Rzewuski Zygmunt Napoleon, pseud. Krzywda (1843–1897), powstaniec 1863 r. Ur. 18 II w Kozłowie (pow. kielecki), był synem Napoleona, właściciela tychże dóbr Kozłów, i Henryki z Suchodolskich.
R. uczęszczał do gimnazjum w Kielcach, następnie przez rok uczył się w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie, a w październiku 1862 wstąpił do Instytutu Politechnicznego w Puławach. W noc styczniową poszedł do powstania z całą szkołą. Nie wiadomo, gdzie się obracał w następnym półroczu. Od lipca 1863 służył w jeździe pod dowództwem Zygmunta Chmieleńskiego, zrazu jako podoficer, od końca t. r. porucznik, w marcu 1864 podkapitan. Uczestniczył w większości bitew stoczonych przez Chmieleńskiego; po jego śmierci był. w 2. korpusie dowódcą szwadronu kieleckiego. Rozgromiony 16 XII pod Bodzechowem wraz z całą jazdą gen. Bosaka (Józefa Haukego) operował odtąd w Kieleckiem samodzielnie z ok. setką jazdy. Wziął sobie herbowy pseud. Krzywda. W rocznicę 22/23 I alarmował pojedynczymi szwadronami garnizony nieprzyjacielskie w Kielcach, Jędrzejowie, Włoszczowej i Szczekocinach. Podał się do dymisji po ostatniej, nieszczęśliwej potyczce pod Węglenicami 29 III, a 3 V przedostał się do Galicji.
Drogą na Pragę, Peszt, Zurych, R. dotarł do Paryża, gdzie od 8 XI 1864 uczył się w wyższej szkole polskiej na Montparnasse. Widywano go w otoczeniu Ludwika Mierosławskiego. Być może odbył również wyższe studia techniczne, gdyż w l. osiemdziesiątych odnajdujemy go na posadzie inżyniera Rady Powiatowej w Stryju. W r. 1882 zareagował na „Pamiętniki powstańca z 1863 i 1864 r.” Władysława Modrzewskiego (Lw. 1881) i w „Dzienniku Polskim” ogłosił pod pseud. Krzywda własne, polemicznie ujęte, cokolwiek samochwalcze, Wspomnienia obozowe z r. 1863 i 1864 („Dzien. Pol.” 1882 i własnym nakładem Lw. 1883). Znaczną część jego opowiadań zakwestionował później Kazimierz Zienkiewicz („Wspomnienia powstańca 1863 roku”, W. 1932). R. zmarł w r. 1897 w Stryju.
Ożeniony w r. 1871 R. rychło owdowiał; o potomstwie brak wiadomości.
Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 3, vol. 2; Ilustr. Enc. Trzaski; – Chołodecki, Księga pamiątkowa, s. 351; Kozłowski E., Generał Józef Hauke-Bosak, W. 1971; Ratajczyk L., Polska wojna partyzancka 1863–1864, W. 1966; Sztakelberg J., Pieczęcie powstańcze 1863–1864, W. 1988; Witowski W., Pod Sowią Górą. W 40 rocznicę powstania styczniowego, Lw. 1903 s. 494, 501; Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–4, Rapperswil 1913 s. 147, 179, 183–8, 518–19; – [Bałaszewicz J. A.] Potocki A., Raporty szpiega, W. 1973; Dok. władz cywilnych; Dok. władz wojsk.; Prasa tajna, cz. 3; Spiskowcy i partyzanci 1863 r., W. 1967; – „Czas” 1897 nr 114; – B. Czart.: Ew. 1602; Pow. AP w Jędrzejowie: Księgi metrykalne parafii Kozłów (kwerenda D. Oleszewskiego).
Stefan Kieniewicz