Myszkowski Zygmunt z Przeciszowa h. Jastrzębiec (zm. 1577), starosta oświęcimski i zatorski, działacz reformacyjny. Był synem Jana z Przeciszowa i Konstancji Pieczyhojskiej, bratem Piotra, podkanclerzego kor. (zob.). W r. 1526 zapisał się na Akad. Krak. z bratem Janem (zm. prawdopodobnie przed r. 1545). Podobnie jak jego krewniacy związany był z dworem Zygmunta Augusta, 26 IV 1546 został przyjęty w Wilnie w poczet dworzan z prawem do 6 koni. Należał do aktywnych patronów małopolskiego Kościoła reformacyjnego. Uczestniczył w styczniu 1556 w synodzie secemińskim, następnie w synodzie pińczowskim i 2 V podpisał wystosowany przez grupę jego uczestników list do Kalwina z zaproszeniem go do Polski. Na konwencie seniorów Kościoła małopolskiego we Włodzisławiu w czerwcu 1557 wybrano M-ego na jednego z kolektorów składek na koszty wydania polskiego przekładu Biblii. T. r. był nadto na synodzie generalnym w Pińczowie (10–17 VIII) i w imieniu swojego brata stryjecznego Krzysztofa, wówczas kasztelana oświęcimskiego, prosił o przydzielenie im na ministra Pawła Gilowskiego. Nie jest pewne, czy to on, czy też jego brat stryjeczny Stanisław (późniejszy woj. krakowski, zob.) brał udział w synodzie generalnym we Włodzisławiu w dn. 21–25 IX 1561 (zanotowany wśród uczestników jako «S. Myszkowski»). Był M. posłem z księstwa oświęcimskiego i zatorskiego na sejm piotrkowski 1562/3 r. i dostał na tymże sejmie (20 IV) urząd burgrabiego krakowskiego, który trzymał do początku marca 1565. Dn. 22 VII 1563 nadał mu Zygmunt August w zarząd starostwo oświęcimskie i zatorskie z prawem dożywocia i klauzulą nieusuwalności. W r. 1567 nadanie to zamienione zostało w dzierżawę dożywotnią za sumę 2 000 złp. z potrąceniem 400 zł kwarty. W kwietniu 1570 uczestniczył M. w synodzie generalnym trzech wyznań protestanckich w Sandomierzu, był deputatem z grona szlachty do komisji mającej wydać opinię o konfesji i podpisał uchwalony na zakończenie synodu «consens» trzech wyznań.
Po śmierci Zygmunta Augusta M. wziął udział w lipcu 1572 w zjeździe senatorów i szlachty w Krakowie. Naraził się wówczas zebranym; wręcz go wyśmiano, gdy wystąpił z wnioskiem, aby w trudnej dla kraju sytuacji zwrócić sią o pomoc i radę do cesarza. W okresie elekcji (1573) agenci cesarscy polecali go uwadze posła hiszpańskiego P. Fajarda, ale M. prawdopodobnie wcale nie brał udziału w sejmie elekcyjnym. W r. 1574 Henryk Walezy zamienił mu dzierżawę starostwa oświęcimsko-zatorskiego w dożywotnie użytkowanie, jedynie z obowiązkiem oddawania kwarty. W okresie drugiego bezkrólewia pozostawał M. najpewniej w swoim starostwie. Do szczególnej czujności i pilnej obrony pogranicza wzywała go szlachta zebrana na sejmiku w Proszowicach, 31 XII 1575, odbytym po rozdwojonej elekcji. Przed zwołanym przez Stefana Batorego sejmem do Torunia wyznaczył M. sejmik pow. oświęcimskiego i zatorskiego do Zatora na 7 IX 1576. Oprócz Przeciszowa miał M. w pow. zatorskim wsie Włosienicę i Porębę. Żona, Beata, córka Stanisława Przerembskiego, kasztelana sieradzkiego, wniosła mu w posagu zapewne Gosławice i Kuchary w ziemi sieradzkiej. W r. 1572 małżonkowie dokonali wzajemnie zapisu dożywocia na dobrach, a jednocześnie M. wyznaczył na opiekunów majętności i dzieci (które miał i które jeszcze się urodzą) m. in. brata Piotra, wówczas bpa płockiego, i Piotra Zborowskiego, woj. sandomierskiego. M. zmarł w r. 1577 przed 11 IX.
Z małżeństwa z Beatą Przerembską (zm. po r. 1593) zostawił M. czterech synów: Jana, kasztelana żarnowskiego (zob.), Piotra, woj. rawskiego (zob.), Zygmunta, marszałka w. kor. (zob.), i Aleksandra (zm. 1617), oraz trzy córki: Konstancję, Annę – żonę Jana Branickiego z Ruszczy, kasztelana bieckiego – i Zofię.
Najstarsza z córek M-ego Konstancja Beata (1563–1627), wychowana w kalwinizmie i w r. 1580 wydana za mąż za kalwinistę Piotra Bużeńskiego (syna Hieronima, zob.), starostę dobczyckiego i brzeźnickiego (z powodu udzielenia im katolickiego ślubu w Krakowie przez Szymona Ługowskiego miał duże przykrości stryj Konstancji, bp krakowski Piotr Myszkowski), przeszła po rychłej śmierci męża (zm. 1583) na katolicyzm i zasłynęła z dewocji, wystarała się o osiedlenie przy kościele Św. Marcina w Krakowie zakonu karmelitanek bosych (wg P. H. Pruszcza «Z cudzych krain ten zakon do Polski swym kosztem sprowadziła»), do którego wstąpiła w r. 1619, przybierając imię Beaty. Zmarła 14 V 1627 i została pochowana w kościele Św. Marcina. W życiu zakonnym wyróżniała się cnotą pokory i pobożności; kult związany z jej osobą przetrwał do w. XVIII («ciało dotąd nieskażone, cudami nawet słynie», Niesiecki).
Dworzaczek; Niesiecki; Żychliński, IX; – Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, Wr. 1974 I; – Akta sejmikowe woj. krak., I; Akta synodów różnowierczych w Pol., I–II; Album stud. Univ. Crac., I 322; Calvini Opera, XVI 128–31; Elementa ad Fontium Editiones, XII; Księgi podskarbińskie, IX; Lustracja dróg woj. krakowskiego z roku 1570, Wr. 1971; Mater. do hist, stosunków kult. w XVI w.; Materiały do dziejów rolnictwa w Polsce w XVI i XVII w., W. 1876 s. 324, Bibl. Ord. Krasińskich. Muzeum Konstantego Świdzińskiego, II; Matricularum summ., IV–V; Uchańsciana, II; – AGAD: Metryka Kor. t. 115 k. 341; Arch. Państw. w Kr.: Terr. Zator. t. 1 s. 711–716, t. 2 s. 74, 75, 337, t. 20 s. 1049; – Bibliografia dotycząca Konstancji Myszkowskiej: Hagiografia pol., II; Niesiecki; – Pruszcz P. H., Forteca monarchów i całego królestwa Polskiego duchowna, Wyd. 2., Kr. 1737 s. 260–1; – Mon. Pol. Vat., IV.
Halina Kowalska