Szlenkier (Szlenker, Schlenker, Szlenkierówna) Zofia Regina (1882–1939), pielęgniarka, filantropka, fundatorka Szpitala Dziecięcego im. Karola i Marii w Warszawie, dyrektorka Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa.
Ur. 7 IX (wg S. Łozy 6 IX) w Warszawie, była córką Karola Jana (zob.) i Marii Zenobii z Grosserów (1850–1913), bratanicą Jana Józefa (zob.). Miała brata Stanisława (zob.), informacje o pozostałym rodzeństwie w życiorysie ojca.
Nauki do zakresu szkoły średniej włącznie pobierała S. w domu; jej nauczycielami byli m.in. Ignacy Chrzanowski i Wojciech Gerson. Następnie jako wolna słuchaczka studiowała w l. 1905–7 medycynę na uniw. w Genewie. W l. 1908–9 uczestniczyła w kursie w Szkole Pielęgniarstwa Florence Nightingale przy szpitalu św. Tomasza w Londynie; naukę kilkakrotnie przerywała z powodu choroby matki. Przez rok podróżowała potem po Europie, zapoznając się z funkcjonowaniem nowoczesnych szpitali dziecięcych. W r. 1910 wróciła do Warszawy i za odziedziczony majątek kupiła teren na Woli, między ulicami Karolkową i Leszno, w celu wybudowania szpitala dziecięcego. Powołała komitet budowy z pediatrą Józefem Brudzińskim, chirurgiem Wacławem Łapińskim oraz architektem Czesławem Domaniewskim i w r. 1911 rozpoczęła prace budowlane. Szpital, który dla uczczenia pamięci rodziców nazwała imionami Karola i Marii, przekazała w lutym 1913 w bezpłatne użytkowanie miastu; koszt budowy wyniósł 557 tys. rb. Placówka rozpoczęła działalność 8 XI t.r.; jej lekarzem naczelnym został Brudziński, a po jego śmierci w r. 1917 Władysław Szenajch. S. pełniła funkcję kuratorki oraz kierowała pracą pielęgniarek, którymi były kobiety świeckie, ale niezamężne i bezdzietne; dbała o ich wykształcenie, wysyłała na kursy za granicę i organizowała szkolenia w szpitalu.
W czasie pierwszej wojny światowej S. zorganizowała tymczasowy szpital dla rannych żołnierzy w gmachu Szkoły Rzemieślniczej im. Karola Szlenkiera. Była radną Wydz. Szpitalnictwa i Dobroczynności Publicznej przy Warszawskim Komitecie Obywatelskim i od r. 1915 honorowym członkiem Stow. Właścicieli Nieruchomości m. Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej uporządkowała działalność podmiejskich ambulatoriów. W dedykowanej Brudzińskiemu „Księdze pamiątkowej. Zbiorze prac z dziedziny patologii dziecięcej” (W. 1916) opublikowała artykuły Humanitaryzm szpitala a pielęgniarstwo oraz Reforma F. Nightingale. W r. 1917 weszła w skład powołanej przez Zarząd Miejski komisji ds. opracowania projektu kursu dla pielęgniarek zakonnych – sióstr szarytek.
W Polsce niepodległej była S. współzałożycielką otwartej 18 X 1921 Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa oraz powołanego w r. 1925 Polskiego Stow. Pielęgniarek Zawodowych. W r. 1926 wyjechała do Francji na kurs do szkoły pielęgniarstwa im. F. Nightingale w Bordeaux i po jego ukończeniu w r. 1928 objęła 1 XII t.r. funkcje dyrektorki i wykładowcy etyki pielęgniarstwa w Warszawskiej Szkole Pielęgniarstwa. Pod jej kierownictwem Szkoła osiągnęła wysoki poziom i stała się wzorem dla innych tego typu placówek w kraju i za granicą. Należała do założycieli powstałego w r. 1929 Polskiego Tow. Szpitalnictwa i w r.n. została członkiem jego zarządu. Weszła w skład komitetu redakcyjnego wydawanego od r. 1929 miesięcznika Polskiego Stow. Pielęgniarek Zawodowych „Pielęgniarka Polska”. Po utworzeniu w r. 1932 sekcji pielęgniarstwa Państw. Naczelnej Rady Zdrowia wzięła udział w opracowaniu ustawy o pielęgniarstwie z r. 1935 oraz jej nowelizacji z r. 1937. Z powodu choroby zrezygnowała 1 XII 1936 z kierowania Warszawską Szkołą Pielęgniarstwa. Była jedną z inicjatorek powołania w r. 1937 w Krakowie Katolickiego Związku Pielęgniarek Polskich. Otrzymała członkostwo honorowe Polskiego Tow. Szpitalnictwa (5 IV 1936) i Polskiego Stow. Pielęgniarek Zawodowych. Uznana za pionierkę polskiego pielęgniarstwa świeckiego, była nazywana polską Nightingale. Po długiej chorobie zmarła 2 X 1939 w Szpitalu Elżbietanek w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona Krzyżami Oficerskim (1921) i Komandorskim (1934) Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, papieskim orderem Pro Ecclesia et Pontifice oraz Medalem im. Florence Nightingale Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (1935).
S. nie założyła rodziny. Jej bratankiem był Tadeusz Karol Szlenkier (zob.).
Imię S. nadano po r. 1945 Zespołowi Szkół Medycznych w Toruniu i Medycznemu Studium Zawodowemu – Wydz. Pielęgniarstwa w Kolnie koło Pisza. W r. 1983 została patronką Zespołu Szkół Medycznych w Katowicach (obecnie Medyczna Szkoła Policealna Województwa Śląskiego Nr 1), a w r. 1986 Zespołu Szkół Medycznych w Pruszkowie. W Warszawie w r. 1989 odsłonięto poświęconą jej tablicę w szpitalu przy ul. Żytniej 39; w r. 1994 umieszczono jej imię na tablicy poświęconej Warszawskiej Szkole Pielęgniarstwa przy ul. Koszykowej. Imię Szlenkierów otrzymała ulica na warszawskiej Woli.
Abramek Z., Pielęgniarki Polskiego Czerwonego Krzyża wyróżnione Medalem im. Florence Nightingale, W. 2005 (fot.); Encyklopedia dla pielęgniarek, W. 1989; Łoza, Rodziny pol., I; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; PSB (Brudziński Polikarp); Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, W. 1996; Słownik patronów ulic Warszawy, W. 2002 (Szlenkierowie); Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski; – Borawski W., Orzechowski K., Działalność Polskiego Towarzystwa Szpitalnictwa w okresie przedwojennym, „Szpital Pol.” T. 5: 1961 nr 3 s. 116–18; Budrewicz O., Sagi warszawskie czyli sensacyjne i powszednie, romantyczne i prozaiczne dzieje trzydziestu wielkich rodów warszawskich, W. 1972 II 110, 126, 128–33 (fot.); Florkowska M., Radość dawania. Hanna Chrzanowska we wspomnieniach, listach, anegdotach, Kr. 2010 (fot.); Historia i tradycja Zespołu Szkół Medycznych im. Zofii Szlenkierówny w Katowicach w latach 1954/5 – 1994/5, Kat. 1995 (fot.); Jachowicz R., Zofia Szlenkierówna (1882–1939). Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Szpitalnictwa, „Szpital Pol.” T. 22: 1978 z. 6 s. 259–65 (fot.); Kaniewska-Iżycka J., Rozwój pielęgniarstwa w Polsce do roku 1950, W. 1987 s. 44–6, 58; Matoga H., W kręgu opiekuńczego czepka, Kr. 1999 s. 13, 17, 45, 99; Ocalić od niepamięci. Monografia szpitala im. Karola i Marii dla dzieci fundacji Zofii Szlenkierówny. Jubileusz 90 lat pracy szpitala (1913–2003), W. 2003; Oktabiński K., Śladami filantropów. Rzecz o rodzinie Szlenkierów i ich podwarszawskiej wilegiaturze w XIX i XX wieku, W. 2007; Pielęgniarstwo wobec zagrożenia wartości. 100-lecie urodzin Hanny Chrzanowskiej, Kraków, 11–12 października 2002. Materiały konferencji, Kr. 2002 s. 20, 154, 303; Pochylone nad człowiekiem. Z dziejów Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa 1921–1945, W. 1991 (fot.); Rumun A., Hanna Chrzanowska 1902–1973, w: Chrześcijanie, W. 1978 III 347, 357; Szenajch W., Florence Nightingale i Zofia Szlenkierówna, W. 1946 s. 95–109, 111, 117; tenże, Trzy pielęgniarki: Florencja Nightingale. Katarzyna Bakunin. Zofia Szlenkierówna, W. 1959 s. 136–59 (fot.); Uljasz A., Ze źródeł do dziejów szpitalnictwa. Akt fundacyjny Szpitala Karola i Marii w Warszawie, „Słowo i Myśl” 2009 nr 2 (fot.); Więckowska E., Społeczne ogniwa opieki lekarskiej i służby sanitarnej komitetów obywatelskich Warszawy i guberni warszawskiej 1914–1916, Wr. 1992 s. 24; Wrońska I., Polskie pielęgniarstwo 1921–1939, L. 1991 s. 27–9, 82; Zawód pielęgniarki na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, W. 2008; – Nałkowska Z., Dzienniki, W. 1996 V; – „Dobra Gospodyni” R. 11: 1911 nr 36 s. 283, R. 13: 1913 nr 44 s. 345–6; „Kur. Pol.” R. 14: 1911 nr 49, R. 15: 1912 nr 251; „Kur. Warsz.” nr 231 (dod. poranny); „Nowa Gaz.” R. 10: 1915 nr 517; „Nowa Pediatria” 1998 nr z czerwca (wyd. specjalne); „Pielęgniarka Pol.” R. 2: 1930 nr 4 s. 10–12, R. 3: 1931 nr 11/12 s. 200–1; „Pol. Gaz. Lek.” 1926 nr 1 s. 19; „Przegl. Kwartalny ze Szpitalnictwa” R. 1: 1933 nr 1 s. 17; „Przegl. Szpitalnictwa” R. 4: 1934 nr 1 s. 79, R. 6: 1936 nr 1/2 s. 97; „Służba Zdrowia” 2000 nr 38/39 (T. Kobosz, fot.); „Stolica” R. 42: 1987 nr 24 s. 23 (J. Żaryn), nr 44 s. 20 (J. Acher), 1989 nr 26 s. 16; „Świat” R. 8: 1913 nr 43 s. 17 (fot.), R. 9: 1914 nr 4 s. 15 (fot.); „Tyg. Ilustr.” R. 52: 1911 nr 36 s. 715 (fot.), R. 53: 1912 nr 36 s. 751, R. 54: 1913 nr 43 s. 849 (fot.); „Z życia Akad. Med. w W.” R. 7: 1998 nr 4 s. 24 (P. Kostrzewski); „Ziarno” 1913 nr 44 s. 700 (fot.); „Życie Warszawy” 1989 nr 118; – Mater. Red. PSB: Kopie dok., fotografii i życiorysu z Wirtualnego Muz. Pielęgniarstwa Pol. (www.wmp.org.pl).
Marek Lewtak