Skóra Wojciech z Gaju i Kiączyna h. Awdaniec (zm. między 1382 a 1387), kasztelan radzimski.
Najwcześniejsza wiadomość o S-rze (określonym jako Wojciech z Kiączyna) pochodzi z r. 1352; został on wymieniony wśród sygnatariuszy konfederacji zawiązanej 2 IX t.r. przez 86 panów wielkopolskich, niezadowolonych z polityki Kazimierza Wielkiego (tzw. konfederacja Macieja Borkowica). Z dziejami konfederacji wiąże się na ogół odnotowaną w „Spominkach gnieźnieńskich” pod r. 1354 wiadomość o zamordowaniu woj. kaliskiego Beniamina (z Kołdrębia, Jarocina i Uzarzewa) przez woj. poznańskiego Macieja Borkowica, kaszt. nakielskiego Sędziwoja z Czarnkowa i Skórę, najpewniej słusznie identyfikowanego w literaturze z Wojciechem z Gaju i Kiączyna. Ostatnio J. Bieniak wysunął domysł, że zabójstwo mogło być incydentem (nie zamachem), do którego doszło w trakcie rokowań w gronie bliskich i spokrewnionych osób (Maciej był bratem stryjecznym Wichny, żony Beniamina, a Sędziwój – siostrzeńcem Beniamina). Do załagodzenia konfliktu między królem a zabójcami Beniamina doszło na początku r. 1357 (Sędziwój i Maciej występują w formułach testacyjnych dokumentów króla). Natomiast S. pojawił się ponownie w źródłach w r. 1364, również jako osoba ciesząca się życzliwością króla. Dn. 11 IV 1364 papież Urban V udzielił łaski odpustu zupełnego w godzinę śmierci 9 osobom, m. in. królowi, star. generalnemu Wielkopolski i kaszt. poznańskiemu Wierzbięcie z Palowic oraz S-rze z Kiączyna, który określony został jako «domicellus», co w aktach papieskich oznaczało rycerza niepasowanego. Uzyskany odpust należał do łask papieskich szczególnie cenionych, a udzielany był stosunkowo rzadko. Najpewniej był odpowiedzią na królewską suplikę z t.r., zawierającą prośbę o odpust zupełny dla monarchy i 20 osób, które miały być wybrane przez papieską kancelarię. Nie jest pewne, czy S. wspomniany w r. 1364, tożsamy jest ze S-ą, występującym w l. 1352–4 (jak uważa J. Łojko), czy też były to dwie osoby, może ojciec i syn (tak W. Semkowicz).
Od 23 I 1374 do 13 XII 1382 Wojciech Skóra (znów nie jest pewne, czy identyczny ze Skórą z l. 1352–4 i 1364) występował z tytułem kaszt. radzimskiego. Ponieważ poprzedni kasztelan, Markusz z Miłosławia, jest potwierdzony z tym tytułem do r. 1363, nie można wykluczyć, że S. otrzymał nominację na urząd jeszcze od króla Kazimierza. Wymieniają go listy świadków dokumentów Grzymalitów: Przecława z Prusinowa i Margonina, sędziego poznańskiego (Poznań 23 i 24 I 1374) oraz Domarata z Iwna i Pierzchna, star. generalnego Wielkopolski (Poznań 8 V 1377, bez miejsca wyd. 8 V 1379, Poznań 15 IX 1379, Wronki 29 VI [1378]).
S. był dziedzicem wsi Kiączyn (koło Szamotuł) w l. 1352, 1364 i 1382 oraz pobliskiej wsi Gaj w r. 1382. S. zmarł po 13 XII 1382, a przed 5 XI 1387, gdy jako kaszt. radzimski występuje Wincenty z Pniew.
Żoną kasztelana S-y była Siechna (wymieniana w l. 1391–1404), najpewniej siostra Grzymalitów: Jana i sędziego poznańskiego Mikołaja z Błożejewa (obecnie Błażejewo), Czeczewa i Konarskiego (wsie koło Kórnika w pow. pyzdrskim), z którą miał S. synów: Stefana i Jaśka (1384) oraz prawdopodobnie i córkę (imię nieznane), matkę wójta obornickiego Janusza.
Syn Jasiek występuje w źródłach tylko raz, natomiast wielokrotnie wymieniana jest w l. 1387–99 wdowa po nim Białdama (zw. Jaśkową Skórzyną, Skórowską). Ich córką była Machna (1388) i syn Jan (1391).
Syn Stefan (Szczepan), (zm. przed 4 III 1399) najczęściej występował tylko z imieniem i przydomkiem Skóra. W r. 1386 nazwany został Orzelskim. Wymieniany był jako właściciel Orla Małego (koło Ostroroga, obecnie Orliczko) w l. 1386–94 oraz Gaju w l. 1393–7. Był również właścicielem Kiączyna, na którym oprawił posag i wiano swej żony Klimki. Mógł też posiadać Stramnicę (koło Buku), gdyż w r. 1397 toczył proces z Florianem Markowskim (z Markowic w pow. pyzdrskim), który dowodził, że Stefan nie chciał mu zapłacić – mimo umowy – za połowę tej wsi. W l. 1395–6 toczył proces o Czeczewo i Konarskie z braćmi swej matki, która nie otrzymała od nich pieniędzy z tych wsi. Od 13 VII 1389 jest potwierdzony jako asesor sądu ziemskiego w Poznaniu, z tytułem stolnika kaliskiego w r. 1393 (18 XII) i stolnika poznańskiego w l. 1396 (9 IV) – 1397 (17 VII). Urząd ten pełnił niewątpliwie do końca życia (po raz ostatni wymieniony w znanych źródłach 23 II 1398). Z ramienia Sędziwoja z Szubina, star. generalnego Wielkopolski, sprawował w r. 1397 (26 VI – 28 VIII) urząd burgrabiego poznańskiego. Jego żoną była Klimka (najpewniej siostra Tomisławy, wdowy po Czewleju Wyskocie z Wyskoci i Krzemieniewa w pow. kościańskim, oraz Małgorzaty, wdowy po Andrzeju z Bnina, zapewne synu Andrzeja, kaszt. kaliskiego), a dziećmi najprawdopodobniej Piotr Skóra (zob.) oraz Helena.
Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., VIII cz. 1 s. 451–5, cz. 2 s. 165–7, cz. 3 s. 450; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol. (nr A 312: tu nieścisła informacja, że Stefan Skóra żył po r. 1400, co zapewne spowodowała mylna identyfikacja ze Stefanem z Mrowina koło Poznania i Popowa koło Szamotuł, który zm. po r. 1429, a przed 1433); Urzędnicy, I/1 s. 154 i nr 469 (tu Stefan Skóra wymieniony tylko jako stolnik poznański, s. 184 (nie udało się znaleźć źródłowego potwierdzenia podanej tu informacji, że Stefan był burgrabią poznańskim od r. 1396), s. 154 i nr 469 (wątpliwość budzi też informacja, że Stefan był burgrabią poznańskim do 23 II 1398, gdyż w cytowanym źródle występuje bez tytułu urzędniczego, a co ważniejsze Sędziwój z Szubina, protektor Stefana, notowany jest na urzędzie star. generalnego wielkopolskiego do 1 XII 1397, a już od 22 I 1398 występuje jego następca, który mógł dokonać zmiany burgrabiego); – Bieniak J., Krąg rodzinny wojewody kaliskiego Beniamina z Kołdrębia, w: Personae, colligationes, facta, Tor. 1991 s. 127–9; tenże, Milites w procesie polsko-krzyżackim z 1339 roku, „Przegl. Hist.” T. 75: 1984 z. 3 s. 505–6; Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kr. 1918 s. 221–2; Grodecki R., Konfederacje w Polsce Piastowskiej, Spraw. PAU, T. 41: 1936 nr 3 s. 88; Kaczmarczyk Z., Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Kr. 1964 s. 75; Łojko J., Konfederacja Macieja Borkowica, „Roczn. Hist.” R. 43: 1977 s. 29–57; Moszczeńska W., Rola polityczna rycerstwa wielkopolskiego w czasie bezkrólewia po Ludwiku W., „Przegl. Hist.” T. 25: 1925 s. 69, 81–4, 126, 129, 154; Nowak T., Uwagi w sprawie zabójstwa wojewody kaliskiego Beniamina Zaręby w 1354 r., „Studia i Mater. do Dziej. Wpol.” T. 15: 1984 z. 2 (30) s. 31–42; Pakulski J., Nałęcze wielkopolscy w średniowieczu, W. 1982; Semkowicz W., Ród Awdańców w wiekach średnich, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” T. 44: 1917 s. 269–71; Szczur S., Supliki Kazimierza Wielkiego, „Roczn. Hist.” R. 59: 1993 s. 67–8; Szujski J., Maćko Borkowic wojewoda poznański i pierwsza konfederacja rycerska 1352 roku, w: tenże, Dzieła, S. II, Kr. 1888 VII 141; – Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, Leipzig 1887 I; Bullarium Poloniae, Wyd. I. Sułkowska-Kuraś i S. Kuraś, Rzym 1985 II nr 1285; Długosz, Annales, X 138; Kod. Wpol., III nr 1313, 1510, 1694–5, 1738, 1767, 1808, 1969, IV nr 2070, VI nr 279; Księga ziemska poznańska 1400–1407, Wyd. K. Kaczmarczyk i K. Rzyski, P. 1960; Mon. Pol. Hist., II 753–4; Mon. Pol. Vat., III nr 456; Pomniki Dziej. Pol., VI/1 s. 98; Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, Wyd. H. Kowalewicz i W. Kuraszkiewicz, P.–Wr. 1959–81 I nr 20, 33, 79, 113, 135–6, 157, 186, 194–5, 259, 271, 323, 340, 354, 360, 362, 376, 598, II nr 52; – Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Ziem. Pol. w Średniowieczu IH PAN w P.: Mater. do Błożejewa, Czeczewa, Konarskiego, Stramnicy.
Grażyna Rutkowska