Marszewski Wojciech h. Rogala (zm. ok. 1573), poseł sejmowy, działacz różnowierczy. Wywodził się z bogatej szlachty wielkopolskiej osiadłej w woj. kaliskim, która wzięła nazwisko od dziedzicznego Marszewa. Był synem Tomasza, pisarza ziemskiego kaliskiego, i Anny Spławskiej. W r. 1539 był M. w Wittenberdze, gdzie słuchał wykładów Lutra. Po powrocie do kraju, w r. 1540 brał udział w krwawej rozprawie z braćmi Sobockimi, w której ponieśli śmierć ojciec M-ego oraz jeden z Sobockich – Stanisław. W r. 1547 został M. surogatorem starosty gen. wielkopolskiego Andrzeja Górki na pow. kaliski i koniński, a od 10 II 1552 pełnił te same obowiązki przy nowym staroście, Januszu Kościeleckim. Poznanie Lutra i pobyt w głównym ośrodku reformacji zdecydowały o zerwaniu przez M-ego z Kościołem katolickim. Można przypuszczać, że początkowo skłaniał się on ku luteranizmowi, jednak w latach pięćdziesiątych, po przybyciu do Wielkopolski braci czeskich, M. wraz z innymi panami wielkopolskimi został pozyskany dla Jednoty braterskiej. W r. 1554, wraz z Jakubem Ostrorogiem i innymi panami, interweniował u biskupa poznańskiego w sprawie szewca poznańskiego Pawła Organisty, oskarżonego o herezję. Należał do grona najczynniejszych wyznawców braci czeskich i jako czołowy działacz reformacyjny bywał wybierany posłem na sejmy. W r. 1555 reprezentował województwo kaliskie na sejmie w Piotrkowie (22 IV – 15 VI). Podczas obrad w imieniu całej izby poselskiej wystąpił przed królem i wygłosił mowę, w której analizował sytuację wewnętrzną w Polsce, szczególnie zaś stosunki między duchowieństwem a szlachtą. Domagał się od władcy zawieszenia jurysdykcji duchowieństwa nad szlachtą i wprowadzenia interim. Przedłożył też Zygmuntowi Augustowi opracowane przez protestantów polskich wyznanie wiary. W t. r., ale zapewne i wcześniej, był w Kaliskiem podstarościm, burgrabią i sędzią grodzkim, na co, jako na niezgodne z prawem o obsadzaniu urzędów, zwrócili uwagę posłowie ziemscy. Wkrótce zrezygnował z sędziostwa kaliskiego. Po sejmie, będąc świeckim przedstawicielem braci czeskich, wziął udział w synodzie zwołanym do Koźminka (24 VIII – 2 IX), gdzie doszło do połączenia kalwinów małopolskich z braćmi czeskimi. Ok. t. r. fundował także zbór dla braci czeskich w Marszewie, wyznaczając równocześnie uposażenie dla utrzymania ministrów. Fundację w Marszewie wsparły środki innych współwyznawców, a funkcję ministra objął tam Piotr Skalnik. Akcja fundacyjna wywołała sprzeciw arcbpa Mikołaja Dzierzgowskiego, który nakazał zburzyć wzniesiony zbór. Oburzeni na arcybiskupa różnowiercy złożyli w tej sprawie skargę na sejmie 1558 r.

W r. 1556 był M. na synodzie Kościoła małopolskiego w Pińczowie (24 IV – 1 V), odbywanym w atmosferze obaw na skutek pogłosek o gniewie królewskim z powodu zbytniej aktywności różnowierców. Odradzał wówczas Małopolanom wysyłanie delegacji do króla, a zalecał jedynie pisemne usprawiedliwienie. Uważał, iż w ten sposób uniknie się wręczenia im ewentualnego mandatu królewskiego przeciw różnowiercom. W sierpniu n. r., wraz z Janem Krotoskim, Jakubem Ostrorogiem, Janem Tomickim i Rafałem Leszczyńskim, jeździł na synod braci czeskich w Ślęzanach na Morawach, gdzie prosili o radę, jak mają się ustosunkować do konfesji augsburskiej i planowanego zaproszenia do Polski Filipa Melanchtona. Wystąpienie to wiązało się zapewne z aktywną działalnością agenta luterańskiego P. P. Vergeria w Wielkopolsce. Uczestniczył M. w pertraktacjach w sprawie odnowienia unii koźmineckiej na zasadach proponowanych przez Jana Łaskiego. Dn. 1 XI 1560, na synodzie braci czeskich w Poznaniu, został M. wybrany jednym z dziewięciu sędziów, tj. świeckich opiekunów Jednoty, pomagających ministrom w wewnętrznych sprawach zborowych. M., wraz z żoną, należał do członków zboru w Chodczu (Choczu), miasteczku podarowanym mu przez Jakuba Ostroroga w r. 1562. Wyznaczony na poborcę woj. kaliskiego w r. 1560, wyliczył się z zebranego poboru na sejmie warszawskim 1563/4 r., na który posłował z woj. kaliskiego. Należał zapewne do grupy posłów z Wielkopolski, którzy przedstawili królowi do aprobaty konfesję braci czeskich (8 XII 1563).

W r. 1564 brał M. udział w prowadzonej przez patronów braci czeskich akcji przeciwdziałającej zastosowaniu w stosunku do ministrów Jednoty wydanego na sejmie w Parczowie edyktu nakazującego opuścić Polskę działaczom różnowierczym obcokrajowcom. Dn. 3 X wniósł protest przeciw temu edyktowi w grodzie poznańskim; dn. 31 X, wraz z innymi patronami, uczestniczył w audiencji u króla, który na skutek ich nalegań zaaprobował konfesję Jednoty i wydał deklarację uwalniającą ministrów braci czeskich od edyktu parczowskiego; dn. 27 XI był M. na burzliwym sejmiku w Środzie, na którym domagał się wpisania do ksiąg ziemskich deklaracji królewskiej o edykcie parczowskim. Wybrano go wówczas posłem na sejm piotrkowski 1565. Obecny na sejmie, przysłuchiwał się M. odbytej wówczas w Piotrkowie dyskusji kalwinów z antytrynitarzami. Godność poselską sprawował M. także w l. 1567, 1569. Wybrany na posła w r. 1572, nie wziął udziału w obradach sejmowych, brak również dowodów jego uczestnictwa w wypadkach w bezkrólewiu po śmierci Zygmunta Augusta.

W wyniku przeprowadzonego w r. 1547 działu z bratem Krzysztofem dostał Marszewo, części w Karminie i pustkę Modłowo. W r. 1555 kupił część wsi Momoty i pustek Siedliska, w r. 1562 otrzymał od Jakuba Ostroroga («ze szczególnej miłości») oprócz wspomnianego już Chodcza wieś Jankowo, a zarazem kupił od niego za 18 000 zł Brudzewko i Kwilenie. W pow. kaliskim należała doń także połowa Cerekwicy. Wspólnie z Jakubem Jastrzębskim miał M. patronat nad tamtejszym kościołem. W r. 1563 wystawił M. zbór dla braci czeskich na dziale Jastrzębskiego, a kościół kazał zamknąć. W r. 1563 nabył za 8 000 zł połowę miasta Dobra i części wsi Potworowo, Żeronice, Długa Wieś i pustki Dąbrowice i Gdowa w pow. sieradzkim. Od r. 1541 trzymał nadto prawem zastawnym wieś królewską Modłowo (leżącą obok pustki o tej nazwie), na której w r. 1551 otrzymał wraz z żoną dożywocie, a którą w r. 1552 nabył na wieczność w zamian za wieś królewską Winiary. Sejm 1562 uznał sumy zastawne za dobre, ale tę wieczność zakwestionował.

M. zmarł między r. 1572 a 1574 (nie żył już w r. 1574). Z małżeństwa z Łucją Rzepiszewską miał ośmiu synów: Jana (zob.), Stanisława, Hieronima, Chryzostoma, Wojciecha, Tomasza, Mikołaja i Pawła.

Bratem przyrodnim (z drugiej żony Tomasza Marszewskiego, Małgorzaty Rydzyńskiej) był Sebastian (ok. 1520–1541), student uniwersytetu w Wittenberdze w r. 1536, związany wówczas z Janem z Koźmina, później prawdopodobnie klient Piotra Gamrata, ceniony współcześnie jako poeta łaciński, aczkolwiek jego zachowane wiersze nie świadczą o dużym talencie.

Niesiecki; Paprocki; Uruski; Kolankowski Z., Posłowie sejmów Zygmunta Augusta, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928 s. 127–35; – Bidlo J., Jednota Bratrska v prvním vyhnanství, cz. I–IV, Praha 1900–33; Bukowski J., Dzieje reformacji w Polsce, Kr. 1886 II 277, 533; Dworzaczkowa J., Reformacja w miastach królewskich Wielkopolski, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 10: 1965 s. 67; taż, Zbór braci czeskich w Karminie, tamże T. 13: 1968 s. 186; Finkel L., Konfesja podana przez posłów na sejmie piotrkowskim 1555, „Kwart. Hist.” T. 10: 1896 s. 257–85; Kowalska H., Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce, Wr.–W.–Kr. 1969; Łukaszewicz J., O kościołach braci czeskich, P. 1835 s. 37, 42, 62–3, 319; M[erczyng] H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzpltej, W. 1904 s. 25, 33; Moreau-Reibel J., Sto lat podróży różnowierców polskich do Francji, „Reform. w Pol.” R. 9–10: 1937/9 s. 7; Nowacki T., Dzieje archidiecezji poznańskiej, P. 1965 II; Topolska B., Jakub Ostroróg, P. 1962 s. 14; Zakrzewski W., Powstanie i wzrost reformacji w Polsce, Lipsk 1870 s. 79; – Akta synodów różnowierczych w Polsce, I–II; Akta Unii; Dzienniki sejmów walnych koronnych, s. 52, 223; Lustracje woj. wielkopolskich i kujawskich, t. I s. XXXIX; Matricularum summ., IV 7824, 20676, V 5542, 5374, 5594; Uchańsciana, I, V; Źródła Dziej., Wielkopolska, s. 38, 76, 108, 110, 113; Źrzódłopisma do dziej. Unii, III 126, 180, 192; – AGAD: Rachunki sejmowe, nr 22 k. 16a, nr 24 k. 36; – Uzupełnienia Włodzimierza Dworzaczka na podstawie Arch. Państw. w P.: Kalisz Grodz. 40 k. 491, Grodz. 45 k. 460, Grodz. 52 k. 713, Grodz. 65 k. 162, Kalisz Ziem. 21 k. 462v., Pozn. Grodz. 15 k. 370, Grodz. 17 k. 476, Grodz. 19 k. 195v., Grodz. 20 k. 291, Grodz. 84 k. 252v., Grodz. 131 k. 163v.; – Bibliogr. dotycząca Sebastiana: Hosii Epistolae, I; Matricularum summ., IV 20676; Philippi Melanchtonis Opera, III 83; – Arch. Państw. w P.: Pozn. Grodz. 101 k. 1092; – Informacje Marii Cytowskiej.

Red.