Sabowski Władysław, pseud. (m. in.) Wołody Skiba (1837–1888), powieściopisarz, poeta, dramatopisarz, tłumacz, publicysta. Ur. 29 III w Warszawie w rodzinie urzędniczej.
S. ukończył gimnazjum (jakiś czas uczęszczał do szkoły w Piotrkowie) i wydział budownictwa w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Pracował jako urzędnik w warszawskiej komorze celnej. W okresie przedpowstaniowym działał w organizacji miejskiej «czerwonych». W r. 1862 redagował, wspólnie z Zenonem Rappaportem, dziennik „Telegraf Brukowy” (zamknięty rychło przez cenzurę Aleksandra Wielopolskiego). Współpracował z „Pszczołą”, „Gazetą Codzienną”, „Gazetą Warszawską”, „Dziennikiem Warszawskim”, „Kroniką Wiadomości Krajowych i Zagranicznych”. W czasie powstania 1863 r. był referentem w Wydz. Prasowym Rządu Narodowego (w lecie), sekretarzem naczelnika miasta (z racji tej funkcji redagował „Rozkaz Dzienny Naczelnika Miasta Warszawy”), dyrektorem drukarń narodowych, wydawał pismo „Prawda” (19 IV – 27 VII, akcentując w nim rewolucyjny charakter ruchu) i satyryczną „Kosę” (tylko jeden numer). Niektóre źródła wymieniają go jako redaktora „Wiadomości z Pola Bitwy”. W grudniu 1863 przejął funkcję dyrektora Wydz. Prasy Rządu Narodowego. Już jednak w styczniu 1864 wyjechał wraz z żoną, Ludwiką z Komarów, do Krakowa, przez Pragę dotarł do Lipska i Drezna, gdzie współpracował z Józefem Ignacym Kraszewskim w komitecie pomocy dla emigrantów. W emigracyjnej wędrówce odwiedził Norymbergę, Magdeburg i Hamburg, następnie Belgię, Francję i Szwajcarię. Po wyjeździe z kraju nawiązał współpracę z wychodzącą w Lipsku „Ojczyzną” Agatona Gillera, a po przeniesieniu się do Brukseli wydawał wspólnie z Włodzimierzem Wolskim „Wytrwałość” (1864–5). Pismo było organem lewicy czerwonych, wyrażając idee «powstania ludowego»; w ostatnim okresie działalności podporządkowało się emigracyjnemu Komitetowi Reprezentacyjnemu. W czasie pobytu w Belgii przebywał S. kilka miesięcy w więzieniu pod zarzutem fałszowania banknotów rosyjskich.
W r. 1869 osiedlił się S. w Krakowie. Rozpoczął współpracę z nowo założonym dziennikiem „Kraj” i wszedł do jego redakcji; wespół ze Stanisławem Służewskim redagował wychodzący nieregularnie i wymierzony przeciw stańczykom słownik „Abecadlnik” (1869–70, pierwszy nr pt. „Armata”), po zerwaniu z „Krajem” sam redagował „Kurier Krakowski” (1870), dwutygodnik „Coś” (1871–2) i dwutygodnik „Dziennik Mód” (1872–6), przekształcony we współredagowaną z Adolfem Dygasińskim „Modę” (1876). Rozwinął także współpracę z czasopismami lwowskimi: „Gazetą Lwowską” (w l. 1880–2 był członkiem jej redakcji), „Gazetą Narodową”, „Dziennikiem Literackim”, „Tygodnikiem Literackim, Artystycznym, Naukowym i Społecznym”, z wydawanymi w Wielkopolsce: „Dziennikiem Poznańskim”, „Tygodnikiem Wielkopolskim”, a w Warszawie z „Tygodnikiem Mód”, „Opiekunem Domowym”, „Gazetą Polską”, „Kłosami” i in. Był popularnym publicystą o szerokich zainteresowaniach. Pisał artykuły na tematy matematyczne, kartograficzne (m. in. praca Mierniki, czyli koła miernicze. Przyczynek do teorii kart geograficznych, Rozpr. AU Wydz. Mat.-Przyr., T. 5: 1878 i odb.), o stenografii (był szefem biura stenograficznego sejmu galicyjskiego), prowadził polemiki ze zwolennikami darwinizmu, zajmował się krytyką literacką, sprawami społecznymi itd. Uchodził za erudytę, znał siedem języków obcych. Był jednak przede wszystkim wyrobnikiem pióra: publikacje stanowiły jego jedyne źródło utrzymania. Bliska i szeroka współpraca z czasopismami warszawskimi, trudne warunki życia w Krakowie spowodowały, że – za namową Wacława Szymanowskiego – w r. 1883 przeniósł się S. do Warszawy, gdzie objął stanowisko sekretarza redakcji „Kuriera Warszawskiego” i w t.r. pisywał stałą Kronikę tygodniową. Głośna stała się jego ostra polemika ze „Wskazaniami politycznymi” Aleksandra Świętochowskiego, z jego postawą rezygnacji i ugody. W r. 1887 przeniósł się do „Kuriera Codziennego”.
Dziennikarzem został S. z życiowych konieczności, ale także – po części – z temperamentu, z potrzeby szybkiej reakcji na bieg wydarzeń społecznych i politycznych. Miał jednak także uzdolnienia literackie. Przed wybuchem powstania styczniowego sporą popularnością cieszyły się jego okolicznościowe wiersze Rozmowa cara z Gorczakowem (W. 1863), Bóg z wami (W. 1863), Wiersz o czterech namiestnikach (W. 1883). W r. 1860 ukazał się kontynuujący tradycje romantyczne tomik wierszy Ziarna i plewy (W.); składały się na niego utwory oryginalne i tłumaczenia, wiersze satyryczne, gawędy i poematy. Z tłumaczeń zwracały uwagę przekłady z A. de Musseta („Andaluzjanka”), N. Lermontowa („Demon”, „Bibl. Warsz.” 1859). S. należał do wielbicieli twórczości węgierskiego poety S. Petöfiego. Tłumaczył go początkowo za przekładami niemieckimi. W r. 1864 w Brukseli poznał węgierskiego uczonego K. M. Kertbenyego, od którego nauczył się języka; odtąd dalszych przekładów Petöfiego („Wojak Janosz. Poemat” Kr. 1869; „Stefan Dziki. Poemat”, „Bibl. Warsz.” 1868; „Wybór poezji”, W. 1879) dokonywał z oryginału. Przełożył powieść M. Jókaia „Walka z Bogiem” („Dzien. Mód” 1872). Tłumaczył także F. Schillera („Wallenstein” W. 1875), G. E. Lessinga („Emilia Galotti”, W. 1878), Szekspira („Poskromienie złośnicy”, wyst. Kraków 1872, „Wesołe kobiety windsorskie”, wyst. tamże 1873), V. Hugo (m.in. „Król się bawi”, Kr. 1865), A. de Musseta („Kaprys”, wyst. Kraków 1867, „Ostrożnie z ogniem”, wyst. Kraków 1872, „Nie zarzekaj się”, wyst. Kraków 1873, „Karmazyna”, wyst. Kraków 1881). Szczególnie dużo tłumaczył S. dla potrzeb teatru; oprócz wyżej wymienionych – sztuki E. Augiera, A. Dumasa syna, O. Feuilleta, F. Hebbla, E. Labiche’a, E. Paillerona, V. Sardou i in. W czasopismach publikował przekłady utworów lirycznych G. Byrona, H. Heinego, A. Puszkina i wielu innych wybitnych twórców. Z późniejszych utworów poetyckich S-ego głośny stał się zwłaszcza poemat Edward („Tyg. Ilustr.” 1869), opowiadający o hulaszczym życiu cynicznego i zepsutego «panicza», który atakowano za «zbyteczny realizm».
Równocześnie z utworami poetyckimi ukazywać się poczęły pierwsze opowiadania, humoreski i powieści S-ego. Debiutem było opowiadanie Wieczorek u kasjerowej. Obrazek miejski („Gaz. Codz.” 1859). S. wprowadzał do literatury nowe środowisko mieszczaństwa, urzędników, aplikantów na urzędników, kobiet utrzymujących się z szycia, handlu itd. Należą tu takie utwory, jak Złodziejski portret („Opiekun Domowy” 1866), Igła i pióro. Powiastka z urzędniczego świata („Kółko Domowe” 1867 i odb.), Dziwni ludzie. Powieść z miejskiego i wiejskiego życia (W. 1867), Wojna z sąsiadką („Kółko Domowe” 1867), Śniadanie pod pompą. Obrazek miejski („Opiekun Domowy” 1868). Tej tematyce poświęcił także wiersze Piaskarz, Kominiarczyk, Druciarz, Gałganiarka (tamże 1867). Interesował się również powieścią kryminalną. Tu należą takie jego utwory, jak: Na gorącym uczynku. Kartka z kroniki kryminalnej (tamże 1868), Samobójca. Powieść karpacka (tamże 1867–8), Pan sekretarz. Kartka z kroniki współczesnej (Kr. 1870). Wątki sensacyjno-kryminalne zjawiają się również w Krętych drogach (Lw. 1871), w Pojedynku amerykańskim (Lw. 1874), w Grzesiu. Historii małżeńskiej („Kur. Warsz.” 1884 i odb.). Znaczna część opowiadań i powieści S-ego nie miała osobnych wydań książkowych, drukowana była tylko w odcinkach dzienników.
Jednakże w dorobku S-ego są i utwory ambitniejsze. Należą tu: Niepodobni (P. 1873), wydana później pt. Na paryskim bruku (W. 1886), Chrzest Polski („Tydzień Liter., Artyst., Nauk. i Społ.” 1875–6, wyd. osobne, Lw. 1877), której początek napisał Józef Dzierzkowski, oraz Nad poziomy (W. 1888). Wszystkie te powieści nawiązują do doświadczeń osobistych S-ego, do jego udziału w wydarzeniach 1863 r. oraz do późniejszych emigracyjnych wędrówek po Europie. Nad poziomy ogłoszona została najpierw w „Kurierze Warszawskim” (1887). S. posługiwać się musiał językiem aluzji i niedomówień, zwłaszcza przedstawiając walki powstańcze, jako tajemniczą «przygodę». Udało mu się jednak dobrze odtworzyć atmosferę ideowo-emocjonalną tamtych lat, pierwsze uczucia i porywy romantycznego idealizmu trójki młodych bohaterów. Losy emigrantów, ich bezradność, nędza, ale także waśnie i szalbierstwa, tworzą osnowę powieści Niepodobni, pojawiają się one także w innych utworach S-ego.
S. próbował swych sił także w komedii. Nie miał jednakże większych uzdolnień w tym gatunku. Pierwszą próbą dramatyczną S-ego była Przestroga cioci Zosi. Drobnostka dramatyczna w jednym akcie (wierszem) („Gaz. Pol.” 1868). Wraz z Józefem Narzymskim napisał komedię Emigrant w Galicji („Dzien. Pozn.” 1869, wyst. Lwów 1869, Poznań 1870) i Poświęcenia („Tyg. Ilustr.” 1870, wyst. Kraków 1869, Poznań 1872). Samodzielnym już utworem S-ego była komedia wierszem Pół miliona („Wiek” 1884, wyst. Lwów 1872, odznaczona na konkursie krakowskim w r. 1871). Był także autorem dramatów Wolni strzelcy w Wogezach (przeróbka powieści Córka gajowego, wyst. Lwów 1873, osnuty na tle wypadków wojny francusko-pruskiej z 1870 r.) i Samobójca (przeróbka powieści pod tym samym tytułem, wyst. Poznań 1873).
Obszerny dorobek pisarski S-ego obejmuje także życiorysy Józefa Hauke-Bosaka (Kr. 1871) i J. I. Kraszewskiego (Pół wieku pracy, Kr. 1879) oraz prace publicystyczne (osobno wydane: List otwarty do delegacji polskiej w Radzie Państwa we Wiedniu, Kr. 1869, Programy galicyjskie w kwestii rezolucji sejmowej, Kr. 1869). Należał S. do «straconego, na pastwę losów rzuconego pokolenia». Nigdy nie wyrzekł się ideałów swej młodości; pozytywistów nie potępiał, ale też nie należał do wielbicieli nowych czasów. «Pomimo braku piękna – pisał – spokoju i harmonii, który ciężko przygniata duszę i dręczy myślący umysł, pozostało nam jeszcze trochę wiary i nadziei» (Oskarżenie i obrona, „Kur. Warsz.” 1885 nr 200b). S. zmarł w Warszawie 19 III 1888 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
Żona S-ego, Ludwika z Komarów, pisywała i ogłaszała poezje (m. in. w krakowskiej „Kalinie”) oraz przekłady z literatury francuskiej (m. in. H. Taine’a „Filozofia sztuk pięknych”, W. 1868). O potomstwie brak wiadomości.
Estreicher, w. XIX, Wyd. 2, I 185; Nowy Korbut, XV (bibliogr., wykaz pseudo- i kryptonimów); Bibliogr. dramatu pol., II; Czachowska, Literatura pol., Bibliogr. II; Literatura pol. Enc., II (S. Burkot); Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, W. 1984; Österr. Biogr. Lexikon, Lf. 44 (W. Bieńkowski); – Borejsza J. W., Z dziejów polskiej prasy emigracyjnej (1863–1865), „Roczn. Hist. Czasopiśmiennictwa Pol.” T. 4: 1965 s. 94–101; Burkot S., Władysław Sabowski 1837–1888, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 4, II 271–90 (podob., bibliogr.); Chmielowski P., Powieści Wołodego Skiby, „Przegl. Tyg.” 1870 nr 10; Dziedzictwo literackie powstania styczniowego, W. 1964; Eger A., W. Sabowski (Wołody Skiba), „Mrówka” 1870 nr 4; Gomulicki J. W., [Wstęp do]: S. Petöfi, Wybór poezji, W. 1951 s. 241–4; Jeske-Choiński T., W. Sabowski, „Echo Muzycz. i Teatr.” 1886 nr 159; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Wyd. 2, W. 1983; Kraushar A., Sylwetki literackie z niedawnej przeszłości przez autora „Wspomnień trybunalskich”, Pet. 1894 s. 162–5; Lechicki C., Krakowski „Kraj” (1869–1874), Wr. 1975; tenże, Sabowski Władysław, „Zesz. Prasoznawcze” 1965 nr 4 s. 90; Lipski J. J., W. Skiba, w: tenże, Warszawscy „pustelnicy” i „bywalscy”, W. 1973 I; tenże, [Wstęp do:] W. Sabowski (Wołody Skiba), Na paryskim bruku, W. 1955 s. 5–12; Łopalewski T., [Posłowie do]: Wołody Skiba (W. Sabowski), Nad poziomy, W. 1958 s. 350–9; [Pług A.], A. Pietkiewicz, Władysław Sabowski (Wołody Skiba), „Kłosy” 1888 nr 1187; – Dok. Rządu Narod.; [Kraushar A.], Kartki z pamiętników Askera, Kr. 1910 I 63–71; Prasa tajna, I–III; Świętochowski A., Wspomnienia, Wr. 1966; Zarys powstania styczniowego; Zbiór zeznań; Zjednoczenie Emigracji Pol.
Stanisław Burkot