Szczakowski Zygmunt Szczepan, pseud.: Rawa, Sierp, Żertwa (1903–1981), nauczyciel, poeta, tłumacz.
Ur. 17 XII w Warszawie, był synem Jana Nepomucena (1865–1931), rzemieślnika, członka PPS, uczestnika rewolucji 1905 r., oraz Wiktorii z Suchodolskich (1873–1942).
Po przeniesieniu się rodziny w r. 1911 do Zerznia koło Anina (obecnie w granicach Warszawy) uczył się S. w trójoddziałowej szkółce wiejskiej, a od r. 1915 w czteroletnim Progimnazjum Filologicznym Koedukacyjnym im. Polskiej Macierzy Szkolnej «Sokół» w Aninie, które ukończył w r. 1919. Z ramienia POW brał udział 11 XI 1918 w akcji rozbrajania Niemców w Rembertowie. W trakcie wojny polsko-sowieckiej wstąpił ochotniczo 14 VIII 1920 do WP i został włączony do oddziałów sanitarnych. Od listopada 1920 do marca 1924 kształcił się w Seminarium Diecezjalnym w Janowie Podlaskim. We wrześniu 1925 wznowił naukę w Gimnazjum Męskim Koła Macierzy Szkolnej w Sierpcu i w maju 1927 zdał tam maturę. Od r. 1927 studiował polonistykę pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz. W okresie od 1 VIII 1928 do 15 VI 1929 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy w Jarocinie, którą ukończył w stopniu plutonowego. W r. 1929 rozpoczął pracę na kolei, był m.in. dyżurnym ruchu. W r. 1935 został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy. T.r. uzyskał absolutorium, a w r. 1937 otrzymał stopień magistra filozofii. Od r. 1931 mieszkał w Celestynowie, gdzie od lutego 1940 uczył na tajnych kompletach gimnazjalnych. Był organizatorem lokalnych struktur ZWZ, a następnie AK; jako dowódca plutonu pełnił służbę wywiadowczą.
Na początku r. 1945 osiadł w Łodzi, gdzie został tymczasowym dyrektorem VIII Państw. Gimnazjum i Liceum. Od poł. kwietnia t.r. do sierpnia 1947 był organizatorem i dyrektorem XIX Państw. Koedukacyjnego Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych, a następnie pracował tam jako nauczyciel. Był także zaangażowany od listopada 1947 (do 21 III 1950) jako kierownik Samodzielnego Oddz. Szkolnictwa Zawodowego przy Centralnym Zarządzie Przemysłu Skórzanego w Łodzi. Od r. 1947 był członkiem Stronnictwa Ludowego, a następnie (od r. 1949) Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL); działał na szczeblu województwa. Od marca 1950 pracował w XV Państw. Szkole Ogólnokształcącej, a w styczniu 1952 został dyrektorem VIII Szkoły Ogólnokształcącej Tow. Przyjaciół Dzieci w Rudzie Pabianickiej (obecnie w granicach Łodzi). Dodatkowo od 1 X 1950 do 31 VIII 1951 wykładał literaturę staropolską w Państw. Wyższej Szkole Pedagogicznej, a od 1 XII 1950 do 1 II 1952 jako starszy asystent prowadził zajęcia zlecone na Uniw. Łódzkim. W „Pracach Polonistycznych” ogłosił fragmenty swojej rozprawy magisterskiej Program literacki „Athenaeum” wileńskiego redagowanego przez J. I. Kraszewskiego w latach 1841–1852 (S. 4: 1940–6) oraz Dorobek literacko-naukowy „Athenaeum” pod redakcją J. I. Kraszewskiego (S. 5: 1947). Na tych łamach (S. 10: 1952) opublikował artykuł Z dziejów fraszki przed J. Kochanowskim. Próba ukazania twórczości Piotra Rojzjusza na tle epoki. Publikował wiersze w prasie ludowej i oświatowej, głównie we „Wsi” (1945–8), a także w „Wiciach” (1945) i „Poradniku Oświatowym”. Tłumaczył poetów łacińskich: Jana Dantyszka, Mikołaja Hussowskiego, Piotra Roizjusza, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. W r. 1952 zrezygnował z członkostwa w ZSL i w r. 1955 wstąpił do PZPR; był sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej, a w l. 1956–8 działał na szczeblu dzielnicy. Wydał w ramach serii „Nasza Biblioteka” „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego (Wr. 1953, wyd. 2, Wr. 1956). Od r. 1958 był dyrektorem XXIII Liceum Ogólnokształcącego, a w r. 1959 podjął pracę w Studium Nauczycielskim. Opublikował w tym czasie wybór ze swego dorobku poetyckiego z l. 1935–44 w tomie W tamtych oczach (Ł. 1958). Kilka prac S-ego zamieściła regionalna „Ziemia Łęczycka” (1959–61). W r. 1968 przeszedł na emeryturę, ale nadal pracował w Studium Nauczycielskim w Łodzi. Od r. 1974 mieszkał ponownie w Warszawie. Zmarł na zawał serca, kilkanaście dni po śmierci córki, Antoniny, 28 X 1981 w Warszawie. Został pochowany 2 XI na cmentarzu Komunalnym Północnym; w r. 1983 ciało przeniesiono na cmentarz Powązkowski (kw. 258–III–14).
S. był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1970), Krzyżem Partyzanckim (1971), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 r. (1971), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975) oraz pośmiertnie Krzyżem AK (1995).
W małżeństwie z Antoniną Zbierzchowską (1909–1989), w czasie okupacji niemieckiej członkinią konspiracyjnej Wojskowej Służby Kobiet, po wojnie pracownikiem Narodowego Banku Polskiego w Łodzi, miał S. troje dzieci: Ziemowita (ur. 1928), harcerza Szarych Szeregów, doktora nauk ekonomicznych na Uniw. Łódz., Antoninę (1930–1981), zamężną Szychowską, lekarza hematologa, oraz Joannę (ur. 1939), zamężną Wołyniak, socjologa, pracownika Min. Kultury i Sztuki.
W r. 1987 nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej (W.) ukazały się Poezje wybrane S-ego. W rękopisach pozostało ok. 250 wierszy, a także przekłady z łaciny utworów pisarzy polskich: Dantyszka, Hussowskiego, Sarbiewskiego, Krzysztofa Kobylańskiego, Rafała Leszczyńskiego, Grzegorza z Sanoka, i obcych: Roizjusza, Jana Secundusa z Hagi, Bernarda Gallusa z Zadaru i Filipa Kallimacha.
Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kr. 2003 s. 105; Słown. pseudonimów, V; Słownik badaczy literatury polskiej, Ł. 2003 VIII; – Chruścielewski T., Uczeń czarnoksiężników, Ł. 1986 s. 184–5; Gasz H. A., Ślady wierszy, „Nowe Książki” 1988 nr 9; Korneć G., Tajna oświata na południowym Podlasiu i wschodnim Mazowszu 1939–1944, Siedlce 2006; Król J. A., O poezji chłopskiej, „Wieś” 1945 nr 13; Starnawski J., Wieki średnie i wiek renesansowy. Studia, Ł. 1996; Włodarski M., O poezjach łacińskich Daniela Naborowskiego, „Ruch Liter.” 1997 z. 4 s. 471; Zbierzchowski L., Szczęściarz. Lucky blighter. O cichych bohaterach w opowieści sierpeckiego emigranta, Ciechanów 1997; – Szczakowski Z., Plebania celestynowska w latach okupacji, „Celestynka” 2002 nr 1–5, 2003 nr 5; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Łódz.” 1981 nr 214, „Głos Robotn.” 1981 nr 216, „Prace Polon.” 1983 (Z. Skwarczyński), „Roczn. Tow. Liter. im. A. Mickiewicza” 1982–3 (tenże); – Arch. Uniw. Łódz.: Teczka osobowa, nr 2746; Arch. Woj. Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Ł.: Teczka osobowa, nr 229; XV Liceum Ogólnokształcące w Ł.: Teczka osobowa S-ego; USC w W.: Paraf. p. wezw. św. Barbary, akt ur. S-ego, nr 1772/1903; USC w W.–Praga Północ: Akt zgonu S-ego, nr VII/2447/81; – Informacje i mater. rodzinne syna, Ziemowita Szczakowskiego z Ł. i córki, Joanny Wołyniak z W.
Dariusz Kukuć