Karr-Jaworski Zdzisław (1908–1941), dziennikarz i poeta. Ur. na Mazowszu, w rodzinie chłopskiej. Jako młody chłopiec wyemigrował do Francji, gdzie przebywał kilkanaście lat w różnych ośrodkach emigracji polskiej, pracując początkowo także jako górnik, potem jako pracownik umysłowy, a od r. 1933 jako dziennikarz i współpracownik pisma emigracji polskiej „Wiarus Polski”, ukazującego się w okresie międzywojennym w Lille. K.-J. przebywał kolejno: w Paryżu (1928), Nanterre (1929), Montgeron (1930), Saint Étienne (1930), Paryżu (1931–3), Lille (1933), Lens (1933), Lille (1934–8). Już bardzo wcześnie K.-J. przejawiał zamiłowania literackie, i to zarówno w dziedzinie poezji, jak i prozy. Pierwsze jego wiersze powstały w r. 1928. Były to wiersze liryczne i z życia emigracji polskiej we Francji. Zostały one wydane w zbiorku pt. Polskie kłosy na obcej ziemi (W. 1938). Na kilka lat przed wojną, w odcinkach dzienników w Polsce i za granicą, była drukowana jego powieść pt. Czarne piramidy i reportaże pt. Druga Polska; oba te utwory, o tematyce emigracyjnej, nie zdążyły ukazać się w wydaniu książkowym z powodu wybuchu wojny.
Na krótko przed wojną K.-J. wrócił do kraju i osiadł w Gdyni, gdzie pracował jako korespondent gdański w dzienniku „Gazeta Morska”. Była to ilustrowana mutacja dziennika „Dzień Pomorza”, ukazującego się w Toruniu. W r. 1939 K.-J. został aresztowany przez hitlerowców i osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie pod Gdańskiem, gdzie zmarł w r. 194l. Podczas pobytu w obozie organizował on życie kulturalne więźniów – potajemne śpiewanie pieśni po blokach, recytacje wierszy wielkich poetów narodowych, a także swoich własnych, z których wiele umiał na pamięć. Do jednego z nich, zaczynającego się od słów «Śniła mi się nasza wioska…» napisał muzykę znany kompozytor kaszubskiego pochodzenia, Lubomir Szopiński. Pieśń ta (pt. Sen więźnia), skomponowana w obozie w Stutthofie zimą 1940 r., była potem śpiewana w obozie w Gusen.
Olszewicz B., Lista strat kultury pol.; – Hajduk R., Ziemba S., Ludzie Ziem Zachodnich i Północnych, W. 1962 s. 164; – Bolduan R., Podgóreczny M., Bez mundurów, Gdynia 1961 s. 149; Gębik W., Droga do Polski, Pamiętniki nauczycieli, W. 1962 s. 57; Wnuk W., Byłem z Wami, W. 1960 s. 21; – B. Stowarzyszenia Dziennikarzy Pol. w W.: Dunin-Wąsowiczowa J., Materiały o sytuacji i działalności dziennikarzy polskich w okresie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, (rkp.).
Krzysztof Dunin-Wąsowicz