Szmydtowa z Gąsiorowskich Zofia Wanda (1893–1977), historyk i teoretyk literatury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Ur. 21 IV w Petersburgu, pochodziła z osiadłej w Zelowie (pow. łaski) rodziny braci czeskich, była córką Józefa Gąsiorowskiego (1855–1901), nauczyciela gimnazjalnego, bibliotekarza Cesarskiej Akad. Nauk w Petersburgu, działacza społecznego i oświatowego, oraz Władysławy z Holców (zm. 1944). Miała braci Mirosława i Bronisława, poległego w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r., oraz siostry Władysławę i Mieczysławę.
Dzieciństwo spędziła w Petersburgu i Czelabińsku, a następnie w Rydze, gdzie zmarł jej ojciec. Wraz z matką i rodzeństwem przyjechała latem 1901 do Warszawy. W l. 1902–9 uczęszczała na pensję Jadwigi Sikorskiej (języka polskiego uczył ją Bronisław Chlebowski). Po egzaminie złożonym w Warszawskim Okręgu Naukowym uzyskała w r. 1910 patent nauczycielki domowej języka polskiego, a w r. 1911 w VI Gimnazjum Filologicznym w Warszawie zdała eksternistycznie egzamin dojrzałości. Jesienią t.r. podjęła w Krakowie studia filologiczne i historyczne na Wydz. Filozoficznym UJ (immatrykulowana dopiero wiosną 1912, po dopełnieniu w Warszawie, w IV Gimnazjum Męskim, egzaminu maturalnego z greki). Uczęszczała na wykłady m.in. Ignacego Chrzanowskiego, Stanisława Windakiewicza, Stanisława Strońskiego, Jana Łosia, Wacława Tokarza i Stanisława Kutrzeby. Była członkiem Koła Literackiego, działającego od maja 1912 przy stow. «Zjednoczenie», skupiającym akademicką młodzież narodową. Debiutowała (jako Zofia Gąsiorowska) rozprawą Wpływ Moliera na komedie Krasickiego („Pam. Liter.” R. 13: 1914–15).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej zmuszona w r. 1914 przerwać studia, wróciła do Warszawy; jesienią t.r. podjęła pracę nauczycielki języka polskiego i historii w prywatnej szkole średniej Pauliny Hewelke, a od r. 1915 uczyła również w gimnazjach żeńskich Antoniny Walickiej oraz Jadwigi Sikorskiej. Od jesieni 1916 uczęszczała na wykłady i ćwiczenia z zakresu filozofii i filologii klasycznej na Uniw. Warsz. i po zaliczeniu dwóch semestrów podjęła w marcu 1917 starania o dokończenie edukacji na UJ. Na podstawie napisanej pod kierunkiem Chrzanowskiego rozprawy Służba narodowa w Sprawie Andrzeja Towiańskiego (Kr. 1918), otrzymała 28 VI 1917 na UJ stopień doktora filozofii. Książkę tę Juliusz Klainer („Tyg. Ilustr.” 1919 nr 32) uznał za «pierwszą naukową» pracę poświęconą Towiańskiemu; także po latach Konrad Górski („Mickiewicz–Towiański”, W. 1986 s. 50) docenił ją jako «wyraz zdecydowanego przełomu w ujęciu osobowości Towiańskiego». W Polsce niepodległej odeszła w r. 1918 z pracy w szkołach Hewelke i Walickiej, a w r. 1921 z gimnazjum Sikorskiej, zatrudniła się natomiast w Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberkówny i Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. Dla swych uczennic stała się wzorem nauczyciela, «mistrza»; Halina Auderska wspominała jej niekonwencjonalne wykłady, podczas których «tłumaczyła swobodnie podsuwane [...] teksty Wergiliusza czy Owidiusza i natychmiast przechodziła na recytację Horacego, chórów z „Antygony” czy „Króla Edypa”». Rezultatem jej badań nad literaturą polską były krótkie rozprawy z zakresu romantyzmu, m.in. Lenartowicz w wykładzie szkolnym („Przegl. Pedagog.” 1918 nr 7/8), Teofil Lenartowicz. W setną rocznicę urodzin („Przegl. Warsz.” 1922 nr 8) oraz Idea wyzwolenia narodu w „Wallenrodzie” Adama Mickiewicza („Pochodnia” 1919 nr 3).
W październiku 1919, w warszawskim kościele Wizytek poślubiła Józefa Szmydta. Pod panieńskim nazwiskiem opublikowała komparatystyczną rozprawę Źródła „Monachomachii” Krasickiego (W. 1920), przychylnie zrecenzowaną przez patronującego jej Chrzanowskiego („Przegl. Warsz.” 1921 nr 2) oraz wydała „Monachomachię i Antimonachomachię” Ignacego Krasickiego (W. 1921), pierwszą ze swoich prac edytorskich. Należała w r. 1920 do organizatorów oddz. warszawskiego Tow. Literackiego im. Adama Mickiewicza i na posiedzeniu zorganizowanym przez Towarzystwo oraz Tow. Naukowe Warszawskie wygłosiła 21 X 1922 odczyt Problematyka i kompozycja „Grażyny” na tle jej rodowodu literackiego („Spraw. Tow. Nauk. Warsz.” Wydz. I R. 39: 1946). Świadectwem jej zainteresowań literaturą staropolską był opublikowany w r. 1921 w „Pamiętniku Literackim” artykuł Żółkiewski jako Lucjusz Emiliusz w „Władysławie IV” Samuela ze Skrzypny Twardowskiego. Jako tłumaczka poezji oraz historyk literatury i krytyk literacki współpracowała od r. 1921 z warszawskim tygodnikiem dla kobiet „Bluszcz”. W l. 1921–3 uczyła także w Państw. Inst. Pedagogicznym ZNP, a od r. 1923 w Państw. Inst. Nauczycielskim. T.r. otrzymała nagrodę Kasy im. J. Mianowskiego dla młodych naukowców. Zafascynowana twórczością Cypriana Norwida, opublikowała o nim dwa studia: Norwida przekład ody Horacego „Ad Pompeium” („Pam. Liter.” R. 20: 1923) oraz Norwid wobec tradycji literackiej („Spraw. Gimn. Żeńskiego im. Cecylii Plater-Zyberkówny” 1925). W przygotowanej z Cecylią Niewiadomską książce Nasi pisarze. Ich życie i dzieła. Krótki zarys piśmiennictwa polskiego XIX w. (W. 1924 cz. 2A, 2B) opracowała rozdziały Historia i Filozofia oraz o dawnym teatrze polskim, Aleksandrze Fredrze, Teofilu Lenartowiczu i Mieczysławie Romanowskim. Po urodzeniu córek pisała wiersze dla dzieci, które publikowała okazjonalnie w „Bluszczu” i „Płomyczku”.
Dn. 15 IV 1926 została S. zatrudniona na stanowisku młodszego (od października t.r. – starszego) asystenta przy Katedrze Historii Literatury Polskiej Uniw. Warsz. W związku z nowymi obowiązkami odeszła t.r. z pracy w Gimnazjum im. Plater-Zyberkówny oraz z Państw. Inst. Nauczycielskiego. T.r. została członkiem PAU. Wkrótce po śmierci Władysława Reymonta ogłosiła artykuł o pisarzu w ukazującym się w Belgradzie piśmie „Venac” (1926 nr 7). Prace naukowe zamieszczała w l. 1926–36 (z przerwami) w „Ruchu Literackim”; w l. 1927–30 i 1932–3 współpracowała też z tygodnikiem „Kobieta Współczesna”. W książce zbiorowej „Jak studiować na Wydziale Humanistycznym. Cztery odczyty” (W. 1927) opublikowała tekst Jak studiować filologię nowożytną, a zwłaszcza polonistykę. W r. 1928 prowadziła przez trzy miesiące kurs języka polskiego dla cudzoziemców w Turynie, zorganizowany przez stow. Societa pro cultura femminile; relację z pobytu tamże zamieściła w „Kobiecie Współczesnej” (1928 nr 5). Od t.r. kierowała na Uniw. Warsz. ćwiczeniami proseminaryjnymi z zakresu historii literatury polskiej. W „Pamiętniku Literackim” (R. 25: 1928) ogłosiła szkic Geneza i pierwsze fragmenty „Odyssei” Siemieńskiego.
W r. 1929 zamieszkała S. z rodziną przy ul. Górnośląskiej 16/20, w lokalu należącym uprzednio do Reymonta; pod tym adresem mieszkała już do końca życia. Wydała z autografu powieść Narcyzy Żmichowskiej „Dwoiste życie” (W. 1929). W londyńskim „Slavonic and East European Review” ([1930] nr 23) ogłosiła artykuł Dante and Polish Romanticism (wersja pol. pt. Dante a romantyzm polski w wyborze studiów Poeci i poetyka, W. 1963), a w pracy zbiorowej „Z dziejów literatury polskiej w. XIX” (W. 1929) opublikowała szkic Norwid jako tłumacz Homera. Od r. 1929 wchodziła w skład komisji powoływanych przez Min. WRiOP do oceny książek i podręczników rekomendowanych dla młodzieży szkolnej (w r. 1938 przewodniczyła komisji podręczników dla szkół zawodowych). Była członkiem Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. Na II Ogólnopolskim Zjeździe Polonistów w Krakowie w r. 1930 wygłosiła referat Kochanowski jako artysta („Myśl Narod.” 1930 nr 25, „Pamiętnik II Ogólnopolskiego Zjazdu polonistów w Krakowie w dniach 6 i 7 czerwca 1930 r.”, Kr. 1931). Wieloletnie studia nad twórczością Norwida zaowocowały w tym okresie rozprawą Miara i symbol wielkości w poezji Norwida (W. 1930), a nade wszystko tomem analitycznych szkiców O misteriach Cypriana Norwida (W. 1932). Książka ta (wysoko oceniona przez Stanisława Cywińskiego <„Ruch Liter.” 1933 nr 3> i Juliana Krzyżanowskiego <„Czas” 1932 nr 265–266>, natomiast krytycznie zrecenzowana przez Stanisława Zabierowskiego, <„Przegl. Współcz.” 1933 nr 130> i Wacława Borowego <„Pam. Liter.” R. 34: 1937>) była podstawą w r. 1933 habilitacji S-ej na Uniw. Warsz. i uzyskania przez nią stopnia docenta (zatwierdzony przez Min. WRiOP 26 IX 1934). Kilka rozpraw poświęciła S. w tym czasie także Adamowi Mickiewiczowi: „Dziady” wileńskie w świetle dialogów Platona („Przegl. Human.” R. 8: 1933), Osobowość Mickiewicza („Marchołt” 1934 nr 1) oraz „Pan Tadeusz” jako epos („Pion” 1935 nr 3). Na II Międzynarodowym Zjeździe Slawistów w Warszawie w r. 1934 wygłosiła referat Rola Platona w twórczości Mickiewicza („II Międzynarodowy Zjazd Slawistów. Księga referatów”, W. 1934). T.r. została współpracownikiem Komisji Historii Literatury Polskiej Wydz. Filologicznego PAU oraz objęła redakcję naczelną „Rocznika Literackiego”. Obszerną rozprawę Twórczość dramatyczna Norwida („Pam. Liter.” R. 32: 1935) dopełniła kolejną pt. Nowele Norwida („Przegl. Współcz.” 1938 nr 8–9). W r. 1936 wchodziła w skład jury, przyznającego Nagrodę Literacką m. stoł. Warszawy oraz uczestniczyła w obchodach jubileuszu Chrzanowskiego. W „Marchołcie” (1937 nr 4) zamieściła artykuł teoretycznoliteracki Problemy poetyki Arystotelesa. W r. 1937 została odznaczona Srebrnym Wawrzynem PAL. W r.n. na łamach „Rocznika Literackiego” (wyd. 1939) ogłosiła rozprawę O naśladowaniu i inwencji w poezji.
W czasie okupacji niemieckiej S. uczestniczyła w tajnym nauczaniu w Gimnazjum im. Plater-Zyberkówny oraz studium polonistycznym Uniw. Warsz. (jej studentami byli m.in. Wacław Bojarski, Tadeusz Borowski i Andrzej Trzebiński). Od zimy 1941/2 brała udział w comiesięcznych tajnych zebraniach oddz. Tow. Literackiego im. Mickiewicza oraz Tow. Naukowego Warszawskiego; przedstawiała wyniki prac nad rozprawami: Czynniki rodzajowe epiki i liryki oraz Odpowiedzialność artysty, które, podobnie jak Dzieje gawędy w Polsce uległy zniszczeniu podczas powstania warszawskiego 1944 r. Po upadku powstania zamieszkała jesienią t.r. w Krakowie. W czasie zimy 1944/5 wykładała na tajnych kompletach, organizowanych przez UJ w Słupi (pow. jędrzejowski). Do Warszawy wróciła już w lutym 1945 i na pierwszym powojennym zebraniu Klubu Literacko-Naukowego 3 III t.r. została dokooptowana do jego Kolegium. Od maja wykładała ponownie na polonistyce Uniw. Warsz. T.r. została członkiem korespondentem Tow. Naukowego Warszawskiego (od r. 1947 była członkiem zwycz., od r. 1948 przewodniczącą Komisji do Badań nad Historią Literatury i Oświaty w Polsce, a w l. 1948–52 członkiem Komisji Filologii Nowożytnej). Dn. 1 VII 1946 otrzymała na Uniw. Warsz. stanowisko docenta etatowego. Na Zjeździe Naukowo-Literackim im. Bolesława Prusa w Warszawie, inaugurującym powojenną działalność Tow. Literackiego im. Mickiewicza, wygłosiła 29 IX t.r. referat Żmichowska wobec realizmu i pozytywizmu („Warszawa” 1947 nr 4).
W r. 1946 podjęła S. wykłady w Inst. Pedagogicznym ZNP. W „Pamiętniku Literackim” (R. 37: 1947) opublikowała rozprawę „Odprawa posłów greckich”. Studium morfologiczne. Opracowała i opatrzyła obszernym wstępem antologię szkolną „Liryka romantyczna. Cz. 1. Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Norwid” (W. 1947). Wygłoszony 11 II 1948 na posiedzeniu Komisji Historii Literatury Polskiej PAU referat Wpływ Don Kichota na literaturę polską I połowy wieku XIX dał początek badaniom S-ej nad twórczością M. Cervantesa, zwieńczonym m.in. rozprawami: Zagadka „Don Kiszota” („Zesz. Wrocł.” 1948 nr 3), Cervantes w krytyce ostatniego ćwierćwiecza („Spraw. Tow. Nauk. Warsz.” Wydz. I R. 42: 1949) oraz Słowacki – Cervantes. Związki i analogie („Pam. Liter.” R. 39: 1950). Wspólnie z Zofią Szleyen i Tomaszem Jodełką opracowała edycję „Don Kichota” przełożonego przez Edwarda Boyé (W. 1952). Ogłosiła nowatorską dla badań języka Mickiewicza rozprawę Czynniki gawędowe w poezji Mickiewicza („Pam. Liter.” R. 38: 1948) oraz do popularnego wydania jego „Wyboru pism” (W. 1950, wyd. 3, W. 1952) opracowała działy: „Poezje”, „Poematy” i „Dramaty” . Opublikowała studium teoretycznoliterackie O pierwszej księdze „Poetyki” Sarbiewskiego („Spraw. Tow. Nauk. Warsz.” Wydz. I R. 42: 1949). W r. 1949 została honorowym członkiem Sekcji Tłumaczy PEN Clubu, a w r. 1953 rzeczoznawcą Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki. W „Pamiętniku Literackim” (R. 45: 1954) ogłosiła rozprawę Przysłowia i zwroty przysłowiowe w utworach Kochanowskiego. W l. 1954–68 (z przerwami) publikowała w „Kwartalniku Neofilologicznym”.
W r. 1954 otrzymała S. tytuł profesora nadzwycz. W r. 1955 objęła ponownie redakcję naczelną wznowionego t.r. „Rocznika Literackiego”. W zastępstwie Jana Zygmunta Jakubowskiego kierowała od 1 III 1955 do 31 I 1956 Katedrą Historii Literatury Polskiej Uniw. Warsz. Jako przedstawicielka Katedry zasiadała w l. 1957–69 w Radzie Naukowej IBL PAN i współredagowała serię IBL PAN „Historia i Teoria Literatury”. W dalszym ciągu dużo publikowała, m.in. zagadnieniom przekładu poświęciła artykuł Czynniki rodzime i obce w przekładzie literackim (w pracy zbiorowej „O sztuce tłumaczenia”, Wr. 1955). W r. 1955 wydała pierwsze po wojnie książki autorskie: Mickiewicz jako tłumacz z literatur zachodnioeuropejskich (W.) oraz podsumowującą jej dotychczasowe badania monografię Cervantes (W., wyd. 3, W. 1975), a także wersję popularną tej pracy pt. Cervantes, człowiek i pisarz ([W.], wyd. powielone). W r. 1957 ogłosiła artykuł Rousseau – Mickiewicz. W kręgu filomatów („Przegl. Human.” nr 2), w r. 1958 rozprawy Norwid wobec sztuki włoskiego Odrodzenia („Polonistyka” nr 11, wyd. osobne w wersji rozszerzonej, w: Jakubowski J. Z., Szmydtowa Z., Gomulicki J. W., „Trzy głosy o Norwidzie”, W. 1958) i Erazm z Rotterdamu a Kochanowski („Przegl. Human.” nr 2). W r. 1959 ukazał się, zredagowany przez S-ą, drugi tom „Polskiej krytyki literackiej. (1800–1918)” (W.). T.r. na sesji naukowej „Rok Słowackiego 1809–1959” wygłosiła referat Ariostyczna droga Słowackiego („Pam. Liter.” R. 51: 1960 z. 4). Dn. 1 III 1959 została mianowana profesorem zwycz.
Wydany w r. 1961 wybór artykułów S-ej pt. Rousseau – Mickiewicz i inne studia (W.) zbierał jej wcześniejsze rozprawy z tego zakresu; przez Zdzisława Liberę („Nowe Książki” 1961 nr 18) został uznany za jedno z najwybitniejszych osiągnięć ówczesnej komparatystyki. Do twórczości Jana Kochanowskiego powróciła S. w rozprawie Owidiuszowe nuty w „Sobótce” Kochanowskiego („Munera litteraria. Księga ku czci profesora Romana Pollaka”, P. 1962) oraz referacie Kochanowski na tle polskiego i europejskiego renesansu, wygłoszonym na Międzynarodowym Kongresie Slawistów w Sofii (17–23 IV 1963) („Z polskich studiów slawistycznych”, W. 1963). Kilkanaście publikowanych wcześniej rozpraw poświęconych Kochanowskiemu, Twardowskiemu, Słowackiemu, Siemieńskiemu, Norwidowi, Erazmowi z Rotterdamu, Cervantesowi i Lope de Vedze zebrała w obszernym tomie Poeci i poetyka (W. 1963). W dn. 28 V – 2 VI 1963 uczestniczyła w Wenecji we włosko-polskiej sesji naukowej z odczytem Wenecja i Polska w wiekach XVII–XIX (w jęz. włoskim pt. Venezia nella letteratura polacca dell’ Ottocento, w: „Venezia e la Polonia nei secoli dal XVII al XIX”, Venezia 1965). W r. 1963 otrzymała nagrodę ministra szkolnictwa wyższego. Dn. 30 IX t.r. przeszła na emeryturę.
W r. 1964 opublikowała S. artykuł Rousseau a literatura polska (Częstochowa), a w „Przeglądzie Humanistycznym” (nr 4) szkic Listy poetyckie Norwida. W r. 1966 została członkiem honorowym Tow. Literackiego im. Mickiewicza. Kontynuowała studia nad staropolszczyzną. Na sesji poświęconej twórczości Piotra Kochanowskiego w Krakowie wygłosiła w r. 1967 referat L’Italia nel romanticismo polacco („Il Romanticismo” 1968), a na VI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Pradze (7–13 VIII 1968) przygotowała wystąpienie pt. Poetyka gawędy (Studia i portrety, W. 1969, przekł. angielski w: „Zagadnienia Rodzajów Liter.” T. 10: 1967 z. 2, przekł. francuski w: „Literary Studies in Poland” [Wr.] T. 12: 1984). Opublikowała popularną monografię Jan Kochanowski (W. 1968, wyd. 3 zmienione, W. 1985) oraz artykuł dotyczący twórczości poety Nowa Ariadna, czyli rzecz o „Pamiątce Janowi na Tęczynie” („Przegl. Human.” 1968 nr 2). W r. 1969 opublikowała monografię „Don Kiszot” Cervantesa (W.), a także obszerny zbiór Studia i portrety (W.), zawierający drukowane wcześniej rozprawy oraz szkice biograficzne o zmarłych polonistach (Chlebowskim, Chrzanowskim, Borowym, Józefie Ujejskim, Rafale Blüthcie). Na sesji z okazji 500. rocznicy urodzin Erazma z Rotterdamu wygłosiła 27 X t.r. w Krakowie referat Pochwała głupoty jako twór myśli i sztuki pisarskiej Erazma (O Erazmie i Reju, W. 1972). S-ej zadedykowano w r. 1969 księgę pamiątkową pt. „Europejskie związki literatury polskiej” (Red. J. Z. Jakubowski, J. Kulczycka-Saloni, Z. Libera, W.). Do bliskich sobie tematów wróciła S. w rozprawach: O motywacji i wartościowaniu w poezji (Na przykładzie liryków Norwida) („Poezja” 1971 nr 9) oraz Norwid i Lenartowicz („Przegl. Human.” 1973 nr 1), a także w szkicu powstałym z okazji 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, Norwid, Lechoń i tradycja kopernikańska („Poezja” 1973 nr 6). Artykuły publikowane w l. 1969–71 zebrała w tomie O Erazmie i Reju (W. 1972), chwalonym za «jasność i precyzję dowodzenia» oraz perspektywę «prawdziwie humanistyczną» (S. Stabryła, „Twórczość” 1972 nr 10). Jan Ślaski („Nowe Książki” 1972 nr 18) uznał książkę za «znakomity przykład zastosowania analizy komparatystycznej».
W l. siedemdziesiątych S. nadal wygłaszała referaty na sesjach naukowych: w r. 1972 w Krakowie z okazji 150. rocznicy urodzin Lenartowicza (Kompozycje poetyckie Lenartowicza, [Kr.] 1972, wyd. powielone), w r. 1973 w Lublinie na KUL (Gogol o „Panu Tadeuszu”, L., wyd. powielone) i Warszawie na VII Międzynarodowym Kongresie Slawistów (Średniowiecze polskie w poezji Lenartowicza, „Z polskich studiów slawistycznych”, S. 4, W. 1972). W r. 1975 ogłosiła rozprawę Hezjod o prawdzie i nieprawdzie w poezji (w pracy zbiorowej „Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia”, Wr.). Wydała, opatrując szkicem biograficznym o ojcu, zebrane przez niego materiały etnograficzne pt. „Stoi lipa, lipuleczka. Pieśni mazurskie przez Józefa Gąsiorowskiego w 1884 roku zebrane” (W. 1976), w opracowaniu Stanisława Świrki. Podczas uroczystego spotkania Zarządu oddz. warszawskiego Tow. Literackiego im. Mickiewicza w marcu 1976 wygłosiła wykład Gerwazjada w „Panu Tadeuszu”.
S. była członkiem Związku Literatów Polskich, zasiadała też w Komitecie Nauk o Literaturze PAN. Jej zainteresowania naukowe obejmowały literaturę polską od renesansu (zwłaszcza twórczość J. Kochanowskiego) do romantyzmu (szczególnie twórczość Mickiewicza i Norwida, także Słowackiego, Lenartowicza i Żmichowskiej). Badania prowadziła zazwyczaj na szerokim tle porównawczym, zajmując się przede wszystkim dziełami Cervantesa i Rousseau, ale również Dantego, Erazma z Rotterdamu i Moliera, zgłębiając też tradycję antyczną. W licznych wspomnieniach poświęconych S-ej wskazywano na wielostronność jej zainteresowań, erudycję i kulturę humanistyczną, «szczególną wrażliwość artystyczną i sztukę mówienia o zjawiskach literackich w sposób sugestywny i porywający». Podkreślano kunszt pisarski, subtelność analiz filologicznych, «swoistą elegancję» języka, wreszcie jej niezwykły urok osobisty. Obok swego rówieśnika Krzyżanowskiego była S. ostatnim polonistą panującym nad tak wieloma zagadnieniami historyczno-literackimi. S-owa wykształciła wybitnych literaturoznawców, jej uczniami byli m.in. późniejsi profesorowie Libera, Alina Aleksandrowicz-Ulrich i Anna Wierzbicka. S. zmarła 3 III 1977 w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kw. 263 rząd 5 miejsce 25). Była odznaczona m.in. dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1938, 1954), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Medalem Pamiątkowym Uniw. Warsz. (1958) oraz odznaką Zasłużony Nauczyciel PRL (1966).
W małżeństwie z Józefem Szmydtem (1885–1960), absolwentem Studium Rolniczego UJ, miała S. dwie córki: Marię Danutę, zamężną Gniewiewską (1920–2011), polonistkę, i Zofię Szmydt (1923–2010), profesora matematyki Inst. Matematycznego PAN w Warszawie.
W r. 1979 Libera opublikował wybór studiów S-ej pt. W kręgu renesansu i romantyzmu (W.).
Fot. w: Arch. IBL PAN, Arch. PAN; – Literatura XX w., II; Literatura Pol. Enc., II; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), III; Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1946 i n.; Słownik badaczy literatury polskiej, Ł. 2009 X; Słownik biograficzny historii Polski, W. 2005; Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998 IV; Współcz. pol. pisarze, VIII; Ziętarska J., Zestawienie publikacji prof. Zofii Szmydtowej, w: Europejskie związki literatury polskiej, W. 1969; – Czaplejewicz E., Zofia Szmydtowa, „Zagadnienia Rodzajów Liter.” 1978 nr 2; Książczak Z., O polskiej humanistce, „Kalendarz Śląski” 1981; Libera Z., Zofia Szmydtowa, „Roczn. Tow. Liter. im. Mickiewicza” 1968 (1970); tenże, Zofia Szmydtowa jako badacz Kochanowskiego, „Przegl. Human.” 1984 nr 1; Prejs M., Zofia Szmydtowa, „Biul. Polon.” 1978 nr 1; – Auderska H., Mój nauczyciel. Wspomnienie o prof. Zofii Szmydtowej, w: Szkoła Cecylii Plater-Zyberkówny, W. 1987 s. 394–8; Jakubowski J. Z., O pani profesor Zofii Szmydtowej, „Nowe Książki” 1970 nr 2; – „Nowe Książki” 1970 nr 2 (wywiad ze S-ą); – Wspomnienia pośmiertne z r. 1977: „Pam. Liter.” z. 4 (Z. Libera), „Polonistyka” nr 4 (S. Makowski), „Przegl. Human.” nr 5 (J. Pelc), „Roczn. Liter.” [wyd. 1980] (J. Chudek, A. Lam, Z. Libera), „Roczn. Tow. Liter. im. Mickiewicza” [wyd. 1979] (S. Świrko), „Twórczość” nr 6 ([A. Biernacki] Abe); – Arch. PAN: sygn. III–294 (prace nauk., rec., mater. o działalności organizacyjno-nauk., dydaktycznej i wyd., mater. biogr., koresp. S-ej, zeszyt z wierszami z ok. r. 1954); Arch. UJ: sygn. S II 516 (akta studenckie); Arch. Uniw. Warsz.: Akta pracownicze, nr 3305 (m.in. wyciąg z aktu ur. wyst. 1 IV 1950 w Zelowie, świadectwo ślubu wyst. 21 VI 1948 przez paraf. rzymskokatol. Świętego Krzyża w Warszawie, nr aktu 459); IBL PAN: Ankieta S-ej z r. 1957 w Pracowni Dok. Hist.-Liter. Współcz., mater. biogr., koresp., kartoteka bibliogr. (A. Bara); – Informacje wnuczki S-ej, Joanny Bąchór z W.
Maria Kotowska-Kachel