Krypa Wojciech z Szamotuł (zm. 1507), astronom, profesor Uniw. Krak., lekarz nadworny królowej Elżbiety. Syn Andrzeja. Do Krakowa przybył jeszcze przed rozpoczęciem studiów uniwersyteckich; zapewne uczęszczał jako młody chłopiec do szkoły parafialnej Św. Anny. W półr. letn. 1483 immatrykulował się w Uniw. Krak., gdzie osiągnął kolejno stopień bakałarza (1485) i magistra sztuk wyzwolonych (1488), a następnie szybko przeszedł wszystkie szczeble kariery na tym wydziale od docentury bezpłatnej (1488–91), poprzez inkorporację do fakultetu (na wiosnę 1491), aż do członkostwa Kolegium Mniejszego (1492) i Większego (1499); w r. 1498 piastował godność dziekana wydziału. Zapewne już w okresie studiów nawiązał przyjaźń ze swoim mistrzem, znanym humanistą Stanisławem Bielem z Nowego Miasta, którego po kilku latach nazwie w testamencie «praeceptor et institutor meus diligens». Wiedzę astronomiczną zdobył pod kierunkiem wybitnych przedstawicieli tej dyscypliny w Uniw. Krak.: Jana z Głogowa i Wojciecha z Brudzewa. W l. 1489–94, 1495–1500 i 1504–7 wykładał na Wydziale Artium głównie teksty arystotelesowskie (zapowiedziane prelekcje „Officiów” Cycerona i „Georgik” Wergilego nie doszły do skutku), natomiast w ciągu pięciu półroczy – od semestru letniego 1493 do 1495 – objaśniał z katedry traktaty astrologiczne, m. in. „Astrologię” wg Hali Aben Ragela (w półr. letn. 1494) i „Quadripartitum” Ptolemeusza (w półr. zim. 1494/5,), na które, jak to wykazał L. A. Birkenmajer, uczęszczał prawdopodobnie młody Mikołaj Kopernik.
Jesienią 1500 r. opuścił K. uniwersytet, przypuszczalnie w związku z wyjazdem do Rzymu na uroczystości jubileuszowe Anno Santo i rozpoczętymi, być może, już wówczas studiami lekarskimi w jednym z uniwersytetów włoskich. Pewne ślady wskazują, że w drugiej połowie 1502 r. mógł być obecny w Krakowie, gdzie 25 IX t. r. sporządził swój testament. Ostatecznie wrócił do kraju z końcem 1503 r. z przywiezionym, zapewne z Padwy, tytułem doktora medycyny; w styczniu 1504 r. został powołany przez Aleksandra Jagiellończyka na stanowisko lekarza nadwornego królowej matki Elżbiety. Po zgonie królowej (30 VIII 1505) nie pozostał, jak się zdaje, w służbie Aleksandra na zamku wileńskim, bowiem od półr. zim. 1505 podjął na Wydziale Artium wykłady, które prowadził aż do przedwczesnej śmierci 26 V 1507 r. Aktem ostatniej woli zapisał liczne legaty na rzecz rodziny w Szamotułach (ojca, brata Jana i sióstr), domowników i przyjaciół oraz Kolegium Większego, kościołów, szpitali, przytułków krakowskich. Z utworzonej przezeń fundacji ustanowiono w r. 1508 altarię pod wezwaniem św. Jana Jałmużnika w kościele Św. Anny, fragmenty zaś pokaźnego księgozbioru, złożonego w znacznej części z dzieł lekarskich, weszły w skład Biblioteki Kolegium Większego. Duża zamożność, widoczna w treści jego testamentu, zdobył K. zapewne dzięki praktyce lekarskiej, dopiero bowiem na krótko przed śmiercią otrzymał znaczniejsze beneficja kościelne: altarię św. Wojciecha w Katedrze Wawelskiej (1505), probostwo w Stróżyskach (1506) oraz kanonię i dziekanat w kapitule sądeckiej (1507); uprzednio (od r. 1501) piastował jedynie altarie św. Aleksego w kolegiacie Wszystkich Świętych i Św. Krzyża w kościele Mariackim (1505). K. miał liczne grono przyjaciół (Stanisław Biel, Paweł z Zakliczewa) wśród młodych humanistów krakowskich, którzy, jak Paweł z Krosna i nieznany poeta z kół uniwersyteckich, uczcili jego pamięć żałobnymi elegiami.
Giedroyć, Źródła do dziej. medycyny, s. 782–3 (tu pomieszany z Szymonem z Szamotuł); Wisłocki, Incunabula, s. 273–4; – Barycz, Historia UJ, s. 18, 227–8, 688; Birkenmajer A., Uniwersytet Krakowski jako międzynarodowy ośrodek studiów astronomicznych na przełomie XV i XVI stulecia, w: Odrodzenie w Polsce, W. 1956 II cz. 1 s. 369; Jasienicki M., O rękopisie Biblioteki Królewskiej i uniwersyteckiej we Wrocławiu z roku 1515, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1897 IX 279; Morawski, Historia UJ, II 122; – Acta rectoralia, (wg indeksu); Album stud. Univ. Crac., I 255; Birkenmajer L. A., Stromata Copernicana, Kr. 1924 s. 58 i passim; Cod. Univ. Crac., IV 9–11, 12–5; Conclusiones Univ. Crac., s. 82–3, 101, 102; Cricii carmina, Kr. 1888 s. 186; Liber diligentiarum, s. 433; Matricularum summ., III nr 1191; Przybyszewski B., Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu 1501–1515, Kr. 1965 s. 41–2; Statuta nec non liber promotionum, 94–5, 100.
Leszek Hajdukiewicz