Lubodziecki Zygmunt, pseud. Dobrzański, Walter (1888–1942), adwokat, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej i ruchu zawodowego. Ur. 5 VII w Warszawie. Był synem Zygmunta Libkinda (który zmienił nazwisko na Lubodziecki), urzędnika w zakładach Tow. Akc. «Lilpop Rau i Löwenstein», i jego drugiej żony Florentyny z Liliensternów, był bratem Jana Libkinda (zob.) i przyrodnim bratem Zofii Lubodzieckiej (zob.). Dzieciństwo spędził w Zakopanem, dokąd w obawie o zdrowie dzieci przeniosła się matka po śmierci ojca. Do gimnazjum uczęszczał najpierw w Chyrowie, a od ok. r. 1904 w Warszawie, gdzie zbliżył się do młodzieży socjalistycznej. Z powodu udziału w strajku szkolnym w r. 1905 musiał opuścić w t. r. Królestwo i kontynuował naukę w gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej w Cieszynie. Po uzyskaniu matury wstąpił w październiku 1909 r. na Wydział Prawa UJ w Krakowie i w czerwcu 1914 r. uzyskał absolutorium. Jako uczestnik strajku studentów tej uczelni (28 i 30 I 1911), tzw. «Zimmermaniady», otrzymał naganę senatu «cum consilio abeundi». Zapewne pod wpływem starszego brata Jana, który już od r. 1907 był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) – Frakcja Rewolucyjna, L. został jeszcze w czasie studiów członkiem tej partii. Z chwilą wybuchu wojny w r. 1914 wstąpił do Legionów. Ze względu na zły stan zdrowia (od dzieciństwa chorował na płuca) oddelegowano go po roku do pracy partyjnej w Łodzi. Uczestniczył tam w redagowaniu organu łódzkiej organizacji PPS „Łodzianin”. Aresztowany przez okupantów niemieckich i po kilku tygodniach zwolniony jako poddany austriacki, został na początku października 1915 r. skierowany do pracy na teren zaboru austriackiego do Dąbrowy Górniczej. Stał się najbliższym współpracownikiem F. Perla w redakcji wydawanego wówczas w Dąbrowie „Robotnika”.
Następnie, po wyjeździe do Warszawy aktywu kierowniczego partii, stanął L. na czele sekretariatu Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) w Zagłębiu. Wraz z A. Landym i W. Gęborkiem, skupiwszy wokół siebie starych, czynnych jeszcze w r. 1905 działaczy partyjnych, odbudował organizację PPS w Zagłębiu. Jako jej delegat wziął udział w XII Zjeździe Partii (6 I 1916 w Piotrkowie). Zjazd powierzył mu realizację, podjętej z inicjatywy T. Arciszewskiego, decyzji o reaktywowaniu zamkniętego przez władze carskie w r. 1909 klasowego Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Górniczego. W rezultacie jego energicznej działalności już w lutym 1916 odbyło się organizacyjne zebranie, a w połowie n. r. związek górników stał się masową organizacją. L., będąc sekretarzem związku i, obok W. Gęborka, kierownikiem Strajkowego Komitetu Robotniczego, odegrał w r. 1917 wybitną rolę w zorganizowaniu i przeprowadzeniu akcji strajkowo-głodowych (2–15 VI i 3–19 VII) przeciw pogarszającej się sytuacji proletariatu, w wyniku których uzyskano w Zagłębiu (na terenie znajdującym się pod okupacją austriacką) poprawę przydziałów żywnościowych, dodatki drożyźniane oraz 9-godzinny dzień pracy.
L. był autorem odezw wzywających do strajków i manifestacji, wydanych w Będzinie pod firmą Strajkowego Komitetu Robotniczego, pt. „Chleba albo śmierci” i „Przekleństwo łajdakom”, a prawdopodobnie także autorem drukowanej w Dąbrowie Górniczej odezwy Centralnego Komitetu Robotniczego PPS, w której postulowano ponadto wysunięcie haseł politycznych – walki z okupantem. Kiedy w kwietniu 1918 ogarnęła Zagłębie ponownie fala strajków, władze okupacyjne w odwet aresztowały przywódców związku górników, w tej liczbie i L-ego (3 IV). Osadzony w twierdzy w Zamościu, miał być oddany pod sąd wojenny, jednakże natychmiastowa interwencja I. Daszyńskiego w parlamencie wiedeńskim, podjęta na prośbę PPS, spowodowała cofnięcie represji. L. został zwolniony dopiero po ok. 3 miesiącach. Wrócił do Dąbrowy, gdzie się ożenił z Leokadią Wąsik, z zawodu nauczycielką, siostrzenicą działacza rewolucyjnego Juliana Gęborka.
Zagrożony ponownie represjami z powodu udziału w organizacji Pogotowia Bojowego PPS, musiał L. w końcu października 1918 opuścić Zagłębie. Udał się do Warszawy, gdzie podjął współpracę z tygodnikiem partyjnym „Jedność Robotnicza”. W r. 1919 powierzono mu zorganizowanie Kasy Chorych w Sosnowcu, później był w l. 1921–8 dyrektorem Kasy Chorych w Olkuszu. Rozwijał tam aktywną działalność społeczno-polityczną w PPS i był organizatorem Tow. Uniwersytetu Robotniczego (TUR). W pracy tej towarzyszyła mu żona, która założyła TUR-owski chór «Lutnia» i prowadziła naukę czytania i pisania dla robotników-analfabetów. Wspólnie byli inicjatorami i organizatorami różnorodnych form aktywnego wypoczynku dla robotników miejscowej fabryki naczyń emaliowanych. Po przewrocie majowym w r. 1926, za przeciwstawianie się narzucanym przez sanację ograniczeniom samorządu w Kasie Chorych, stał się rychło przedmiotem ostrej nagonki zniesławiającej, a w r. 1928 pozbawiono go stanowiska dyrektora. Przez 3 lata pozostawał bez pracy, ze względów formalnych (brak asesury i aplikantury) nie mógł też uzyskać zezwolenia na otwarcie kancelarii adwokackiej. W r. 1931 złożył egzamin adwokacki i rozpoczął praktykę w Zwoleniu koło Radomia, po roku przeniósł się do Białobrzegów pod Warszawą, a w lipcu 1933 do Opatowa.
We wrześniu 1939 L., powołany przez społeczeństwo Opatowa na burmistrza, organizował zaopatrzenie i pomoc dla uciekającej ludności, stworzył ochotniczą służbę sanitarną dla ratowania ofiar nalotów niemieckich. Gdy Niemcy zajęli miasto, zrezygnował z funkcji burmistrza. Pracując nadal w magistracie, brał później aktywny udział w akcji ratowania jeńców ze stworzonego przez Niemców w Opatowie przejściowego obozu oraz szpitala jenieckiego, nie bacząc na własne zagrożenie z uwagi na żydowskie pochodzenie. Aresztowany przez gestapo 11 VI 1940, został po miesiącu wywieziony do Sandomierza, a 15 VII do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu. Po krótkim czasie przewieziono L-ego do Dachau, skąd wraz z transportem inwalidów skierowano do Hartheim koło Linzu, gdzie 17 II 1942 stracono go w komorze gazowej. W maju t. r. władze obozu powiadomiły rodzinę o jego śmierci, rzekomo na zapalenie płuc. L. pozostawił cztery córki : Wandę (1919–1950), zamężną Cichoń, Krystynę (ur. 1921), zamężną Stanek, Zofię (ur. 1926), zamężną Sobolewską, i Annę (ur. 1933), zamężną Durczewską.
Kormanowa, Materiały do bibliografii 1866–1918; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Holzer J., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1917–1919, W. 1962; Konarski S., „Zimmermaniada” w Uniwersytecie Jagiellońskim (1910–1911), w: Dobrowolski H., Frančić M., Konarski S., Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, Kr. 1962; Księga pamiątkowa PPS, W. 1923 s. 224; Musioł T., Dachau 1933–1945, Kat. 1968 (Aneks 21 poz. 506); Orzechowski I., Kochański A., Zarys dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim (1905–1918), W. 1964; – Bień A., W podziemiach Zagłębia, Płocka i Włocławka. 1912–1914–1918, Dąbrowa Górnicza 1930 s. 82, 87, 88, 91, 117, 123 (fot. po s. 116); – „Głos Robotn.” 1918 nr 74 s. 4; „Jedność Robotn.” 1917 nr 26, s. 4; „Kron. Ruchu Rewol. w Pol.” 1937 s. 184, 185, 1938 s. 233, 235, 239; „Z Pola Walki” 1960 nr 4 s. 116, 1965 nr 4 s. 119; – Arch. UJ: S. II 515, S. II 715; Arch. Zakł. Hist. Partii: teczka osobowa A. Bienia nr 461 poz. 4 s. 12, 17, poz. 6 s. 30–33, 37–40, 43–45, 54–55, teczka osobowa W. Gęborka nr 9209 poz. 1 s. 28, poz. 2 s. 2, teczka osobowa S. Krawczyka nr 9172 s. 2–3, 5, 7, 15–20, teczka osobowa F. Perla nr 4547 poz. 14 s. 11, 12; – List córki Zofii Sobolewskiej z 5 III 1971 (w posiadaniu autorki); – Relacja ustna J. Lubodzieckiej udzielona autorce 1 III 1971.
Alicja Pacholczykowa