Rogalski (Puch-Rogalski) Wojciech (1868–1940), lekarz, oficer armii austro-węgierskiej, generał WP. Ur. 10 IV w Skale w pow. borszczowskim, był synem Wojciecha, ziemianina i aptekarza z Galicji Wschodniej, i Antoniny ze Szczurowskich.

R. uczył się w niższym gimnazjum w Tarnopolu, a potem we Lwowie w gimnazjum wyższym, które w r. 1888 ukończył. W l. 1888–94 studiował medycynę na UJ, z przerwą w r. 1892 na służbę wojskową (jednoroczny ochotnik), której pierwszą część odbywał w 13 regimencie piechoty. Po studiach praktykował w jednej z klinik krakowskich. W r. 1896 uzyskał dyplom doktora medycyny i odbył drugą część służby wojskowej jako zastępca asystenta lekarza w Szpitalu Garnizonowym nr 15 w Krakowie. Pozostał w wojsku, 29 IV 1897 awansował do stopnia lekarza porucznika, a od 1 V 1898 pełnił m. in. obowiązki w Szpitalu Garnizonowym nr 6 przy 93 p. piechoty w Ołomuńcu. Dn. 1 XI 1899 awansowano go do stopnia kapitana lekarza II kl. Potem (od 30 XI t. r.) był lekarzem w różnych jednostkach wojskowych twierdzy Ołomuniec. Dn. 1 XI 1903 uzyskał rangę kapitana lekarza I kl. i pełnił nadal służbę w garnizonie ołomunieckim, w którym przez cały okres służby był nauczycielem na kursie języka polskiego dla oficerów. Z dn. 11 XI 1910 został przeniesiony na stanowisko lekarza batalionu uzupełnień 56 p. piechoty w Wadowicach. W l. 1913–14 prowadził tam kursy sanitarne dla Polskich Drużyn Strzeleckich i dla członków «Sokoła».

Po wybuchu pierwszej wojny światowej R. wstąpił 23 IX 1914 do formacji legionowych i objął stanowisko szefa sanitarnego przy Komendzie Legionów Polskich. W listopadzie t. r. awansował do stopnia lekarza majora i uczestniczył w kampaniach bojowych na obszarze Karpat Wschodnich, Galicji Wschodniej i Bukowiny. Dn. 15 IV 1915 wraz z Komendą Legionów Polskich opuścił Kołomyję i udał się do Piotrkowa Trybunalskiego, a na początku września 1915 do Kowla. Brał następnie udział w kampanii wołyńskiej Legionów i przebywał stale przy Komendzie Legionów Polskich aż do kryzysu przysięgowego w lipcu 1917. W listopadzie 1916 awansował na podpułkownika. Po kryzysie przysięgowym służył w Polskim Korpusie Posiłkowym jako szef sanitarny. Po zbrojnym wystąpieniu II Brygady Legionów pod Rarańczą (luty 1918) R. oświadczył w obecności audytora mjr. Alfreda Adama Ganczarskiego, że solidaryzuje się z protestującymi i został internowany w Huszt razem z gen. Zygmuntem Zielińskim; pełnił tam również funkcje skarbnika w Komitecie Pomocy dla internowanych legionistów. Podczas procesu w Marmaros-Sziget występował jako świadek i zeznawał w sposób korzystny dla oskarżonych. Skierowany później na front włoski, służył głównie nad Piavą i pod Udine.

Po zakończeniu działań wojennych R. wrócił do kraju, wstąpił od razu do WP i od 18 XII 1918 sprawował funkcje szefa sanitarnego Sztabu Generalnego WP, a od stycznia 1919 był szefem sanitarnym Naczelnego Dowództwa (ND) WP. Utworzył i rozbudował polową służbę sanitarną WP, organizował formacje sanitarne WP i doprowadził wojskową służbę sanitarną do wysokiego poziomu. Dn. 1 V 1920 awansował do stopnia generała podporucznika (gen. brygady) ze starszeństwem od 1 VI 1919. Dn. 5 II 1921 został odwołany ze stanowiska szefa sanitarnego ND WP i objął komendę Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. We wrześniu 1921 otrzymał nominację na szefa sanitarnego Dowództwa Okręgu Korpusu I Warszawa. Dn. 14 V 1923 powołano go na zastępcę członka Sądu Koleżeńskiego dla Generałów. Rozkazem ogłoszonym 7 II 1924 został mianowany Inspektorem Zakładów Sanitarnych WP. Dn. 30 IV 1927 uzyskał stopień generała dywizji, a z dn. 1 V t. r. został przeniesiony w stan spoczynku.

Rozpoczął wówczas pracę w przychodni lekarskiej w Warszawie, a jednocześnie działał społecznie jako członek Tow. Zapomogowego dla Wdów i Sierot po Lekarzach Wojskowych – «Rodzina Lekarska» i był przewodniczącym Koła Żołnierzy Formacji Pozapułkowych Byłej II Brygady Legionów. Był też właścicielem parceli osadniczej na Kresach i domu piętrowego o wartości 30 tys. zł. Napisał Przedmowę do wspomnień Zofii Germanowej pt. „Od Rarańczy do Marmaros-Sziget” (W. 1936). Wybuch wojny zastał go we Lwowie. Wkrótce po wkroczeniu Armii Czerwonej R. został 9 IV 1940 aresztowany i osadzony w więzieniu na Brygidkach. Okoliczności jego śmierci, która nastąpiła 30 X 1940 w więzieniu nr 1 przy ul. Łąckiego, nie są znane; ciało jego odnaleziono we wspólnej mogile we Lwowie. Datę tę umieszczono na grobowcu rodzinnym Rogalskich na cmentarzu Komunalnym (b. wojskowym) na Powązkach. Był odznaczony Komandorią Orderu «Polonia Restituta», Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi, Krzyżem Niepodległości i francuskim Medaille d’honneur en Vermeil.

Z małżeństwa z Marią z Dubskich miał R. trzech synów: Stanisława (zob.), Mariana (ur. 1905), lekarza, i Wojciecha (ur. 1915), inżyniera mechanika.

Portret R-ego, plakietka, odlew gipsowy przez Jana Raszkę, własność Muz. Narod. w Kr.; – Enc. Wojsk., VI; Kryska-Karski – Żurakowski, Generałowie; Öster. Biogr. Lexikon, Lf. 43 (tu data ur. 11 IV); Dziennik Personalny MSWojsk 1923 nr 77, 1924 nr 9, 1928 nr 8; Lista starszeństwa oficerów Legjonów Polskich, W. 1917; Rocznik lekarski RP, W. 1933/4, 1938; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Lewartowski H., Pochmarski B., Teslar J. A., Szlakiem bojowym Legionów, Lw. 1915 s. 147–8 (fot.); Zembrzuski L., Złota księga korpusu sanitarnego polskiego 1797–1918, W. 1927 s. 140; – Dąbrowski J., Dziennik 1914–1918, Kr. 1977; Germanowa Z., Od Rarańczy do Marmaros-Sziget, W. 1936 s. 51, 89, 97, 105 (wspólne fot.), 121, 131; – „Lekarz Wojsk.” 1920 nr 12 s. 31, 1922 s. 173. 578, 699, 1254, 1923 s. 744, 1924 s. 171, 771, 1925 s. 1046, 1927 s. 367, 434; – Arch. UJ: S II–514, 520, WL II 277–283, 285–287; CAW: Teczki akt osobowych P–7813, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości nr 14/4176 i VM nr 592 (fot.); – Wrzosek M., Czyn zbrojny narodu polskiego podczas I wojny światowej (w druku); – Informacje synowej R-ego, Marii Rogalskiej z W. i Piotra Szarejki z W. (na podstawie kopii dokumentów NKWD obwodu lwowskiego).

Mieczysław Wrzosek