Przyjałkowski Zdzisław Wincenty, pseud. Mirski (1892–1971), generał brygady WP. Ur. 6 X w Magnuszewie w pow. kozienickim, był synem Zdzisława i Kazimiery z Kreyserów.
Do Szkoły Realnej w Radomiu P. uczęszczał do r. 1905, po strajku szkolnym kontynuował naukę w Szkole Handlowej, którą ukończył w r. 1909. Egzamin dojrzałości zdał w r. 1910 w I Szkole Realnej we Lwowie. W l. 1910–14 studiował na politechnice we Lwowie na Wydziale Budownictwa Maszyn. Równocześnie brał udział w pracach Polskich Drużyn Strzeleckich (PDS) i w organizowaniu skautingu. W r. 1912 ukończył szkołę podoficerską PDS i był instruktorem drużyny strzeleckiej w Kleparowie. Po ukończeniu w r. 1914 oficerskiej szkoły PDS został mianowany komendantem drużyny strzeleckiej we Lwowie, z którą po mobilizacji wyruszył do Krakowa. Po wybuchu pierwszej wojny światowej P. służył w Legionach Polskich jako dowódca plutonu 4 batalionu 1 p. piechoty Legionów. Od 19 XII 1914 był adiutantem 2 batalionu 5 p. piechoty Legionów. W t. r. został mianowany podporucznikiem, a porucznikiem w r. 1915. Od 1 VI t.r. dowodził 7 kompanią, a następnie 2 kompanią tegoż pułku. P. brał udział we wszystkich bitwach stoczonych przez pułk; pod Koszyszczami (21 X 1915) ranny bagnetem w rękę, pozostał jednak w linii. W okresie 1 V – 22 VII 1917 ukończył niemiecki instruktorski kurs wyszkolenia nr 5. Za odmówienie złożenia przysięgi został internowany w Beniaminowie. Obóz opuścił 23 III 1918 i przebywał poza służbą czynną. W listopadzie 1918 P. brał udział w walkach o Lwów jako zastępca dowódcy I odcinka. W połowie stycznia 1919 został przeniesiony do Warszawy i przydzielony do 21 p. piechoty na stanowisko dowódcy kompanii w batalionie zapasowym, a następnie od 1 VIII t.r. był zastępcą dowódcy batalionu zapasowego. Do stopnia kapitana awansował w r. 1919, a majora w r. 1920. W dn. 11 I t.r. został na froncie dowódcą 2 batalionu 21 p. piechoty, a 22 V t.r. dowódcą 3 batalionu tegoż pułku. Dowództwo 21 p. piechoty objął w dn. 11 VII 1920. W miesiącach styczniu i marcu 1921 dowodził XVI brygadą piechoty. W lutym t. r. ukończył kurs informacyjny dla wyższych dowódców we Lwowie. W dn. 8 IV 1921 został mianowany zastępcą dowódcy 21 p. piechoty do spraw wyszkolenia. Od dn. 13 XI 1921 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył z bardzo dobrą opinią.
W dn. 1 X 1923 P. został przydzielony do Biura Ścisłej Rady Wojennej na stanowisko kierownika referatu w Wydziale Ogólnym, a następnie szefa Wydziału Manewrów i Doświadczeń w Oddziale IIIa. Do stopnia podpułkownika awansował w r. 1924. Stanowisko szefa Wydziału Operacyjnego «Zachód» w Biurze Ścisłej Rady Wojennej objął w styczniu 1925. Na stanowisko szefa Wydziału «Zachód» Oddziału III Sztabu Generalnego zatwierdzony został 30 XI 1926. Dowódcą 41 p. piechoty został 1 IV 1927. W dn. 10 IX t.r. objął również obowiązki komendanta garnizonu Suwałki. Do stopnia pułkownika awansował w r. 1928. W marcu t.r. ukończył kurs informacyjny dla dowódców pułków w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. Szefem Oddziału III Sztabu Głównego został 12 XI 1928. W dn. 1 VI 1931 objął funkcję zastępcy dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza, a 1 III 1934 przeniesiony został do 1 dyw. piechoty Legionów na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej. Dowództwo 15 dyw. piechoty objął w dn. 3 VI II 1937. Na tym stanowisku awansował do stopnia generała brygady w r. 1939.
W kampanii wrześniowej 1939 r. P. dowodził 15 dyw. piechoty w składzie armii «Pomorze» z zadaniem osłony Bydgoszczy od zachodu. Po opuszczeniu przyczółka bydgoskiego dywizja przechodziła przez miasto, w którym stoczyła walki z niemieckimi dywersantami. W czasie odwrotu P. dowodził przez krótki czas grupą operacyjną (w składzie 15 i 26 dyw. piechoty) swego imienia. Kontynuując odwrót na Warszawę 15 dyw. piechoty osłaniała od północnego zachodu dywizje armii «Poznań» i «Pomorze», walczące nad Bzurą. Po walkach w rejonie Gąbina i w Puszczy Kampinoskiej resztki oddziałów dywizji dotarły do Warszawy i brały udział w jej obronie. W stolicy P. przeszedł do dyspozycji dowódcy armii «Warszawa» gen. dyw. Juliusza Rómmla. Po kapitulacji Warszawy przebywał w niewoli niemieckiej, m. in. w Murnau. Po wojnie pozostał na emigracji w Szwecji, gdzie najpierw pracował jako robotnik w fabryce sygnalizacji morskiej, a następnie w firmie Allmänna Svenska Elektriska AB. W l. 1952–69 pełnił funkcję prezesa Rady Uchodźstwa Polskiego w Sztokholmie. Działał też we władzach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. Zmarł 12 IV 1971 w Sztokholmie. Był odznaczony m. in.: Krzyżem Orderu Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Orderu Polonia Restituta 4 kl., Krzyżem Walecznych siedmiokrotnie, Złotym Krzyżem Zasługi, odznaczeniami zagranicznymi oraz medalami pamiątkowymi.
W małżeństwie (od r. 1925) z Ireną Gilewiczówną P. miał córkę (ur. 31 V 1927).
Enc. II wojny światowej; Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski niepodległej, Londyn 1976 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Drozdowski M., Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r., W. 1975; Dwadzieścia pięć lat Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Londyn 1971; Fularski M., Zarys historii wojennej 21-go warszawskiego pułku piechoty, W. 1929; Głowacki L., Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, W. 1975; Jurga T., U kresu II Rzeczypospolitej, W. 1979; Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, t. I: Wojna obronna Polski 1939, W. 1979; Pol. Siły Zbrojne, I cz. 1, 2, 3; Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, W. 1978 cz. 3; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Zebrał i oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Zawilski A., Bitwy polskiego września, W. 1972 I, II; – Bagiński H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, W. 1935 (fot.); Kasprzycki T., Kartki z dziennika oficera I Brygady, W. 1939; Kopański S., Moja służba w Wojsku Polskim 1917–1939, Londyn 1961; Obrona Warszawy w 1939 r. Wybór dokumentów wojskowych, W. 1968; Porwit M., Obrona Warszawy, wrzesień 1939 r., W. 1969; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967 I, II; Sokolnicki H., In the service of Poland. Memoirs of diplomatic and social life, chiefly before and during World War II, in Poland, the USSR and Scandinavia, Helsinki 1973 s. 305; Wojna obronna Polski 1939, Wybór źródeł, W. 1968; Zarzewie 1909–1920, W. 1973; – „Życie Warszawy” 1971 nr 100; – CAW: Akta personalne P-2991 (fot.); – Informacje Bożysława Kurowskiego z Lundu i Marka Teleszewskiego ze Sztokholmu.
Mieczysław Cieplewicz