę śmierci S-a na łamach londyńskiego „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” (1994 nr z 17–21 X).
Po wyjeździe za granicę S. nie odwiedził kraju. Choć był zapraszany, odrzucał wszystkie propozycje, panicznie bojąc się reżimu komunistycznego (występował przecież w antykomunistycznych filmach i sztukach, angażował się w pomoc dla dysydentów w kraju). Utrzymywał natomiast bliskie stosunki z rodziną w kraju, zwłaszcza z matką, która corocznie go odwiedzała. Chętnie też i często gościł u siebie w domu w Stanley House, Farm Lane, w londyńskiej dzielnicy Fulham, przyjaciół i znajomych z Polski. Do zagranicznych jego przyjaciół należeli m. in. B. Davies, M. Dietrich, G. Jackson, M. Mastroianni, K. Russel, P. Ustinov.
Ceniono i lubiano S-a jako człowieka towarzyskiego, dowcipnego, chętnie służącego pomocą. Był naturą nadwrażliwą i kapryśną, miewał okresy euforii i załamań. Był człowiekiem dużej pracowitości i wielu talentów, choć nie wyczerpał wszystkich swoich możliwości. Przez długi czas w stosunku do S-a panowała w Polsce narzucona przez władze zmowa milczenia. Pierwsze obiektywne informacje pojawiły się dopiero w ostatnich latach jego życia (np. wywiady Krzysztofa Miklaszewskiego i Kazimierza Sobolewskiego). S. zmarł nagle u siebie w domu 16 X 1992 w wyniku pęknięcia aorty brzusznej. Pochowany został na Putney Vale Cemetery w Londynie (grób nr 1574).
S. rodziny nie założył.
W pierwszą rocznicę śmierci S-a TV Polska pokazała poświęcony mu film dokumentalny „Vladek” w reżyserii K. Miklaszewskiego (emisja 1 XI 1993).
Maciejewska M. K., Polakowska A., Czasopisma teatralne dziesięciolecia 1944–1953, Wr. 1956; Encyklopedia Kultury Polskiej XX w. Film. Kinematografia, W. 1994 s. 139 (fot.); Who’s Who on the Screen, London–New York 1983 (fot.); Film–Jesteśmy, W. 1991 s. 74–5 (fot.); – Baxter J., An Apalling Talent. Ken Russell, London 1973 s. 20, 34, 217; Ciment M., John Boorman, London-Boston 1986 s. 71 (fot.), 107 (fot.), 108, 112, 142 (fot.); Cud nad Tamizą, Londyn 1989 s. 140, 144; Cywińska K., Reflektor na Sheybala, „Tydzień Pol.” (Londyn) 1960 nr z 12 III; Fik M., Kultura polska po Jałcie, Londyn 1989; taż, Trzydzieści pięć sezonów, W. 1981; Grodzicki A., Eichlerówna, W. 1989; Gross S., Mr Sinister’s hypnotic hold on movie villainy. Vladek Sheybal, „Daily Mail” 1992 nr z 30 X (fot.); Halliwel L., Halliwel’s Filmgoer’s Companion, 11. ed., London 1995; Hibbin S., The Official James Bond 007 Movie Book, London 1989 s. 24–5 (fot.); Historia Filmu Polskiego, W. 1990 IV; Kaszyński S., Teatr łódzki w latach 1945–1962, Ł. 1970; Kołodyński A., 100 filmów angielskich, W. 1975 s. 144, 152; Kucharski W., Polacy w kinie światowym, Tor. 1988 s. 12–13; Kydryński J., Lena czyli rzecz o aktorce, Kr. 1992 s. 26–7; Lewandowski J. F., Zaczęło się od Poli Negri, „Film” 1985 nr 42 s. 17–19; Lisa P., Pfeiffer L., The Incredible World of 007, London 1992 (fot.; fragment pt. Początek kariery, tłumaczenie J. Pawlikowska-Czubak, „Dzien. Pol.” 1992 nr 268); Łączkowski Z., Władysław Sheybal, „Słowo Dzien. Katol.” 1993 nr 3 s. 6; Marczak-Oborski S., Teatr polski w latach 1918–1965. Teatry dramatyczne, W. 1985; tenże, Życie teatralne w latach 1944–1964, W. 1968; Neelisse T., Vladek Sheybal: Voor de Derde Maal als Gastregisseur bij „Centrum”, „Haarlems Dagblad” 1965 nr z 20 XI (fot.); Oliviero J., Motion Picture Players’ Credits.Worldwide Performers of 1967 through 1980 with Filmographies of their Entire Careers, London 1991; Orzechowski E., Stary Teatr i Studio, Kr. 1974; Polish Actor plays Anouilh, „The Stage” 1960 nr z 21 I; Polish Star at Little Theatre, „Bromley Kentson Advertager” 1960 nr z 14 I; Quinlan D., The Illustrated Directory of Film Character Actors, London 1992 s. 338 (fot.); Sadowy W., Myślami był nadal w kraju, „Życie Warszawy” 1992 nr 256; Słodowski J., Ken Russell, W. 1990 s. 10–13 (fot), 17; Sobolewski K., Nasz człowiek z „Shoguna”, „Kur. Pol.” 1993 nr 112 (fot.); tenże, Wasz człowiek u boku Jamesa Bonda, „Kur. Pol.” 1989 nr 69 (fot.); Sukces Oxfordzki W. Sheybala, „Tydzień Pol.” 1959 nr z 12 XII (fot.); Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie 1928–1978, Oprac. Z. Krawczykowski, W. 1978; Teatr i dramat polskiej emigracji 1939–1989, P. 1994; Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie 1893–1963, Kr. 1963; Teatr poza krajem, „Pam. Teatr.” 1988 z. 1–2 s. 45–6, 127, 129; Vladek Sheybal, „Daily Telegraph” 1992 nr z 28 X (fot.); Vladek Sheybal. Obituaries, „The Times” 1992 nr z 16 XI (fot.); Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; Woodward I., A Study in Fire and Ice, London 1985; Wysiński K. A., Związek Artystów Scen Polskich 1918–1950, Wr. 1979; – Aktor. Z Vladkiem Sheybalem rozmawia Krzysztof Miklaszewski, „Dzien. Pol.” 1991 nr 260 (fot.); Beaupré-Stankiewicz I., Przepowiadano mu wielką przyszłość artystyczną, „Suplement” 1993 nr 29; taż, Wspomnienie o Władku Sheybalu z jego szkolnych lat, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1992 nr z 10 XII; Bobka L., Vladek Sheybal: oczy i głos, tamże 1992 nr z 3 XI (fot.); tenże, W pierwszą rocznicę śmierci Vladka Sheybala…, tamże 1993 nr z 18 X (fot.); Broncel Z., Władek Sheybal, tamże 1992 nr z 31 X; Były w moim życiu trzy kobiety…. Z Vladkiem Sheybalem rozmawia Krzysztof Miklaszewski, „Przekrój” 1991 nr 2404 (fot.); Sheybal S., Wspomnienia 1891–1970, Kr.–Wr. 1985 (fot.); Sheybal W., Dwa miliony funtów. Fragment wspomnień, „Dzien. Pol.” 1992 nr 173 s. 5; tenże, Sylwetki. Wrażenia z podróży do ZSRR, „Teatr” 1955 nr 3; tenże, Utracony raj lat dziecinnych, „Suplement” 1993 nr 29; tenże, Vladek o Lenie, cz. 1–4, „Dzien. Pol. i Dzicn. Żołnierza” 1994 nr z 17–21 X; Sobolewski K., Szczególnie męczy mnie teatr. Mówi Władysław Sheybal, „Przekrój” 1982 nr 1936 (fot); Żeromska M., Wspomnienia i podróże, W. 1995; – „Biesiada Krzemieniecka” (Londyn) 1977 z. 1, 1985 z. 2; „Daily Telegraph” 1988 nr z 12 II; „Dzien. Pol.” 1946 nr 193, 1947 nr 188, 1991 nr 260 s. 5 (fot.); „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1981 nr z 7 IX (L. Bobka, fot.), 1988 nr z 17 II (L. Bobka, fot.), 1992 nr z 13 VIII (L. Bobka, fot.); „Dzien. Zachodni” 1947 nr 186; „Dziś i Jutro” 1950 nr 13; „The Independent” 1988 nr z 24 II; „Isis” 1959 nr 1353 (fot.); „Jewish Chronicle” 1988 nr z 12 II (fot.); „The Listener” 1977 nr z 26 V; „Listy z Teatru” 1948 nr 18, 1949 nr 30 (fot.), 33 (fot.); „New Statesman” 1964 nr z 7 II; „Odrodzenie” 1947 nr 8 (fot.); „Oxford Mail” 1959 nr z 4 XII; „Oxford Times” 1959 nr z 4 XII; „Plays and Players” 1963 nr z czerwca, 1973 nr z kwietnia (fot.); „Radio Times” 1963 nr z 28 II (fot.), 1970 nr z 19 XI; „Teatr” 1949 nr 6, 1950 nr 5, 1951 nr 7, 9–10, 1952 nr 7, 12, 14 (fot.), 1953 nr 3, 10, 1954 nr 4, 12, 16, 1955 nr 4, 5 (fot.), 1956 nr 7, 1963 nr 9; „Teatr i Film” 1957 nr 1, 5; „The Times” 1977 nr z 22 II i 18 V, 1988 nr z 25 II; „TV Times” 1961 nr 316 s. 37, 1965 nr 497 s. 31; „Tydzień Pol.” (Londyn) 1964 nr z 28 XI; „Wiad. POSK” 1982 nr 30 (fot.), 1984 nr 32 (fot.); „Życie Liter.” 1958 nr 1; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1992: „Dzien. Pol.” nr 246, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” nr z 21, 22, 24, 27, 31 X (Z. Broncell), „Film” nr 47, „Przekrój” nr 44, „Teatr” nr 11, „Życie Warszawy” nr 255; – Arch. Teatru im. J. Słowackiego w Kr.: Teczka osobowa nr 24, spisy ról, karty przedstawień, fot.; Arch. Teatru Starego w Kr.: Spis ról, Scenariusz filmu dokumentalnego K. Miklaszewskiego „Vladek”, Programy teatralne polskie i zagraniczne; – Informacje brata Kazimierza i jego żony Marii z W., Janiny Pawlikowskiej-Czubak, Krzysztofa Miklaszewskiego, Diany Poskuty-Włodek z Kr. i Zdzisława Jagodzińskiego, kierownika B. Polskiej w Londynie.
Artur Patek