Sokołowska Zofia (1883–1956?), ekonomistka. Ur. 11 VI w Kazaniu, w rodzinie pochodzącej z Litwy, wyznania ewangelicko-reformowanego, była córką Walerego (21 XII 1844 – po 1904), wiceprezesa sądu okręgowego w Kazaniu, i Zofii z Lipińskich, siostrą Olgierda (zob.).
S. ukończyła Wyższe Kursy Żeńskie (tzw. Bestużewowskie) w Petersburgu. W czasie studiów wyjeżdżała na praktyki wakacyjne w głąb Rosji dla zbierania danych statystycznych o wsi; wówczas ukształtowały się jej lewicowe poglądy polityczne. W r. 1912 pracowała w komisji do ubezpieczeń społecznych (robotniczych) przy Radzie Zjazdów (ziemstw) w Petersburgu. Od wybitnego ekonomisty rosyjskiego M. Tuhan-Baranowskiego otrzymała propozycję objęcia asystentury, jednak pragnęła pracować na ziemiach polskich i, polecona przez Henryka Tennenbauma, przyjęła w marcu 1913 posadę w Wydz. Ekonomicznym, kierowanym przez Andrzeja Wierzbickiego Tow. Przemysłowców Król. Pol. W Warszawie związała się z Polską Partią Socjalistyczną (PPS)-Lewica. Po wybuchu pierwszej wojny światowej współpracowała z jej ramienia z Robotniczym Komitetem Gospodarczym przy organizacji kuchni robotniczych. Uczestniczyła też w działalności oświatowej PPS-Lewicy i w pracach założonego przez Tadeusza Rechniewskiego na przełomie lipca i sierpnia 1915 klubu dyskusyjnego «Plenum», który starał się wywrzeć presję na władze partii celem wprowadzenia do jej założeń programowych postulatu niepodległości Polski. Brała udział w przygotowaniu memoriału na temat rabunkowej eksploatacji gospodarki Królestwa przez okupantów niemieckich, przekazanego przez PPS-Lewicę socjaldemokratycznej frakcji w Reichstagu; stał się on podstawą zgłoszonej przez tę frakcję interpelacji. W r. 1916, w redagowanej przez Rechniewskiego „Bibliotece Kuźni”, S. opublikowała studium pt. Interesy gospodarcze Królestwa Polskiego a Rosja (W.), w którym, zakładając pierwszorzędne znaczenie polityki gospodarczej państwa dla położenia klasy robotniczej, uzasadniła pogląd, że niezbędną zmianę tej polityki na ziemiach polskich w kierunku usunięcia niedorozwoju i włączenia się w rywalizację na rynkach zachodnich może zapewnić tylko własna państwowość. W r. 1917 ogłosiła w „Ekonomiście” m.in. pracę Warunkowe dopuszczanie bez cła towarów dla przerobów (Veredelungsverkehr) w Niemczech (T. 2).
W grudniu 1918 S. wyjechała do Paryża w charakterze pracownicy biura Delegacji Ekonomicznej przy Delegacji Polskiej na Konferencję Pokojową; spędziła tam pierwszą poł. r. 1919. W utworzonym w grudniu t.r. Centralnym Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów «Lewiatan» (którego dyrektorem naczelnym był A. Wierzbicki) S. objęła referat ogólny w Wydz. Ekonomiczno-Statystycznym, przez dłuższy czas była jedyną kobietą na kierowniczym stanowisku w składzie dyrekcji. Równocześnie, w l. 1919–27, kierowała biurem poselskim Wierzbickiego przy klubie Związku Ludowo-Narodowego. W r. 1923 opracowała rozdział Podatki bezpośrednie w wydawnictwie zbiorowym „Skarb Rzeczypospolitej” pod red. H. Tennenbauma (W.). Po r. 1924 działała w Czerwonej Pomocy w Polsce (oddziale Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom); sympatyzowała z Komunistyczną Partią Polski. W r. 1931 wraz z Wierzbickim odbyła parotygodniową wycieczkę do ZSRR. Za przywóz stamtąd literatury politycznej została po powrocie aresztowana; uwolniono ją dopiero po interwencji Wierzbickiego i senatora Stefana Laurysiewicza. Z Wierzbickim współpracowała aż do r. 1944; uważał on, że S. była «najzdolniejszą, najinteligentniejszą kobietą […], nie nosząc tego miana była właściwie szefem mego sztabu robotniczego». Należała do Tow. Ekonomistów i Statystyków Polskich.
Po powstaniu warszawskim S. znalazła się w Krakowie i tam, od lipca 1945 do maja 1947 była kierowniczką Wydz. Pracy i Płacy w Zjednoczeniu Przemysłu Kotlarskiego. Po powrocie do Warszawy znalazła zatrudnienie w Banku Inwestycyjnym, jako tłumaczka publikacji ekonomicznych z języków obcych. W ostatnich latach życia, poważnie chora, znajdowała się w trudnej sytuacji materialnej. Zmarła ok. r. 1956.
S. rodziny nie założyła.
Almanach Woreyd 1928, W.; toż 1929/30; – Dolindowska K., „Książka” i „Tom”. Z dziejów legalnych wydawnictw KPP 1918–1937, W. 1977; [Szapiro B.] Besem, Polska podziemna. Tadeusz Rechniewski (1862–1916). W katordze – na wygnaniu – w kraju, W. 1927; Tych F., PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918, W. 1960; – Kutrzeba S., Kongres, Traktat i Polska, Kr.–W. [1919]; Łozińska-Hempel M. z Łozińskich, Z łańcucha wspomnień, Kr.–Wr. 1986 s. 135, 137–8; Sprawozdanie Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów z działalności w r. 1925, W. 1926; toż za l. 1926–34, W. 1927–35; Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, W. 1968 III; Szczerkowski A., Z dziejów opozycji niepodległościowej w PPS Lewicy, w: W trzydziestą rocznicę. Księga pamiątkowa PPS, W. 1923; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty (1877–1920), W. 1957 s. 182–3, 195–8, 354–5, 367, 376, 495, 500, 618; Wolski W., Kartki kontrowersyjne, [Wyd.] C. Bobińska-Wolska, Kr. 1980; – „Z pola walki” R. 5: 1962, R. 10: 1967; – B. Jag.: sygn. J.F. 3176 (fot. matki S-iej w albumie rodzinnym Kaderów i Lipińskich); B. Narod.: sygn. III 9750 T. 2 k. 316, III 9751 k. 107–133, III 9756 k. 33–49, II 9769 k. 27, 89–91, II 9770, III 9771 k. 55–97, III 9772; B. Uniw. Warsz.: rkp. 1447 k. 528–530.
Andrzej A. Zięba
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.