Jastrzębowski Wojciech Tadeusz (1884–1963), artysta plastyk, profesor architektury wnętrz, działacz kulturalny. Ur. 25 II w Warszawie, syn Władysława, ilustratora pism warszawskich, i Tymony Staweckiej, był wnukiem Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, znakomitego przyrodnika, profesora Instytutu Agronomicznego w Marymoncie. J. uczęszczał w Warszawie do szkoły realnej Pankiewicza i do Szkoły Rysunkowej prowadzonej przez Jana Kauzika (1903–4). W l. 1904–9 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem J. Mehoffera i S. Wyspiańskiego. Zdobył wówczas medal brązowy i dwa srebrne. W czasie studiów podróżował po Włoszech (Wenecja, Florencja, Piza, 1907). Po ukończeniu akademii otrzymał (dwukrotnie) stypendium imienia Siemianowskich na pobyt we Francji (Paryż, 1909–11). W latach tych wystawiał na Salonach Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie oraz wziął udział w konkursie Muzeum Przemysłowego we Lwowie, otrzymując I nagrodę za projekt pokoju stołowego. Po powrocie do Krakowa podjął, oprócz pracy twórczej, działalność organizacyjną. Był jednym ze współzałożycieli stowarzyszenia pod nazwą ARMR (Architektura, Rzeźba, Malarstwo, Rzemiosło, 1911) i wraz z tą grupą uczestniczył w krakowskiej Wystawie Architektury Wnętrz w Otoczeniu Ogrodowym. Należał do czołowych przedstawicieli grupy artystów, którzy dążyli do odrodzenia «sztuki stosowanej» poprzez nawiązanie do tradycji dobrego rzemiosła i twórczości ludowej. W r. 1913 współorganizował «Warsztaty Krakowskie». Jego bogata i różnorodna twórczość w tym okresie przyniosła mu szereg nagród konkursowych: I nagrodę za projekt polichromii kościoła w Noworadomsku (1912), II nagrodę za projekt bramy wjazdowej do Zwierzyńca w Pilawinie (1913), I nagrodę za projekt medalu pamiątkowego 50-lecia powstania styczniowego (1913), I nagrodę za projekt mebli dla «Zdobnictwa» (1913), I nagrodę za sarkofag Bolesława Prusa (1914) i in. Ponadto J. nadzorował wykonanie niektórych wnętrz nowego gmachu Muzeum Techniczno-Przemyslowego w Krakowie. Interesował się też liternictwem i grafiką książkową: wykonywał dyplomy artystyczne, m. in., wspólnie z B. Lenartem, dyplom dla Marii Curie-Skłodowskiej, w l. 1912–4 opracował graficznie książki „Drzewiej” Orkana oraz „Chopin i Naród” Przybyszewskiego. Okres wojny 1914–7 spędził J. na froncie w Legionach, wykonując wiele szkiców, które eksponował na wystawie Legiony w Sztuce (1916–7). Po powrocie do Krakowa zaprojektował kilka wnętrz wawelskich – nie zrealizowanych (sale: Pod Ptakami, Senatorską, Poselską). Projektował też witraże i wnętrza dla odbudowanego gotyckiego kościoła w Radłowie (1918). W r. 1918 brał udział w walkach we Lwowie (w 5 p. piechoty legionowej), następnie w kampanii 1920 r. Dn. 19 XII 1921 r. przeszedł do rezerwy i osiadł na stałe w Warszawie.
Tutaj projektował wnętrza gmachu Podchorążówki. Wkrótce znalazł się w rzędzie czołowych działaczy i organizatorów życia kulturalnego. Współpracował z pismem „Grafika Polska” (okładki do nr 5 i 1–3 z l. 1921–2), następnie był współredaktorem pisma „Grafika”. Swoją grafikę książkową eksponował na wystawie książki u Baryczków (1919). W r. 1922 zwyciężył w konkursie na projekty monet, które były w obiegu do r. 1939. W r. 1923 (15 II) został zastępcą profesora, a w 1925 profesorem Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (późniejszej Akademii Sztuk Pięknych), gdzie wykładał m. in. kompozycję brył i płaszczyzn, przedmiot po raz pierwszy wprowadzony do szkolnictwa artystycznego. W r. 1935 został prorektorem, a w l. 1938–9 rektorem tejże akademii. J. stał się jednym z twórców nowego programu Akademii Sztuk Pięknych, który zmierzał do fachowego szkolenia w dziedzinie rzemiosła artystycznego. Program ten został częściowo zrealizowany, a uczniowie J-ego to dzisiejsi pedagodzy szkół artystycznych i twórcy na polu artystycznego rzemiosła.
W r. 1925 uzyskał w kraju I nagrodę, zaś w Paryżu Grand Prix za projekty wnętrz, sgraffita, witraże i meble do pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. J. był współzałożycielem powstałej w r. 1926 Spółdzielni Artystów «Ład», potem do r. 1963 przewodniczącym jej rady nadzorczej; uczestniczył we wszystkich wystawach «Ładu» w kraju i za granicą. Pracował także w wytwórni «Kilim Polski». Za prace przy organizowaniu Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu otrzymał w r. 1929 złoty medal i I nagrodę w konkursie na plakat (reprod. „Rzeczy Piękne” 1928 nr 1–3). Współpracował z architektami, projektując m. in. wnętrza Domu Kolejarza wraz z teatrem «Ateneum» (1927–8) i wnętrza Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. (I nagroda 1928–9), wyposażenie wnętrza poselstwa polskiego w Moskwie (1928), niektóre wnętrza w Banku Gospodarstwa Krajowego (1929). Projektował wnętrze polskiego „Orbisu” w Wiedniu (1934), nadzorował realizację wnętrz statków «Piłsudski» i «Batory» (1935-6). W r. 1935 otrzymał doroczną nagrodę państwową. Prace w dziedzinie medalierstwa przyniosły mu złote medale na dwóch międzynarodowych wystawach «Sztuka i Technika» w Paryżu (1937) i w Nowym Jorku (1939). Był członkiem Instytutu Propagandy Sztuki (IPS, od 1930), Tow. Szerzenia Sztuki Polskiej Wśród Obcych (TOSPO) i Zw. Zawodowego Artystów Plastyków. W l. 1928–30 był dyrektorem Departamentu Sztuki w Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. W r. 1935 wszedł jako bezpartyjny do Senatu Rzpltej, gdzie wygłaszał wiele przemówień w sprawach sztuki. Z Senatu ustąpił w r. 1938, nie mogąc przeprowadzić swoich postulatów.
W l. 1939–47 przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie wiele malował i wystawiał, a także projektował okładki i obwoluty do ukazujących się tam polskich książek (np. okładkę do wydanych w Londynie w r. 1945: „Pięciu fantazji na temat polskich kolend” A. Baxa, „Popiołów” Żeromskiego i publikacji „Straty kultury polskiej”). Był także wykładowcą w szkole malarskiej w Sudbury (Suffolk), później w Kingswood.
Po powrocie do kraju przebywał J. w Warszawie, prowadził wykłady w Akademii Sztuk Pięknych, współpracował z «Ładem», z Centralą Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CPLiA), należał do Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, do Rady Kultury, był rzeczoznawcą w Pracowniach Sztuk Plastycznych. Brał udział w wystawach: grupy «Powiśle» (1948), Trzydziestolecie «Ładu» (1956). Projektował wnętrza dla ambasady polskiej w Moskwie (1948–9), salę obrad w Min. Sprawiedliwości (1948–9), wnętrza w poselstwie Izraela w Warszawie (1948–9), strop pawilonu poselskiego na Międzynarodowych Targach w Lipsku (1951). Zdobył nagrody na konkursach: na znaczek I Kongresu Nauki Polskiej (1951), znaczek Związku Zawodowego Pracowników Kultury (1953), na monety o wartości 2, 5, 10 zł. (w 1958 zrealizowana moneta 2-złotowa). Ponadto zasiadał w komisjach kwalifikacyjnych wielu wystaw i konkursów, brał udział w sesjach, zjazdach i naradach pracowników kultury, m. in. w posiedzeniu Rady Kultury i Sztuki w dn. 10–11 IV 1953 r. (jego wypowiedź w „Materiałach do Studiów i Dyskusji PIS”, W. 1953 nr 2/14 s. 354). Ogłaszał artykuły w czasopismach kulturalnych i fachowych (O supremacji pędzla nad piórem w budżecie Rzeczypospolitej, „Wiad. Liter.” R. 10: 1933 nr 1, O zasadach opieki państwa nad sztuką, „Plastyka” R. 1: 1935 nr 3–4, Geneza, program i wyniki działalności Warsztatów Krakowskich i «Ładu», „Polska Sztuka Ludowa” R. 4: 1952 nr 1), opracował przedmowy do „Katalogu wystawy Grupy «Ład»”, „Sztuka wnętrza” w IPS oraz do „Katalogu Wystawy Pośmiertnej Andrzeja Milwicza” w SARP 1954.
J. był współtwórcą i najwybitniejszym przedstawicielem polskiej sztuki dekoracyjnej okresu międzywojennego. Charakteryzowała go dążność do ukształtowania stylu narodowego, opartego o tworzywo stosowane w sztuce ludowej i o ludowy ornament, ale wykorzystującego doświadczenia kubistyczne i konstruktywistyczne w kompozycji przestrzennej. Jego koncepcje kontynuowane są nadal przez uczniów i następców. J. był ogromnie czynny i popularny, znany z bezkompromisowości i odwagi, był przy tym powszechnie lubiany dla swej bezpośredniości i pogody. J. został odznaczony w r. 1961 Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (w 50-lecie pracy artystycznej), a wcześniej Krzyżem Oficerskim, Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Orderem Oficerskim Legii Honorowej, Orderem Jugoslovenska Kruna III kl. Zmarł 9 III 1963 r. w Warszawie.
Głowa J-ego, rysunek L. Gottlieba, z okresu legionowego w Arch. Państw. w Kr.; Rzeźba dłuta H. Kuny z r. 1931 w Muz. Narod. w W.; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (tu data ur. 23 II 1885); Album-Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego, Kadencja 1935–1940, Kr. (1936) s. 212, 214 (tu data ur. 26 II 1884); Scriptor, Sejm i Senat – IV kadencja 1935–1940, W. 1936 s. 434–60; – Bunikiewicz W., Laureat nagrody państwowej w plastyce, „Kur. Warsz.” 1935 nr z 7 XII; Dobrowolski T., Sztuka młodej Polski, W. 1963; Historia sztuki polskiej, T. 3: Sztuka nowoczesna, Kr. 1962; Huml I., Twórczość W. J-ego. Z zagadnień plastyki polskiej w l. 1918–1939, Wr. 1963; taż, Współczesny artysta renesansowy W. J., „Problemy” R. 18: 1962 nr 5 s. 364; Husarski M., Meble dla polskich urzędów za granicą, „Tyg. Ilustr.” 1929 nr 27 s. 532–4; Orthwein K., Spółdzielnia „Ład” w latach przedwojennych i po wojnie, „Kultura i Społeczeństwo” T. 1: 1957 nr 2 s. 94; Padechowicz M., Prace konkursowe na urządzenie gmachu Min. WRiOP, „Wzory Mebli Zabytkowych, Nowoczesnych” (Kr.) 1928 z. 8; Pawilon Zakładów Doświadczalnych Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie wybudowany wg projektu prof. J. Witkiewicza, „Rzeczy Piękne” (Kr.) R. 7: 1928 nr 1–3 s. 1; Piwocki K., W. J , „Życie Warsz.” 1963 nr 62 z 14 III (tu data ur. 26 II 1884); Puciata-Pawłowska J., W. J., „Pion” R. 3: 1935 nr 16; Sterling M., W. J. „Wiad. Liter.” 1929 nr 36; Wallis M., Sztuka polska dwudziestolecia, Wybór pism z lat 1921–1957, W. 1959; Warchałowski J., Polska sztuka dekoracyjna, W., Kr. 1928; Witkiewicz K., Witraż W. J-ego, „Rzeczy Piękne” (Kr.) R. 5: 1925 nr 3; Wojciechowski A., Elementy sztuki ludowej w polskim przemyśle artystycznym XIX i XX w., Wr. 1953, Studia z Historii Sztuki Polskiej, Pod red. K. Piwockiego, II; – Artyści mówią o sobie, „Świat” 1934 nr 7 s. 7; Nasza Sztuka dekoracyjna jest naprawdę polska, „Ekspress Poranny” (Kielce–Radom) 1934 nr z 9 VII; „Stolica” 1963 nr 16 z 21 IV s. 11; „Trybuna Ludu” 1963 nr 73; [Wywiad], „Ilustr. Kur. Codz.” 1935 nr z 2 IV; [Wywiad], „Kur. Warsz.” 1935 nr z 7 IV; „Życie Warsz.” 1963 nr 61 z 13 III, nr 62 z 14 III (nekrologi).
Irena Huml