Szerner Władysław (1836–1915), malarz i rysownik.
Ur. 3 VI w Warszawie, był synem Karola, w l. pięćdziesiątych naczelnika sekcji administracyjno-rachunkowej w Wydz. Górnictwa Król. Pol. (od r. 1856 w stanie spoczynku), od r. 1850 radcy honorowego.
S. ukończył Inst. Szlachecki w Warszawie, po czym do r. 1862 kształcił się w malarstwie w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych, pod kierunkiem m.in. Rafała Hadziewicza; zaprzyjaźnił się wówczas z młodszym od siebie Józefem Brandtem. Wg niektórych opracowań, w czasie powstania styczniowego był internowany przez Austriaków w Oświęcimiu; z pewnością przebywał w Ołomuńcu, gdzie wykonał rysunek Wnętrze kazamaty z politycznymi więźniami w Ołomuńcu, opublikowany w r. 1864 w Paryżu, w jednym z wiosennych numerów „L’Illustration”. Najprawdopodobniej także w tym okresie przebywał w Częstochowie, o czym świadczą jego rysunki z Jasnej Góry, ilustrujące anonimowy artykuł pt. „Kilka pamiątek z Częstochowy” („Tyg. Ilustr.” 1864 nr 262). W okolicach Skalbmierza naszkicował miejscowych chłopów w ubiorach świątecznych i weselnych (tamże 1864 nr 266). W maju 1865 wstąpił do ASP w Monachium, ale immatrykulował się dopiero w r. 1867. Był uczniem malarzy historycznych: A. Wagnera, W. Dietza. H. Anschütza i A. Strähubera.
S. odnowił przyjaźń z Brandtem, w którego pracowni zamieszkał, należąc do grona jego nieformalnych uczniów. Z rekomendacji Brandta podjął też po r. 1865 współpracę jako rysownik z warszawskim tygodnikiem „Kłosy”. Utrzymywał kontakty z monachijską kolonią malarzy polskich, m.in. Alfredem Wierusz-Kowalskim, Antonim Kozakiewiczem, a zwłaszcza Władysławem Czachórskim. W Monachium wykrystalizował się warsztat artystyczny S-a, który uległ znacznemu wpływowi realistycznego malarstwa Brandta; S. tworzył sceny rodzajowe z udziałem Lisowczyków i husarii oraz podkrakowskich chłopów. Jego niewielkie, dobrze komponowane nastrojowe obrazy, odznaczały się wirtuozerią wykonania i były chętnie kupowane zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Wiosną 1870 przebywał S. w kraju, w Przybenicach koło Skalbmierza, w majątku rodzinnym żony, jednak wkrótce potem wrócił do Monachium i nadal mieszkał u Brandta.
Od początku l. siedemdziesiątych wysyłał S. obrazy do Warszawy na wystawy TZSP: Święty Franciszek (1870), Gęsiarka (1872), Powrót z jarmarku (1873), Dziewczyna z dwojaczkami (1874), Przed karczmą w dzień jarmarczny (1875); w większości pokazywał je także w TPSP w Krakowie. W „Kłosach” zamieszczał scenki rodzajowe, m.in. Przed kościołem dominikanów w Krakowie (1872 nr 72), Swaty w Krakowskiem (1872 nr 180), Przy kramach w Sukiennicach (1874 nr 121) oraz widok przedstawiający wnętrze pracowni monachijskiego malarza Wilhelma Kaulbacha (1874 nr 229). Reprodukcje obrazów S-a publikowane w „Kłosach” w l. 1872–5 Przed kościołem dominikanów w Krakowie, Gęsiarka, Przy kramach w Sukiennicach i Południe w wiejskiej zagrodzie z uznaniem omawiał na łamach pisma Kazimierz Wójcicki (1872 nr 370, 1874 nr 474, 477, 1875 nr 538).
W r. 1874 został S. członkiem zwycz. Kunstvereinu w Monachium (był nim do r. 1909); w l. 1875–8 sprzedał tej instytucji obrazy przedstawiające polskie tematy folklorystyczne: Polnische Vorstadtschenke, Rast, Krakauer Viergespann i Krakauer Bauern, które zostały następnie wylosowane jako premie Kunstvereinu. W r. 1876 wystawił w krakowskim TPSP obraz Przed karczmą w dzień jarmarczny, a w TZSP obraz U przewozu. W październiku t.r., pod nieobecność Brandta, przyjął w jego pracowni Józefa Ignacego Kraszewskiego, a pod koniec t.r. zamieścił rysunek Pracownia Brandta w Monachium („Tyg. Ilustr.” 1876 nr 53). Kraszewski, który swą monachijską wizytę poświęcił przeglądowi twórczości młodych polskich malarzy, w opublikowanym potem tekście „Listy. Monachium w październiku 1876 r.” („Kłosy” 1876 nr 591 s. 271, 274–5) chwalił obrazy S-a jako «sceny rodzajowe pełne prawdy i wdzięku». Nadal wystawiał w kraju, posyłając do TZSP obrazy Przy studni, Pancerni i Popas (1877) oraz Dzień targowy w miasteczku (1878). Po r. 1877, latem, malował w plenerze w Orońsku koło Radomia, majątku żony Brandta, Heleny 1.v. Pruszakowej.
W r. 1881 wyprowadził się S. z rodziną od Brandta, pozostając nadal w Monachium. Podjął w tym czasie współpracę z „Biesiadą Literacką” i „Ziarnem”. Wraz z Brandtem znalazł się wśród kilkunastu obrońców obrazu „Przegląd kawalerii” Jana Rosena eksponowanego na wystawie w Paryżu w r. 1889 („Kur. Warsz.” 1889 nr 106), a skrytykowanego przez Stanisława Witkiewicza w artykule „Na wystawę paryską” (tamże nr 92). Od końca l. osiemdziesiątych wystawiał w warszawskim salonie Józefa Krywulta (do jego likwidacji w r. 1906). Należał do grona malarzy, przyjaciół i uczniów Juliusza Kossaka, którzy z okazji jubileuszu pracy artystycznej malarza w r. 1890 ofiarowali mu pamiątkową malowaną paletę. Coraz częściej tworzył S. w tym czasie sceny z udziałem historycznych formacji jazdy, które w kolejnych latach pokazywał w TZSP: Lisowczyki (1889), Lisowczycy i Pancerni (1891) oraz Wyjazd na polowanie i Po polowaniu (1892). Na początku l. dziewięćdziesiątych zainteresował się tematyką huculską, powstały wtedy: Drużba, Hucułka jadąca na targ, Huculi, Hucułki, Rynek miasteczka wschodniej Galicji, Miasteczko na Rusi; kilka wersji Hucułki oraz Targ w małym miasteczku na Rusi w l. 1893–1900 pokazywał najpierw w TZSP, a następnie TPSP w Krakowie. Na Wystawie Sztuki Współczesnej podczas Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie w r. 1894 zdobył brązowy medal za Lisowczyków w pochodzie. Jednakże Cezary Jellenta, przyznając jego obrazom zalety kolorystyczne i staranność wykonania, dostrzegł w nich brak inwencji zastąpiony niemal «mechanicznym tasowaniem i przestawianiem figur» („Galeria ostatnich dni”, Kr. 1897 s. 36–8). W r. 1906 obrazy S-a prezentowane były w TZSP przy okazji wystawy A. Wagnera i jego uczniów. W TZSP oraz krakowskim i lwowskim TPSP wystawiał S. do r. 1913. Z czasem tworzył coraz mniej, a wreszcie schorowany, zrezygnował z malowania. Zmarł 4 I 1915 w Unter-Haching koło Monachium i tam został pochowany.
W zawartym przed r. 1870 małżeństwie z Apolonią z Gepertów (Geppertów, ur. ok. r. 1834), miał S. syna Władysława (zob.).
Obrazy S-a pokazano w r. 1917 w Poznaniu na „Wystawie doborowych dzieł malarstwa polskiego” oraz w r. 1920 w Warszawie na pokazie kolekcji Z. Rosińskiego z Poznania, urządzonym na rzecz Polskiego Białego Krzyża. Płótno Zagończycy eksponowano w r. 1984 na wystawie „Malarze polscy (1850–1950)” w Montrealu. Prace S-a prezentowano również na wystawie «polskich monachijczyków» zatytułowanej „I po co myśmy tam jechali?”, zorganizowanej w r. 2005 w Suwałkach, a w r.n. pokazanej w Muz. Pomorza Zachodniego w Słupsku. Rysunkami i obrazami S-a zilustrowano publikację „Strój krakowiaków wschodnich” („Atlas polskich strojów ludowych” Cz. 5: 1960 z. 9). Imieniem S-a nazwano ulicę w Warszawie.
Prace S-a znajdują się w muzeach narodowych w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, Galerii Narodowej we Lwowie, Muz. Polskim w Chicago, Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku oraz licznych zbiorach prywatnych w kraju i za granicą. Od końca l. dziewięćdziesiątych pojawiają się często w handlu antykwarycznym.
Grajewski, Bibliogr. ilustracji; – Bruckmanns Lexikon der Münchner Maler im 19. Jahrhundert, München 1981–94; Ilustr. Enc. Trzaski, V; Jaworska W., Malarze polscy (1850–1950), Montréal 1984; Lewicka-Morawska A. i in., Słownik malarzy polskich. Od średniowiecza do modernizmu, W. 1998 I; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; – Katalog ilustrowany wystawy sztuki współczesnej we Lwowie, Lw. 1894; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., II: Jaroszyński W., Władysława Czachórskiego żywot i sprawy, L. 2004; Krzysztofowicz-Kozakowska S., Malarstwo polskie w zbiorach za granicą, Kr. 2003; Liczbińska M., Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1914, W. 1994; Malarze polscy w Monachium, studia i szkice, Red. Z. Fałtynowicz, E. Ptaszyńska, Suwałki 2007; [Nowaczyński A.] Clarus, Monachijczycy nowocześni, „Kraj” 1900 nr 18–20, 22; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta, s. 408, 544; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Siemieński L., Z wystawy obrazów i rzeźb [TPSP Kr.], „Czas” 1875 nr 141, 142; Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1855, Wr. 1990; toż w l. 1856–1914, W. 2003; – Inwentarz rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Red. I. Turska, Wr. 1949 II; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – „The Art Collector” T. 3: 1891; „Kłosy” 1876 nr 594 s. 316–17; „Kur. Pozn.” 1917 nr 258; „Kur. Warsz.” 1906 nr 147, 1915 nr 73, 1920 nr 184; „Tyg. Ilustr.” 1889 nr 321, 343, 1890 nr 9, 1894 nr 23; „Zdrój” 1918 nr 5; „Ziarno” 1904 nr 9; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1915: „Nowa Gaz.” nr 118 (błędne miejsce śmierci), „Kur. Warsz.” nr 73 (H. Piątkowski), „Tyg. Ilustr.” nr 12 (tenże); – B. Jag.: rkp. 7495/I (papiery TPSP we Lw., listy S-a z l. 1893–1910 oraz listy jego żony Apolonii z l. 1910–14), rkp. 7831 (koresp. do TPSP w Kr.) k. 118 (list S-a z 7 VI 1876); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 718 (zbiór autografów Cypriana Walewskiego) k. 1237–8 (list S-a do „Kłosów” z 27 XII 1865), sygn. 3850 (fot. zbiorowa).
Bibliogr. dot. Karola Szernera: Plenkiewicz R., Zakłady górnicze w Białogonie, „Ateneum” T. 92: 1898 z. 4; – Rocznik urzędowy obejmujący spis naczelnych władz cesarstwa oraz wszystkich władz i urzędów Królestwa Polskiego, W. 1850; toż, W. 1852; toż, W. 1853; toż, W. 1855; toż, W. 1856; Skorowidz mieszkańców Warszawy z przedmieściami w r. 1854, W. 1854 s. 323; – „Kur. Warsz.” 1850 nr 320.
Joanna Daranowska-Łukaszewska