Śliwicki Zygmunt, pseud.: Złoty, Zygmunt, Złoty Zygmunt (1903—1982), lekarz medycyny, więzień Pawiaka, podporucznik Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego 1944 r.
Ur. 14 III w Sierakowicach koło Skierniewic, był synem Leona, właściciela tamtejszego dworu z młynem, i Marii z domu Śmigielskiej (zm. 1912); miał czworo rodzeństwa.
Ś. uczył się w domu, potem w r. szk. 1913/14 w szkole powszechnej w Skierniewicach, a od r. 1915 w tamtejszej szkole realnej (przekształconej następnie w Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej). Podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. służył od 13 VII do 14 X jako ochotnik w WP. Następnie kontynuował naukę w skierniewickim Gimnazjum, przekształconym 12 IX t.r. w Państw. Gimnazjum Męskie im. Bolesława Prusa, i w r. 1923 zdał maturę przed Komisją Egzaminacyjną Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego. Dn. 2 X t.r. podjął studia na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz., podczas których pracował w jednej z ubezpieczalni społecznych jako pomocnik lekarski. Po otrzymaniu 25 II 1938 dyplomu lekarskiego zatrudnił się w Ubezpieczalni Społecznej w Pruszkowie; dodatkowo pracował jako wolontariusz na Oddz. Wewnętrznym Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie. Dn. 10 III t.r. przystąpił do Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej.
Po wybuchu drugiej wojny światowej Ś. na skutek apelu płk. Romana Umiastowskiego opuścił 7 IX 1939 Pruszków i udał się w kierunku Lublina; wstąpił jako lekarz wojskowy (prawdopodobnie ochotniczo) do 44. pp WP. Po zakończeniu kampanii wrześniowej wrócił do Pruszkowa i kontynuował pracę w Ubezpieczalni Społecznej; udzielał też bezpłatnej pomocy lekarskiej chorym i rannym uciekinierom oraz osobom wysiedlonym z zachodniej części Polski. Za namową por. Aleksandra Żytkiewicza podjął, prawdopodobnie w listopadzie t.r., działalność konspiracyjną i został zaprzysiężony na żołnierza Tajnej Armii Polskiej. Na skutek zeznań w śledztwie por. rezerwy Konrada Żelechowskiego został 26 IX 1940 aresztowany przez Gestapo i osadzony w areszcie śledczym przy al. Szucha 25, a następnie w więzieniu na Pawiaku. Tam, dzięki staraniom dr. Stefana Baczyńskiego, lekarza funkcyjnego na oddziale męskim szpitala więziennego, został 10 X t.r. jego asystentem. W poł. lutego 1941 Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei) skazał Ś-ego na karę śmierci; Ś. uniknął jej, ponieważ siedemnaście razy udawało się usunąć jego nazwisko z listy więźniów, wysyłanych do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Na Pawiaku włączył się w działalność więziennej komórki konspiracyjnej (od stycznia 1942 w składzie Referatu 998 Wydz. Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddz. II Komendy Głównej ZWZ/ AK) i został wkrótce potem jej szefem, tworząc z Anną Czuperską (zob. Śliwicka-Czuperska Anna), Felicjanem Lothem oraz Anną (Izabelą) Sipowicz ścisłe kierownictwo. Ponadto stanął na czele zainicjowanej przez siebie kolumny sanitarnej. Działając pod pseud. Złoty i Zygmunt, niósł bezinteresowną pomoc więźniom Pawiaka, m.in. pośredniczył w przesyłaniu grypsów, współdziałał w ustalaniu wersji zeznań, ratował więźniów z transportów (pomagał symulować choroby wywołując sztuczną gorączkę i symptomy tyfusu), zaświadczał o ich niezdolności do przesłuchań, a także współdziałał w prowadzeniu tajnej kartoteki więźniów. W okresie od lutego do maja 1941 opiekował się o. Maksymilianem Kolbe. Po aresztowaniu Baczyńskiego przejął 17 V 1943 jego obowiązki w szpitalu. Dn. 31 VII 1944 udało mu się wraz z Lothem uzyskać zwolnienie z Pawiaka. W czasie powstania warszawskiego t.r. działał w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego AK w stopniu podporucznika. Przydzielony do IV Zgrupowania baonu «Gurt» I Obwodu AK Śródmieście, już 2 VIII w budynku filii Urzędu Miar i Wag przy ul. Złotej 22 zorganizował z Sipowicz i Czuperską punkt sanitarny, przekształcony następnie w Szpital Polowy, i został tam kierownikiem izby chorych. Po kapitulacji powstania opuścił 7 X stolicę z ludnością cywilną i dotarł do Pruszkowa. Z Czuperską, Heleną Biegańską i Jadwigą Jędrzejowską opracował wówczas Pawiak w cyfrach (mszp. w AAN).
Po wojnie Ś. został 27 VII 1945 zmobilizowany i służył jako lekarz pułku ochrony rządu. Zwolniony 1 II 1946 z WP, zamieszkał we Wrocławiu, gdzie pracował kolejno jako naczelny lekarz Ubezpieczalni Społecznej Wrocławia i woj. wrocławskiego, od 1 X t.r. zastępca kierownika w Zakł. Leczniczo-Pracowniczym, a w okresie 1 I 1955 — 31 I 1960 kierownik Sekcji Higieny Pracy w Miejskiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej; równocześnie był inspektorem Państw. Inspekcji Sanitarnej oraz rzecznikiem Komisji Kontroli Zawodów Leczniczych. W październiku 1955 uzyskał specjalizację II st. w zakresie chorób wewnętrznych, a w styczniu 1959 specjalizację II st. w zakresie organizacji ochrony zdrowia. W lutym r.n. przeniósł się z żoną do Warszawy i w Min. Komunikacji objął stanowisko głównego inspektora sanitarnego PKP. W Warszawie włączył się w działalność kombatancką i wszedł w skład Komisji Organizacyjnej powstałego 15 I 1963 Klubu byłych Więźniów Politycznych Pawiaka oraz utworzonej 21 VI t.r. Rady Upamiętnienia Pawiaka. Był także członkiem ZBoWiD i Związku Inwalidów Wojennych RP. Współpracował z Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich, występując zarówno podczas krajowych, jak i zagranicznych procesów zbrodniarzy wojennych. Ogłosił obszerny fragment wspomnień pt. Szpital kobiecy i męski Pawiaka (26 IX 1940 — 31 VII 1944) („Wspomnienia więźniów Pawiaka”, W. 1964) oraz artykuł O akcji Pawiak („Wojsk. Przegl. Hist.” 1965 nr 4). Po przejściu 28 II 1969 na emeryturę opublikował całość okupacyjnych wspomnień pt. Meldunek z Pawiaka (W. 1974). Zmarł 27 IX 1982 w Warszawie, został pochowany 1 X na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. D14 rząd 1 miejsce 7). Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Warszawskim Krzyżem Powstańczym.
Ś. był dwukrotnie żonaty. W zawartym w okresie międzywojennym małżeństwie z Marią Szatkowską miał syna Wacława (ur. ok. 1930). Drugie małżeństwo, od 21 X 1955, z Anną Śliwicką-Czuperską było bezdzietne.
Cmentarz komunalny Powązki, dawny Wojskowy w Warszawie, W. 1989; Enc. powstania warsz., VI; Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Słownik biograficzny kobiet odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari, Tor. 2004 I, 2005—7 II—III; Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939—1945, Tor. 1996 II; Słownik konspiracji warszawskiej 1939—1944, W. 1987—91 I—III; Służba kobiet na frontach II wojny światowej. Sylwetki kobiet-żołnierzy (II), Tor. 2006 X; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964; — Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939—1945. Terror hitlerowski w okupowanej stolicy, W. 2008; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939—1944, W. 1978; Jędrzejewska H., Lekarze Powstania Warszawskiego 1 VIII — 2 X 1944, „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 142: 2006 nr 10 (supl.); Malinowski K., Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności, W. 1986 (fot.); Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939—1945, W. 1987; Podgórska-Klawe Z., Szpitale warszawskie 1388—1945, W. 1975; Strzembosz T., Odbijanie i uwalnianie więźniów w Warszawie 1939—1944, W. 1972; Wanat L., Apel więźniów Pawiaka, W. 1976; Zbyszewska Z., Ministerstwo polskiej biedy. Z dziejów Towarzystwa Opieki nad Więźniami „Patronat” w Warszawie 1905—1944, W. 1983; — Bartoszewski W., Skąd pan jest. Wywiad rzeka, W. 2006; Domańska R., A droga ich wiodła przez Pawiak, W. 1981; Garliński J., Niezapomniane lata. Dzieje wywiadu więziennego i Wydziału Bezpieczeństwa Komendy Głównej Armii Krajowej, W. 1993; Ginter M., Pół wieku wspomnień, W. 1999; Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, W. 1989; Pawiak był etapem. Wspomnienia z lat 1939—1944, Oprac. R. Domańska, W. 1987; Rocznik lekarski RP na r. 1938, W. 1938; Skoczek M., „Gurt” — „Kedyw” w konspiracji i powstaniu. Dokumenty i wspomnienia, Londyn 1987 s. 240, 257 (fot. po s. 167); Śliwicka-Czuperska A., Cztery lata ostrego dyżuru. Wspomnienia z Pawiaka 1940—1944, W. 1968; Wanat L., Za murami Pawiaka, W. 1985; Wspomnienia więźniów Pawiaka, W. 1978; — „Przegl. Lek.” T. 42: 1985 nr 1 s. 141—5 (fot., bibliogr.); „Stolica” 1978 nr 33 s. 4—5, 15; „Wojsk. Przegl. Hist.” 1960 nr 1—2 s. 11; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Kron. Warszawy” 1983 nr 3/55 s. 147—51, „Stolica” 1982 nr 36, „Za Wolność i Lud” 1982 nr 34, „Życie Warszawy” 1982 nr 221, 223, 225; — Arch. Muz. Więzienia Pawiak, Oddz. Muz. Niepodległości w W.: Kartoteka Pawiaka, akta personalne (fot.); Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie, sygn. WL/RP 16 029; Gł. B. Lek.: Izba Lek. Warsz.-Białostocka, akta osobowe; USC m. stoł. W.: Akt zgonu, nr VI/2298/1982; USC we Wrocławiu: Akt małżeństwa, nr 1003/1955; — Mater. autora: Fot. grobu Ś-ego i jego żony; — Informacje Ewy Marii Maciejewskiej z Niemiec oraz Bartosza Nowożyckiego z W.
Piotr Świątczak