Popielski Wojciech h. Nałęcz (zm. 1546), podkanclerzy mazowiecki i dziekan warszawski. Był synem Jana Nagórnego z Popielżyna w pow. zakroczymskim. Studiował na Uniw. Krak., do którego metryki wpisał się w letnim semestrze 1490 r. Następnie zatrudniony został w kancelarii bpa Piotra z Chotkowa, a po jego śmierci w r. 1497 przeszedł do kancelarii Janusza i Stanisława, nieletnich książąt mazowieckich, w imieniu których władzę sprawowała matka, księżna Anna. Z kancelarią książęcą związany był przez lat przeszło dwadzieścia, sprawując kolejne funkcje podpiska, pisarza, sekretarza, a na koniec podkanclerzego. Już u progu kariery potrafił skupić w swych rękach kilka urzędów świeckich i godności oraz beneficjów kościelnych, m. in. był pisarzem ziemskim zakroczymskim (od 30 III 1507), plebanem łomżyńskim (1507), kanonikiem warszawskim (1510), plebanem w Serocku (1511), wreszcie starostą zakroczymskim (od r. 1511). Jako członek kapituły warszawskiej i urzędnik kancelarii dworu czersko-warszawskiego wszedł w skład rady książęcej i poczynając od r. 1514 aż do inkorporacji Mazowsza brał udział we wszystkich niemal sejmach mazowieckich. W r. 1524 P. awansował na podkanclerstwo (przed 29 IX), w związku z czym musiał zrzec się pisarstwa ziemskiego zakroczymskiego (20 II 1525), ale zapewne jednocześnie z podkanclerstwem otrzymał probostwo czerskie, które nadawane było zazwyczaj osobom przynależnym do dworu książęcego. Jako pleban czerski ustanowił w r. 1525 w kaplicy przy tamtejszym kościele mansjonarię, uposażoną cłem mostowym z mostu na Pilicy w Warce, nadanym przez księcia Janusza III. Na podkanclerstwie utrzymał się aż do zgonu księcia; był obecny z urzędu przy spisywaniu ostatniej jego woli (4 III 1526), a kilka dni później na sejmie mazowieckim w Warszawie występował wobec posłów króla Zygmunta Starego, przedstawiając roszczenia do ojcowizny, wysuwane przez siostrę ostatnich książąt, Annę. Królowi niewątpliwie zależało na zjednaniu jednego ze znaczniejszych urzędników wcielonego do Korony księstwa, toteż wielce prawdopodobne, że już podczas pobytu w Warszawie we wrześniu t. r. obdarzył P-ego tytułem swego sekretarza, który to tytuł pojawia się w r. 1527 w listach skierowanych do dawnego podkanclerzego mazowieckiego przez kancelarię królewską, dotyczących m. in. sprawy regulacji zaległych pensji dla dworzan zmarłego księcia Janusza III. Być może łasce monarszej zawdzięczał P. również dziekanię w kolegiacie warszawskiej (między 29 IX 1527 a 7 II 1528), do której prawo prezenty przeszło w spadku z książąt na królów polskich. Długoletnie doświadczenie kancelaryjne i – co się wiąże z tym – dobra znajomość prawa mazowieckiego zadecydowały natomiast, iż właśnie jemu sejm mazowiecki 1531 r. powierzył prace redakcyjne przy kodyfikacji mazowieckiego prawa sądowego. Zredagowany przez P-ego zbiór ustaw, zwany Zwodem Prażmowskiego, uzyskał 29 I 1532 sankcję sejmu koronnego i króla.

Gromadząc godności i prebendy nie zapominał P. o rodzinie. W r. 1526 (7 III) wyjednał u księcia Janusza III dla swego brata Erazma nominację na wojskiego zakroczymskiego, a po jego śmierci roztoczył opiekę nad bratankami – Janem, studentem Uniw. Krak. (1531–2), a następnie klerykiem niższych święceń, oraz Jakubem, dworzaninem królewskim (1537–8). W dn. 7 II 1528 uzyskał dla Jana obietnicę prezenty na plebanię w Serocku po swoim z niej ustąpieniu (dzierżył ją jeszcze w r. 1530), zaś 30 VI 1531 zgodę biskupa poznańskiego na zrzeczenie się na korzyść tegoż bratanka probostwa czerskiego (miał je jeszcze w r. 1538, a Jan – jako proboszcz – występuje dopiero w r. 1545). Z kolei bratankowie oddali stryjowi 19 IV 1537 jego dział dziedziczny na dobrach ojczystych w Popielżynie, Zawadach i Małoklękach (pow. zakroczymski), zastawiony za pewną sumę ich nieżyjącemu ojcu. Nie zapominał też P. o ustanowionej w kościele czerskim mansjonarii, 6 XI 1535 powiększył jej uposażenie o 10 kóp czynszu ze wsi Czerniewo koło Czerska, a 4 III 1538 dodatkowo o następnych 10 kóp dziesięciny ze wsi Gniewanie i Jalyny koło Latowicz. Zmarł w r. 1546, przed 9 II. Został zapewne pochowany w Warszawie w kościele Bernardynów, gdzie znajdowało się jego epitafium.

Niesiecki, VII; Paprocki; Uruski, XIV 247; – Balzer O., W sprawie sankcji statutu mazowieckiego pierwszego z roku 1532, Rozpr. AU. Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1900 XL; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Pawiński A., Ostatnia księżna mazowiecka, W. 1892 s. 27, 46, 53; Sobol B., Sejm i sejmiki ziemskie na Mazowszu książęcym, W. 1968 s. 167, 171, 189; Sołtan A., Warszawskie środowisko umysłowe w XV i początku XVI wieku, w: Warszawa Średniowieczna. Z. 2, Studia Warsz., W. 1975 XIX 201, 206; Wojciechowski Z., Zygmunt Stary, W. 1946; Wolff, Studia nad urzędnikami maz.; – Acta ecclesiae collegiatae Varsoviensis, Wyd. B. Ulanowski, Arch. Kom. Prawn. AU, Kr. 1897–1926 VI 28, 36, 37, 38, 41, 48, 50, 51, 52, 59, 60, 62, 67; Acta rectoralia, I; Acta Tom., IX, X, XVI/1; Album stud. Univ. Crac., II 4, 257; Iura Masoviae terrestria, Wyd. J. Sawicki, W. 1973–4 II nr 245, 247, III nr 308, 346, 363; Materiały do dziejów kolegiaty pułtuskiej, Wyd. B. Ulanowski i S. Zachorowski, Arch. Kom. Hist. AU, Kr. 1916 X; Matricularum summ., IV; Przywileje królewskie miasta… Starej Warszawy 1376–1772, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1913 nr 31; Źródła do dziejów Zamku Warszawskiego z lat 1313–1549, Wyd. A. Wolff, „Roczn. Warsz.”, T. 15: 1979; – AGAD: Stara Warszawa, nr 2 k. 306v., nr 3 k. 3v.; Arch. m. st. W.: Knapiński W., Notaty do historii kościołów diecezji warszawskiej, W. 1949 s. 348, 416, 497 (mszp. powielany).

Andrzej Sołtan