Kozłowski Zygmunt (1831–1893), konserwatywny polityk galicyjski. Ur. 1 V w Malawie w Sanockiem, syn Anastazego i jego drugiej żony Róży Kraińskiej. Uczył się w konwikcie szlacheckim jezuitów we Lwowie, następnie studiował filozofię na UJ oraz prawo w Wiedniu. Mimo perspektyw kariery urzędniczej w Wiedniu wrócił do Malawy i zajął się administracją majątku. K. był aktywnym członkiem Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego, które w l. 1856–61 dzięki jego projektom zdecentralizowano, tworząc oddziały terenowe. W czerwcu 1861 r. K. popierał dążenia A. Sapiehy do ograniczenia liczby członków towarzystwa rekrutujących się spośród demokratycznej części inteligencji i mieszczaństwa lwowskiego. To stanowisko K-ego spotkało się z długotrwałymi atakami ze strony „Gazety Narodowej”. K. był jednym z założycieli Tow. Wzajemnych Ubezpieczań, działał w Tow. Kredytowym Ziemskim i był długoletnim członkiem Wydziału Powiatowego w Przemyślu. W r. 1863 powstańczy komitet wschodnio-galicyjski wysłał K-ego na Węgry w celu omówienia z politykami węgierskimi sprawy dostaw broni dla organizowanych w Galicji oddziałów powstańczych. Niedotrzymanie przez Węgrów udzielonej wówczas obietnicy pomocy zniechęciło K-ego do dalszych zabiegów, zwątpił też ostatecznie w powodzenie powstania i opowiadał się za przerwaniem walki. Czynny udział w pracach na rzecz powstania brała jego żona Gabriela ze Starzeńskich; klęska powstania odbiła się na jej zdrowiu i była przyczyną jej śmierci.
Działalność parlamentarną w sejmie galicyjskim rozpoczął K. w r. 1865 uzyskawszy mandat poselski w wyborach uzupełniających w okręgu wielkiej własności obwodu przemyskiego. W czasie sesji pracował w komisjach petycyjnej i budżetowej, opowiadał się za zmianą administracyjnych granic obwodów, był członkiem komisji zajmującej się ratowaniem dotkniętej głodem ludności ukraińskiej. Był natomiast przeciwnikiem ustępstw na rzecz narodowych aspiracji Ukraińców. W l. 1867–70 był posłem z kurii wielkiej własności obwodu sanockiego. W lutym 1867 r. K. i jego polityczni przyjaciele uznawali potrzebę warunkowego obesłania Rady Państwa i stali na stanowisku, że należy korzystać z każdej sposobności walki o prawa krajowe. Widząc jednak, że pod wpływem nacisków Wiednia większość sejmowa zrezygnowała z postawienia rządowi warunków, 2 III 1867 r. przemawiał i głosował przeciw obesłaniu parlamentu centralnego. Na stanowisku tym stał i w latach następnych, co jednak nie przeszkadzało mu we współpracy z Kołem Polskim. Dn. 22 IX 1868 r. w czasie sejmowej dyskusji nad rezolucją K. poddał krytyce politykę ustępstw wobec rządu wiedeńskiego i opowiadał się za bezpośrednimi pertraktacjami z dworem. W r. 1868 wraz z Adamem Potockim uzyskał koncesję na budowę linii kolejowej galicyjsko-węgierskiej, został członkiem Rady Zawiadowczej Kolei, w r. 1872 członkiem wydziału dyrekcji, a następnie w l. 1880–93 był wiceprezydentem Rady Zawiadowczej. Do sejmu galicyjskiego wszedł powtórnie, wygrywając 29 X 1885 r. wybory uzupełniające w obwodzie sanockim. W l. 1885–93 pracował w sejmowych komisjach administracyjnej, sanitarnej i gminnej. Dn. 17 V 1893 r. przemawiał przeciwko powiększaniu liczby posłów sejmowych z Krakowa i Lwowa. Wówczas też otwarcie wystąpił jako zwolennik konserwatywnych zasad politycznych i przeciwnik ogólnej reformy wyborczej.
W l. 1873–93 K. był posłem do Rady Państwa w Wiedniu i członkiem Koła Polskiego. Pracował w komisjach: kolejowej i ustawy akcyjnej oraz od r. 1880 w stałej centralnej austro-węgierskiej komisji kontroli długu państwowego. Był przeciwnikiem liberalizacji w sprawach religijnych, w r. 1874 występował przeciw ustawom wyznaniowym w obronie niezawisłości Kościoła od państwa. W związku z napiętą sytuacją międzynarodową w październiku 1876 r. postawił w Kole Polskim wniosek, aby deputowani polscy wystąpili na forum Rady Państwa przeciw Rosji. Wniosek ten upadł nieznaczną większością głosów, był jednak przez K-ego ponawiany w maju, czerwcu i październiku 1877 r. W r. 1879, gdy rozwiały się już nadzieje na wojnę powszechną, K. przyznał, że Koło Polskie, odrzucając jego wnioski, wykazało przenikliwość polityczną. Jako zwolennik federalizmu pragnął, aby Koło Polskie nawiązało współpracę z innymi ugrupowaniami federalistycznymi w Radzie Państwa. Należał do szkoły politycznej M. Kraińskiego, przez długie lata związany był z A. Sapiehą. Miał duże zacięcie do prowadzenia interesów finansowych, do których wykorzystywał swe wiedeńskie stanowiska, dzięki czemu powiększył znacznie swój majątek. Był zamieszany w aferę Offenheima. Swe poglądy polityczne oraz przegląd działalności w Kole Polskim wyłożył K. w broszurach: Sprawozdanie… z czynności poselskich w Kole Polskim i w Radzie Państwa w Wiedniu oraz Do moich wyborców, wydanych w Krakowie w r. 1879.
Od 22 IX 1857 r. K. był żonaty z Gabrielą Starzeńską (ur. 6 VII 1839 w Gdeczynie – zm. 21 XII 1864), z którą miał syna Włodzimierza Mariana (zob.). K. zmarł tknięty apopleksją 9 X 1893 r. we Lwowie, pochowany w Zabłotcach.
Boniecki; Uruski; Żychliński; – Chłędowski K., Album fotograficzne, Wr. 1951; tenże, Walka Galicji z centralizmem wiedeńskim, „Ateneum” 1880 t. 2 s. 39; Kieniewicz S., Adam Sapieha i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie w przededniu powstania styczniowego (1860–1862), „Ziemia Czerwieńska” R. 2: 1936 z. 1 s. 88; Koźmian S., Reprezentacja kraju naszego w Radzie Państwa 1879 r., Lw. 1879 s. 90–3; Pannenkowa I., Walka Galicji z centralizmem wiedeńskim, Lw. 1918 s. 65–7; Reichsrathsalmanach 1879, Wien 1879 s. 145–6; Zdrada J., Wybory do galicyjskiego Sejmu Krajowego w 1867 roku, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963 s. 91 ; – Chłędowski K., Pamiętniki, Wyd. A. Knot, Kr. 1957; Spraw. stenogr. Sejmu Krajowego Galicyjskiego, 1865–9, 1885–93; Stenographische Protokolle über die Sitzungen des Hauses der Abgeordneten des österreichischen Reichsrathes. VIII–IX Session 1873–1885, Wien 1874–85; Szematyzmy Król. Galicji, 1860–93; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 cz. 3 s. 22, 108; – „Czas.” 1893 nr 233; „Gaz. Lwow.” 1893 nr 231.
Jerzy Zdrada