Rogaczewski Wojciech (1888–1944), działacz młodzieżowy, ksiądz, działacz polski w Prusach Wschodnich i we Francji. Ur. 23 IV w Dąbrówce (pow. Sztum), był synem Jana Michała, zamożnego rolnika, i Anny z Hoffmannów, starszym bratem Konrada Ludwika (zob.).
Od r. 1900 uczył się R. w gimnazjum w Brodnicy i tam zdał maturę w r. 1910. Latem 1908 uczestniczył w wycieczce młodzieży z zaboru pruskiego do Krakowa, gdzie przygotowano go do konspiracyjnej pracy filomackiej. Po powrocie założył w Brodnicy «Koło Filomatów» i został jego prezesem; liczyło ono 10 członków i prowadziło samokształcenie w języku polskim, literaturze i historii polskiej. Latem 1909 wziął R. udział w tajnym zjeździe prezesów kół filomackich, zorganizowanym w Gdańsku-Wrzeszczu przez działacza «Zet»-u Władysława Kubiaczyka. W r. akad. 1910/11 studiował w Berlinie weterynarię. Był wówczas członkiem tajnej polskiej organizacji akademickiej. W r. 1911 przeniósł się na studia teologiczne do Braniewa. Tutaj, w seminarium duchownym należał do tajnego kółka samokształceniowego kleryków Polaków. W kwietniu 1913 wziął udział w zjeździe akademików pomorskich w «Bazarze» w Grudziądzu i wygłosił referat o polskości Warmii. W dn. 4 VII 1914 w Katedrze Fromborskiej został wyświęcony na księdza. W l. 1914–19 był wikariuszem w Kętrzynie. Tam opiekował się polskimi robotnikami sezonowymi oraz jeńcami wojennymi, Polakami z armii rosyjskiej.
Od r. 1918 R. zakładał polskie towarzystwa kulturalno-oświatowe, za co był przez Niemców szykanowany, a we wrześniu 1919 aresztowany. Jeszcze w t. r. władze kościelne przeniosły go do niemieckiej parafii w Prawdziskach (pow. Ełk). Tu uczestniczył w przygotowaniach do plebiscytu, był członkiem polskiej Rady Ludowej, utrzymywał kontakty z Naczelną Radą Ludową w Poznaniu oraz Komitetem Plebiscytowym w Grajewie. Wbrew zakazom niemieckich władz kościelnych uczył religii po polsku i brał udział w polskim życiu organizacyjnym. W r. 1926 zmuszony do opuszczenia Prus Wschodnich, R. krótko przebywał w diec. chełmińskiej i w r. 1927 na życzenie kard. Augusta Hlonda wyjechał do Francji jako duszpasterz polonijny. Przebywał początkowo w Briey, a od r. 1930 w Metzu pełniąc tu nadto funkcję dziekana na wschodnią Francję. Rozwinął szeroką działalność spoleczno-narodową, m. in. pracował w Radzie Polskiej Misji Katolickiej, założył VIII Okręg Zjednoczenia Towarzystw Katolickich, wspierał materialnie polską Szkołę Gospodarstwa Domowego w St. Ludan prowadzoną przez siostry zakonne, wspomagał polską młodzież akademicką studiującą w Nancy i Strassburgu, opiekował się emigrantami i bronił ich przed wyzyskiem niektórych farmerów, brał udział w pracach towarzystwa «Les Amis de la Pologne». Za tę działalność bp Stanisław Wojciech Okoniewski mianował go kanonikiem honorowym chełmińskim, a rząd polski przyznał mu Złoty Krzyż Zasługi.
Po upadku Francji w czerwcu 1940 został 16 VIII t. r. wydalony z Metzu do nieokupowanej części Francji i osiadł w Lyonie. Z polecenia kard. A. Hlonda kierował Centralą Duszpasterstwa Polskiego w południowej Francji. Organizował w tym czasie przerzut uciekinierów polskich z okupowanej Lotaryngii do Francji południowej, a następnie do Hiszpanii i Anglii, współpracował z francuskim ruchem oporu. Wciągnął wielu przybyłych z kraju księży do pracy duszpasterskiej i oświatowej w batalionach pracy utworzonych z byłych żołnierzy WP a także w schroniskach i skupiskach stałej emigracji. Po zajęciu przez Niemców południowej Francji aresztowano go 8 V 1943. Postrzelony w czasie aresztowania, został wyleczony, a następnie więziony i torturowany w więzieniu Mont-Luc, w obozach przejściowych Fresnes i Compiègne, a od 29 I 1944 w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie (nr obozowy 43506), gdzie zmarł 16 III 1944.
Polonia uczciła zasługi R-ego tablicą pamiątkową wmurowaną 25 IV 1948 w boczną ścianę kaplicy Abbé Rise w Metzu.
Jacewicz – Woś, Martyrologium duchowieństwa, Z. II; Olszewicz, Lista strat kultury pol. (błędny rok ur. i miejsca śmierci); Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w.; Markwicz A., Spis b. filomatów i filaretów Gimnazjum Brodnickiego, Brodnica 1923; Spis b. filomatów i filaretów gimnazjów pomorskich…, Tor. 1921 s. 8; – Bilski S., Zarys historii Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Brodnicy 1873–1973, Brodnica 1973 s. 38, 104, 114; Filomaci pomorscy, Oprac. J. Szews, Gd. 1975 s. 92; Kalinowski P., Tragiczna rocznica śmierci ks. Wojciecha R…., „Narodowiec” (Lens) 1965 nr z 26 II (tu jako data śmierci: luty); Łuczak J., Ś. P. Ks. kan. Wojciech Rogaczewski. Polska Wierna, „Tyg. Katol-Hebdomadaire catholique” (Paryż) R. 1: 1945 nr. 10; Męczeństwo duchowieństwa pomorskiego 1939–1945 Pelplin 1947; Mross H., Wojciech Rogaczewski (1888–1944), w: Zasłużeni Pomorzanie w latach II wojny światowej, Wr. 1984 s. 168–71; Salamon A., Ś. P. x. kanonik Wojciech Rogaczewski, „Orędownik Diec. Chełmińskiej” 1949 nr 1 s. 53–7; – Obrazki z Dachau. Dokument Nr 5. Zeznanie w sprawie zgonu ks. prob. Wojciecha Rogaczewskiego zmarłego w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie, złożone w Biurze Prasy i Kultury w Dachau, „Tyg. Katol. – Hebdomadaire Catholique” (Paryż) R. 1: 1945 nr 10; Ringwelski F., Moje wspomnienia wojenne z lat 1939–1945; w: Wspomnienia wojenne kapelanów wojskowych, Pod red. J. Humeńskiego, W. 1974; – „WTK-Tygodnik Katolików” 1981 nr 13 s. 7; – Arch. Liceum Ogólnokształcącego w Brodnicy: Rejestr uczniów 1873–1966, poz. 1323 Życiorys ks. W. Rogaczewskiego opracowany przez Konrada Rogaczewskiego, mszp. w zbiorach autora; – Pismo Internationaler Suchdienst w Arolsen z 12 V 1987 (tu data śmierci R-ego); Pismo ks. Feliksa Głowienki z Trąbek Wielkich koło Gdańska, ks. Franciszka Ringwelskiego z Leśna koło Chojnic i bratanka, Jerzego Rogaczewskiego z W.
Jerzy Szews