Seyda Zygmunt (1876–1925), adwokat, działacz Narodowej Demokracji i państwowy, poseł do sejmu pruskiego i sejmów polskich. Ur. 18 IV w Poznaniu, był synem Wojciecha, nauczyciela średniej szkoły żeńskiej, i Józefaty z Martensów, bratem Mariana (zob.), bratankiem Antoniego (zob.) i Władysława (zob.).
S. uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie działał w tajnym Tow. Tomasza Zana. Ukończył je jako prymus w r. 1893. Studia z zakresu prawa i ekonomii politycznej odbywał w l. 1893–5 na uniwersytetach Wrocławia, Berlina i Lipska. Stopień doktora praw otrzymał na uniwersytecie w Halle za pracę z dziedziny prawa karnego. W okresie studiów był czynny w tajnych polskich organizacjach. Do «Zetu» został przyjęty we Wrocławiu, a w Lipsku był działaczem Polsko-Akademickiego Stow. Naukowego «Unitas» (1894–5). Do Ligi Narodowej (LN) przyjęto go w r. 1903, a w r. 1912 wszedł do Rady Głównej tejże organizacji.
Po odbyciu aplikacji i złożeniu egzaminów otworzył w r. 1903 kancelarię adwokacką w Katowicach i prowadził ją do r. 1916. Równocześnie działał społecznie, politycznie i gospodarczo na Górnym Śląsku. Pod koniec 1902 r. był założycielem i członkiem władz Polskiego Tow. Wyborczego, a w r. 1903 dokooptowano go do Polskiego Tow. Ludowego dla Śląska. W t. r. został wiceprezesem «Sokoła» w Katowicach, a następnie objął kierownictwo VI Okręgu Śląskiego «Sokoła». W r. 1906 był delegatem na zjazd Tow. Czytelni Ludowych (TCL) pow. katowickiego. Dn. 4 V 1908 S. zorganizował zjazd TCL w Katowicach. Był przewodniczącym katowicko-pszczyńskiego okręgu Związku Śląskich Kół Śpiewaczych (sam prezesował «Lutni»), Tow. Wykładów Ludowych oraz skarbnikiem w Tow. Pomocy Naukowej dla Śląska. W jego mieszkaniu 19 X 1906 odbyło się spotkanie w sprawie zorganizowania strajku szkolnego na Górnym Śląsku.
S. założył banki ludowe w Koźlu i Zabrzu i nimi kierował, piastował stanowisko wicepatrona Związku Spółek Zarobkowych na Górnym Śląsku i przewodniczącego rady nadzorczej. W r. 1911 S. był współzałożycielem i wydawcą oraz członkiem rady nadzorczej Spółki Wydawniczej „Gazety Ludowej”, nieoficjalnego organu Narodowej Demokracji na Górnym Śląsku. Miał w Spółce największy udział w wysokości 3 tys. marek. Był też współzałożycielem, udziałowcem i członkiem rady nadzorczej «Drukarni Polskiej» w Poznaniu, której jednym z kierowników był jego brat Marian. Wchodził w skład Zarządu Głównego powstałej w r. 1905 «Straży» na zabór pruski. W dn. 4 II 1906 zorganizował pierwszy wiec «Straży» w Oświęcimiu i przewodniczył jego obradom. Należał do współorganizatorów Polskiego Tow. Demokratycznego na Górnym Śląsku, powstałego w grudniu 1909. W grudniu 1912 organizował wiec w Bytomiu przeciw niemieckiej polityce wywłaszczeniowej w zaborze pruskim. W r. 1913 należał do sygnatariuszy aktu powołania Rady Narodowej (organizacji pomyślanej jako opiniująca i doradcza wobec wszystkich dziedzin życia publicznego) na wiecu w Inowrocławiu, a następnie wchodził do władz tejże organizacji.
S. zasłynął jako obrońca w wielu procesach politycznych, m. in. w tzw. procesie bytomskim (23, 24 i 26 III 1904), wytoczonym przez arcybpa wrocławskiego G. Koppa redaktorom „Górnoślązaka” Janowi Kowalczykowi i Antoniemu Wolskiemu za zamieszczenie w tym piśmie artykułu „Duchowieństwo na Górnym Śląsku” (10 XII 1903); proces miał doprowadzić do upadku „Górnoślązaka”, sprawa jednak zakończyła się deklaracją ugody (której S. był współredaktorem) między stronami. Bronił w r. 1905 (wraz z trzema innymi adwokatami) 22 członków tajnej polskiej młodzieżowej organizacji w Gliwicach, w r. 1908 czterech członków «Sokoła», a w r. 1912 działaczy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w Żorach. W r. 1906 zaskarżył wydany przez policję niemiecką zakaz zorganizowania wiecu «Sokoła» w Katowicach i bronił tę organizację w procesie w Mysłowicach, w r. 1912 wytoczył proces policji w Katowicach, która zakazała organizowania odczytów w języku polskim i wygrał go w wyższej instancji.
S. zasiadał w Prowincjonalnym Komitecie Wyborczym dla Śląska. W r. 1908 został wybrany do sejmu pruskiego z okręgu pszczyńsko-rybnickiego. W r. 1913 ponownie wszedł do sejmu pruskiego z okręgu Jarocin–Koźmin–Krotoszyn–Pleszew. S. został członkiem poselskiego Koła Polskiego w Berlinie. Na posiedzeniach sejmu pruskiego zabierał głos w sprawach: budżetu min. spraw wewnętrznych, przemysłu i handlu, ustawy o sądownictwie administracyjnym, prywatnej nauki języka polskiego na terenie Opolszczyzny; występował przeciw: antypolskim ustawom o stowarzyszeniach i zgromadzeniach, podziałowi na okręgi wyborcze, dyskryminującemu ludność polską na Górnym Śląsku, nadużyciom wyborczym w pow. świeckim. Bronił prawa urządzania uroczystości w pięćdziesiątą rocznicę powstania styczniowego. W r. 1912 został członkiem władz Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego. W r. 1913 reprezentował Śląsk w utworzonej w Poznaniu Radzie Narodowej. Był członkiem Komitetu Niesienia Pomocy w Król. Pol. założonego w lutym 1915 w Poznaniu. W r. 1916 został powołany do armii niemieckiej; służbę odbywał na terenie Płońska w sądownictwie, a rok później w Węgrowie. W lutym 1918 złożył protest w sejmie pruskim przeciw traktatowi brzeskiemu.
W pierwszych dniach odzyskania niepodległości przez Polskę został S. wiceprezesem Sądu Okręgowego w Lublinie i współorganizował polskie sądownictwo na terenie Lubelszczyzny. Brał tu zarazem udział w pracach LN i przewodniczył Kołu Polskiej Macierzy Szkolnej. W pierwszych dniach listopada 1918 uczestniczył w Poznaniu w powołaniu Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej (NRL). Wszedł w skład delegacji NRL, która prowadziła w Warszawie rozmowy w sprawie utworzenia rządu z udziałem przedstawicieli byłego zaboru pruskiego, które jednak nie dały rezultatu. W Poznaniu NRL powołała S-ę na decernenta spraw sądowniczych. Po przekształceniu decernatu w czerwcu 1919 w Wydz. Sprawiedliwości dla byłego Zaboru Pruskiego, S. był również jego szefem.
W styczniu 1919 S. został wybrany na posła z listy nr 4 Narodowego Komitetu Wyborczego Stronnictw Demokratycznych w okręgu wyborczym nr 26 (miasto i pow. Kielce, Jędrzejów, Włoszczowa). W Sejmie Ustawodawczym był członkiem, sekretarzem, a następnie przewodniczącym Komisji Prawniczej oraz przewodniczącym Komisji Regulaminowej i Nietykalności Poselskiej. Należał do Klubu Związku Sejmowego Ludowo-Narodowego. W sierpniu t. r. po utworzeniu Min. byłej Dzielnicy Pruskiej (MbDP) S. został mianowany zastępcą ministra Władysława Seydy (swego stryja), a w listopadzie t. r. podsekretarzem stanu. W MbDP S. kierował Dep. Sprawiedliwości i Dep. Zdrowia Publicznego. Spolszczył sądownictwo w Wielkopolsce i na Pomorzu, ściągając m. in. na ziemie zachodnie 80 prawników z Małopolski.
S. brał udział w rozmowach z przedstawicielami rządu niemieckiego w Poznaniu i Berlinie zakończonych podpisaniem układu polsko-niemieckiego 9 XI 1919 o czasowym pozostawieniu urzędników niemieckich ma ziemiach byłej dzielnicy pruskiej. Układ ten ze strony polskiej podpisali Władysław Wróblewski i S. Jako reprezentant Polski S. podpisał w Berlinie również umowę z dn. 25 XI 1919 o wycofaniu się wojsk niemieckich z przyznanych Polsce terenów i przekazaniu nad nimi zarządu cywilnego władzom polskim. Wraz z Witoldem Prądzyńskim był pełnomocnikiem rządu polskiego w rokowaniach z Niemcami w sprawie przejęcia wymiaru sprawiedliwości na ziemiach byłego zaboru pruskiego i sygnatariuszem w Poznaniu układu polsko-niemieckiego w tej sprawie z dn. 20 IX 1920. Z chwilą utworzenia 13 XI 1921 przez Min. Sprawiedliwości IV Dep. Ziem Zachodnich z tymczasową siedzibą w Poznaniu, minister sprawiedliwości Bolesław Sobolewski powierzył S-dzie zastępstwo w sprawach dotyczących zwierzchniego zarządu wymiaru sprawiedliwości na tych ziemiach.
Po decyzji Konferencji Ambasadorów z dn. 20 X 1921 o podziale Górnego Śląska, S. był jednym z członków delegacji polskiej do petraktacji z Niemcami w sprawach górnośląskich na drugiej sesji rokowań, odbywających się w Sekretariacie Ligi Narodów w Genewie od lutego 1922, zakończonych zawarciem polsko-niemieckiej konwencji w sprawie Górnego Śląska z dn. 15 V 1922. S. był również pełnomocnikiem Polski w rokowaniach w Opolu z Niemcami i Międzysojuszniczą Komisją Rządzącą i Plebiscytową Górnego Śląska, sfinalizowanych zarządzeniem z dn. 15 VI t. r. w sprawie przekazania Niemcom i Polsce przyznanych im obszarów. W t. r. S. podpisał jako przedstawiciel Polski wiele umów z Niemcami regulujących stosunki polsko-niemieckie na dawnym obszarze plebiscytowym Górnego Śląska. Został mianowany delegatem Polski do górnośląskiego Trybunału Rozjemczego w Bytomiu.
W listopadowych wyborach 1922 r. wszedł S. do Sejmu z listy państwowej z ramienia Związku Ludowo-Narodowego (ZLN). W Sejmie był członkiem sejmowej Komisji Regulaminowej i Nietykalności Poselskiej, Komisji Prawniczej, Komisji Kodyfikacyjnej oraz Rady Kolejowej. W dn. 2 XII 1922 wybrany został na wicemarszałka Sejmu. Zasiadał we władzach klubu parlamentarnego ZLN. W sejmie wygłosił 22 przemówienia, m. in. w sprawach regulaminu sejmowego, ustaw o ochronie lokatorów, o kwaterunku dla wojska, o sądownictwie dla byłego zaboru pruskiego, o likwidacji majątków niemieckich. Po ustąpieniu 1 IX 1922 z funkcji podsekretarza stanu w Min. Sprawiedliwości S. został kierownikiem Warszawskiej Delegatury Górnośląskiego Związku Przemysłów Górniczo-Hutniczych, z pensją miesięczną, która – po zmianie waluty – wynosiła 3 tys. zł (i 1 tys. zł na reprezentację). Wraz z Wojciechem Korfantym skutecznie interweniował w sprawie zwolnienia z aresztu Deferta, dyrektora Zakładów Hohenlohego. Reprezentowanie przez S-ę – jednego z przywódców programowo antyniemieckiej Narodowej Demokracji – interesów niemieckiego przemysłu górnośląskiego, było negatywnie komentowane i nabrało rozgłosu, gdy wicemarszałek sejmu Juliusz Poniatowski wysunął w listopadzie 1924 przed marszałkiem Sejmu Maciejem Ratajem zarzut przeciw S-dzie niedopuszczalnego łączenia funkcji wicemarszałka Sejmu ze stanowiskiem reprezentanta prywatnych interesów. W wyniku pośrednictwa Rataja S. zobowiązał się zrezygnować z funkcji wicemarszałka Sejmu, ale nie zdążył tego uczynić. Zmarł 25 I 1925 w Warszawie po operacji wyrostka robaczkowego. S. pochowany został w Poznaniu 29 I t. r. na cmentarzu św. Marcina. Obecnie jego szczątki są pogrzebane na cmentarzu Zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha we wspólnym grobowcu z Władysławem Seydą.
W małżeństwie ze Stefanią z Kutznerów (zamordowaną przez Niemców w Radzimiu w r. 1939) S. miał czworo dzieci: dwoje zmarło tragicznie w dzieciństwie, Jan Tadeusz (ur. 1917), prawnik, łącznik Armii Krajowej, zginął w r. 1943, Krzysztof (ur. 1919), prawnik, zamordowany został w r. 1939 przez Niemców.

Karykatura S-y przez Zygmunta Skwirczyńskiego, w: tenże, Karykatury sejmowe. Autolitografie… Z. 4, [b. m. i r. w.]; Fot. w: „Świat” 1908 nr 26 s. 11; – Enc. XX w.; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1994 (fot.); Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 364–5, 466, 468; Rzepecki, Sejm 1919, s. 164, 166, 277, 281, 284; Wpol. Słown. Biogr.; – Ajnenkiel A., Historia Sejmu Polskiego, W. 1989 II cz. 2 (fot.); Biały F., Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych 1914–1932, Wr.–W.–Kr. 1967 s. 156, 165–6; Cmentarz Zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu, W.–P. 1982; Dąbrowski W., Górny Śląsk w walce o zjednoczenie z Polską, Kat. 1923 s. 117–18, 129; Dembski K., Wielkopolska w początkach II Rzeczypospolitej, P. 1971 s. 55, 127; Długajczyk E., Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939, Kat. 1990; Gulczyński A., Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej (1919–1922), „Czas. Prawno-Hist.” R. 43: 1991 z. 1–2 s. 47; Hemmerling Z., Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy Niemieckiej i sejmie pruskim 1907–1914, W. 1968; Historia Śląska, Red. S. Michalkiewicz, Wr. 1985 III cz. 2; Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, W. 1967; Konopczyński W., Sejm 1922–1927 bez osłonek, Kr. 1928 s. 29, 31, 39, 43, 55; Korowicz M. S., Górnośląska ochrona mniejszości 1922–1937, Kat. 1938; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1925, P. 1962 s. 195; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Orzechowski M., Narodowa Demokracja na Górnym Śląsku (do 1918), Wr. 1965; tenże, Wojciech Korfanty, Biografia polityczna, Wr. 1975; Popkiewicz J., Ryszka F., Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922–1939), Opole 1959; Ryfowa A., Działalność Sokoła Polskiego w zaborze pruskim i wśród wychodźstwa w Niemczech (1884–1914), W– P. 1976 s. 137–8, 153; Rzepecki K., Historia ustawy wyborczej pruskiej, P. 1913 s. LXXXI (fot.); Srebrna księga Sokoła katowickiego, Kat. 1923; Wójciak J., Walka polityczna w wyborach do parlamentu Rzeszy i sejmu pruskiego w Poznańskiem w latach 1898–1914, W.–P. 1981; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, 1915–1922, W. 1925 II 252; „Dziennik Urzędowy Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej” 1921 nr 8 s. 119, nr 32 s. 516; Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, Kr. 1989 III; Rataj M., Pamiętniki, W. 1965; Zbiór rozporządzeń i okólników Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej z r. 1920, P. 1921 s. 8, 13, 21, 31, 451–3, 464, 466–8 passim; – „Gaz. Sąd. Warsz.” 1925 nr 8 s. 119; „Kur. Pozn.” 1925 nr 21 s. 1, 8, nr 22 s. 10, nr 23 s. 10, nr 25 s. 3; – AP w P.: Akta Prezydium Policji w P., sygn. 3694; – Informacje synowej, Krystyny 1.v. Seydy, 2.v. Daszewskiej z Grodziska Mazowieckiego i wnuczki, Barbary Seydy z Buenos Aires.
Zygmunt Kaczmarek