Opial Zdzisław (1930–1974), matematyk, profesor UJ. Ur. 29 IX w Krakowie w rodzinie robotniczej, był synem Józefa i Anny z domu Sitko. W l. 1944–5 był uczniem Publicznej Szkoły Handlowej Męskiej w Krakowie, w l. 1945–9 Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego nr II im. Św. Jacka. W l. 1949–54 studiował matematykę na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UJ; już po dwóch latach studiów został zastępcą asystenta, a w r. 1953 asystentem katedry analizy matematycznej u Tadeusza Ważewskiego. W tym czasie kierował pracami Koła Naukowego Studentów Matematyki. Po otrzymaniu dyplomu w r. 1954 rozpoczął studia kandydackie, zakończone uzyskaniem w r. 1957 stopnia kandydata nauk matematycznych na podstawie pracy O pewnych własnościach asymptotycznych całek równań różniczkowych liniowych rzędu drugiego, opublikowanej w trzech częściach: Sur l’allure asymptotique des intégrales de l’équation différentielle u”+a(t)u’ +b(t)u = O („Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences, Cl. III, vol. 5, 1957/9), Sur l’équation différentielle u”+a(t)u = O (,,Annales Polonici Mathematici” T. 5: 1958), Encore sur l’équation différentielle u”+a(t)u = O (tamże T. 6: 1959). O. pracował w l. 1954–8 jako starszy asystent, później jako adiunkt przy katedrze analizy matematycznej UJ i w Instytucie Matematyki PAN (od r. 1956). W r. 1959 wyjechał na dziewięciomiesięczne studia do Francji jako stypendysta PAN. Po powrocie w r. 1960 otrzymał stopień docenta na podstawie trzyczęściowej pracy: 1. Stabilność asymptotyczna rozwiązań układu równań różniczkowych („Annales Polonici Mathematici” T. 7: 1960), 2. Rozwiązanie okresowe i prawieokresowe równania różniczkowego x”+kf(x)x’+g(x) = kp(t) (tamże T. 7: 1960), 3. O stabilności rozwiązań okresowych i prawieokresowych równania różniczkowego x”+F(x’)+g(x) = p(t) („Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences”, Série des Sciences Mathématiques, Astronomiques et Physiques 1959 nr 8). W r. 1962 O. został powołany na stanowisko docenta i objął kierownictwo katedry metod numerycznych na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UJ, w r. 1967 został profesorem nadzwycz. przy tej katedrze. Kilkakrotnie przebywał w celach naukowych za granicą (Francja 1959–60, 1971, Belgia 1970, Stany Zjednoczone 1966–7, 1969, Czechosłowacja, Rumunia). W l. 1969–72 O. był prorektorem do spraw nauki UJ.
Główne zainteresowania naukowe 0-a dotyczyły równań różniczkowych zwyczajnych, a także problemów teorii funkcji analitycznych, funkcji rzeczywistych. Opublikował w tej dziedzinie kilkadziesiąt prac, w których zawarty dorobek naukowy znany jest powszechnie w ośrodkach zajmujących się pokrewną problematyką zarówno w kraju, jak i za granicą. Wyniki osiągnięte przez O-a były referowane w najpoważniejszych monografiach z równań różniczkowych, jak m. in. R. Reissig, G. Sansone, R. Conti „Qualitative Theorie nichtlinearer Differentialgleichungen” (Rzym 1963), czy W. A. Pliss „Nielokalnye problemy teorii kolebanij” (Moskva 1964), Ph. Hartman „Ordinary differential equations” (New York 1964). Prace publikowane wspólnie z Andrzejem Lasotą tworzyć mogą zarys ogólnej teorii problemów liniowych, obejmującej równocześnie klasyczne zagadnienia brzegowe teorii równań nieliniowych i zagadnienia istnienia rozwiązań okresowych. Na stałe do literatury matematycznej weszła nazwa «nierówność Opiala» dla ∫h0| x(t)x’(t)| dt≤ h242[x’(t)]2 dt spełnionej dla funkcji x klasy C1, zerującej się na końcach przedziału [O, h]. O wielostronności zainteresowań naukowych O-a świadczą seminaria prowadzone przez niego na UJ i w Instytucie PAN: z różniczkowalnych rozmaitości i topologii algebraicznej (wraz ze Stanisławem Łojasiewiczem), metod numerycznych teorii równań różniczkowych zwyczajnych, z układów dynamicznych, rozmaitości algebraicznych. W r. 1964 O. opublikował skrypt Algebra wyższa, pierwszy polski podręcznik algebry współczesnej (miał wielokrotne wydania). Drugą dziedziną zainteresowań O-a była historia matematyki. Opublikował 6 prac, w tym najobszerniejszą Dzieje nauk matematycznych w Polsce („Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. B. z. 10: 1966). Współpracował też z PSB. W l. 1960–5 prowadził O. wykłady z zakresu wybranych zagadnień historii matematyki dla studentów UJ. W l. 1961–72 był członkiem Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN. Od r. 1961 był O. redaktorem „Prac matematycznych” wydawanych w ramach „Zeszytów Naukowych UJ”, oraz członkiem Komitetu Redakcyjnego „Wiadomości Matematycznych”. Recenzował dziesiątki prac z równań różniczkowych i historii matematyki w wielu czasopismach. Wielką troską O-a była dydaktyka szkoły wyższej i średniej w zakresie matematyki. Prowadził seminaria i wykłady dla nauczycieli szkół średnich, od r. 1972 był konsultantem naukowym w Instytucie Kształcenia Nauczycieli w Warszawie, pracował z uzdolnioną matematycznie młodzieżą Krakowa w Międzyszkolnym Kole Matematycznym uczniów szkół średnich. Ogłosił popularyzującą matematykę książkę (wraz z Marianem Łuczyńskim) O konstrukcjach trójkątów (W. 1964). Był znakomitym dydaktykiem i organizatorem życia naukowego. Zainteresowania O-a sięgały głęboko i w inne dziedziny, jak np. literaturę piękną, filozofię, sport – uprawiał w różnych okresach piłkę nożną i siatkówkę. Wiele pracował społecznie – był m. in. w l. 1969–72 radnym Dzielnicowej Rady Narodowej Stare Miasto w Krakowie. Zmarł 27 VII 1974 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Rodziny nie założył.
Fot. O-a w zbiorach Redakcji PSB; – „Dzien. Pol.” 1974 nr 178, 180; – Arch. UJ: S. III W. M. F. C. Habilitacje, sprawy nadania tytułu profesora nadzwycz. (zawiera spis prac do r. 1965); – Informacje brata Jana Opiala.
Zofia Pawlikowska-Brożek