Rachmistruk (Rachmistriuk) Włodzimierz (1879–1959), generał WP. Ur. 5 XII w Werenczance (Vrančeni) w pow. kocmańskim na Bukowinie, był synem Jana, właściciela realności, i Marii z Łukaszewiczów.

R. uczył się w czeroklasowym gimnazjum i następnie w czteroklasowym seminarium nauczycielskim w Czerniowcach; maturę uzyskał wiosną 1900. Od 1 X 1901 do 30 IX 1902 służył w austriackim 43 p. piechoty jako ochotnik jednoroczny. Po złożeniu egzaminu dla oficerów zawodowych uzyskał stopień podporucznika (1 I 1903) i rozpoczął służbę wojskową w 43 p. piechoty, do 31 XII 1902 był instruktorem w szkole jednorocznych ochotników, następnie do 31 XII 1905 młodszym oficerem kompanii, od 1 I 1906 do 1 III 1909 adiutantem batalionu i oficerem prowiantowym i od 2 III do 30 IX 1909 znowu młodszym oficerem kompanii. W okresie od 1 X 1909 do 30 IV 1910 przebywał na kursie jazdy konnej w 61 p. piechoty, potem wrócił do 43 p. piechoty i objął w zastępstwie dowództwo kompanii. Dn. 1 XI 1910 awansował na porucznika i objął dowództwo kompanii w 10 p. piechoty w Przemyślu. Od 1 I 1911 był dowódcą pułkowej szkoły podoficerskiej, następnie od 1 V do 31 VIII t. r. znowu dowódcą kompanii, a potem od 1 IX 1911 do 30 VII 1914 służył jako nauczyciel szkoły kadetów w Łobzowie pod Krakowem. Na przełomie l. 1912/13 przez jeden semestr studiował jako słuchacz nadzwycz. na Wydziale Filozoficznym UJ (przy wpisie na UJ podał narodowość ruską i wyznanie grecko-ormiańskie). Dn. 1 VIII 1914 wrócił do 10 p. piechoty i otrzymał stanowisko adiutanta pułkowego. Uczestniczył w działaniach zaczepnych armii gen. V. Dankla na Lubelszczyźnie, a następnie w jej walkach odwrotowych. W dn. 15 XI 1914 został raniony i do 2 II 1915 przebywał w szpitalu, najpierw w Wiedniu, potem w Baden. Po opuszczeniu szpitala objął stanowisko dowódcy szkoły jednorocznych ochotników przy batalionie zapasowym 10 p. piechoty w Tawaros na Węgrzech. Dn. 1 III 1915 awansował na kapitana. Od 28 IX 1915 dowodził najpierw kompanią, a potem batalionem piechoty i uczestniczył w jesiennej kampanii wołyńskiej 1915 r. Objął potem dowództwo kompanii zapasowej 10 p. piechoty w Sanoku. Po odwołaniu, ok. 16 VIII 1916, pełnił służbę w jednostkach liniowych, najpierw na litewsko-białoruskim teatrze wydarzeń wojennych, a od 12 VIII 1918 na froncie włoskim, gdzie dowodził początkowo batalionem piechoty, a następnie samodzielnym batalionem szturmowym; uczestniczył tam w powstrzymywaniu dziesiątej, jedenastej i dwunastej ofensywy włoskiej, w walkach nad Soczą, a potem nad Piawą.

Po kapitulacji Austro-Węgier R. wrócił do kraju. W dn. 27 XI 1918 wstąpił do WP i rozkazem dowódcy Okręgu Generalnego Kraków z 10 XII 1918 został przydzielony do pułku piechoty Ziemi Bocheńskiej (późniejszy 15 p. piechoty), a rozkazem z 1 III 1919 otrzymał dowództwo batalionu zapasowego 15 p. piechoty. W okresie wojny polsko-radzieckiej został zweryfikowany 23 VI 1920 do stopnia podpułkownika; w lipcu t. r. otrzymał dowództwo 145 p. piechoty w 18 Dyw. Piechoty. W t. m. objął także funkcję dowódcy 36 Brygady Piechoty (BP) w 18 Dyw. Piechoty. Na czele pułku i brygady uczestniczył nad Wkrą w bitwie warszawskiej 1920 r. i 15 VIII t. r. wyróżnił się pod Sochocinem, gdzie dał dowody osobistego męstwa, a także w bojach pościgowych pod Zawadą, Popielczynem, Bobkowem, Sosnową Górą i Gutkowem koło Ciechanowa, gdzie został ranny w rękę i 29 VIII odszedł do szpitala. Po wyzdrowieniu R. objął ponownie dowództwo 145 p. piechoty i 36 BP. Od 18 I do 23 II 1921 odbył kurs wyższych dowódców w Warszawie, a 22 IX t. r. został zatwierdzony na stanowisko dowódcy 72 p. piechoty. W dn. 3 V 1922 awansował na pułkownika. Od 5 I do 6 V 1923 przebywał na kursie dla dowódców pułków piechoty w Rembertowie, potem wrócił na poprzednie stanowisko. Jesienią 1923 został dowódcą piechoty dywizyjnej, w 10 Dyw. Piechoty. Podczas przewrotu majowego 1926 r. opowiedział się po stronie marszałka Józefa Piłsudskiego. W dn. 19 III 1927 otrzymał dowództwo 16 Dyw. Piechoty Pomorskiej w Grudziądzu. Dn. 1 I 1928 awansował do stopnia generała brygady. Z dn. 31 XII 1932 odszedł w stan spoczynku na własną prośbę. Na kilka tygodni przed odejściem z wojska objął stanowisko głównego inspektora Przysposobienia Wojskowego w Dowództwie Okręgu Korpusu VIII w Grudziądzu. Dn. 11 IV 1934 przeniósł się do Lipna koło Laskowic (w pow. świeckim), gdzie nabył resztówkę i gospodarował na niej do 1 IX 1939. W początkach października t. r. aresztowany przez Niemców, był przetrzymywany wraz z innymi w dawnym zakładzie psychiatrycznym w Świeciu. Zwolniony w grudniu t. r., przebywał następnie z rodziną w różnych wioskach na Pomorzu. W listopadzie 1942 udało mu się przedostać do Generalnego Gubernatorstwa. Zamieszkał w Tęczynku koło Krzeszowic u teścia, gdzie pozostał aż do śmierci. W czasie pobytu w Grudziądzu działał w Polskim Czerwonym Krzyżu, Związku Strzeleckim i Kole Przyjaciół Harcerstwa. Zmarł 5 IX 1959 w Tęczynku, został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim w grobie rodzinnym. Był odznaczony Orderem Leopolda, Orderem Żelaznej Korony III kl., Orderem «Lezeso Militi», Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych i Signum Laudis na wstędze Krzyża Zasługi.

W małżeństwie (od r. 1915) z Jadwigą z Schaitterów (1890–1961), córką lekarza miejskiego w Krakowie, R. miał dwie córki: Irenę (ur. 1916), zamężną Pałaszewską, która ukończyła studia przyrodnicze na Uniw. Pozn., i Jadwigę (ur. 1918), zamężną Uznańską, inżyniera rolnika.

Enc. Wojsk., VII; Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1976 (fot.); Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – 16. Dywizja Piechoty Pomorska. W 10-cioletnią rocznicę istnienia 1919–1929, Grudziądz [1929] (liczne fot.); – Garlicki A., Stawecki P., Przewrót wojskowy w Polsce w r. 1926. Wybór dokumentów, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1977 nr 2 s. 239, 241, 247–8; „Goniec Nadwiślański Ilustr.” Bezpłatny dod. tygodniowy „Gońca Nadwiślańskiego” 1929 nr 38 (fot.); – Arch. UJ: WF II 359 b; CAW: Akta personalne R-a 5693 (fot.); – Informacje córki Jadwigi Uznańskiej z Krakowa.

Mieczysław Wrzosek