Szelążek Zygmunt (1905–1982), ksiądz rzymskokatolicki, wikariusz generalny administracji apostolskiej w Gorzowie Wielkopolskim.
Ur. 16 IV w Proskurowie (Płoskirowie, gub. podolska, obecnie Chmielnicki), był jednym z dwanaściorga dzieci Józefa, murarza, i Anieli z Urodów. Dwie siostry S-a wstąpiły do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo.
W Proskurowie ukończył S. rosyjską szkołę powszechną i czteroletnią polską. W r. 1922 przeniósł się w granice RP do Tarnopola; uczył się tam i zdał w r. 1926 maturę w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym. Następnie wstąpił do Seminarium Duchownego we Lwowie. Po trzech latach przeniósł się do Rzymu, gdzie studiował teologię na Papieskim Uniw. Gregoriańskim. Po uzyskaniu licencjatu w r. 1932 wrócił do Lwowa i kontynuował studia teologiczne na UJK; 30 X t.r. otrzymał tamże święcenia kapłańskie z rąk bp. pomocniczego Franciszka Lisowskiego. Chory na gruźlicę, leczył się w Zakopanem. Mimo choroby studia zakończył magisterium na podstawie pracy De possibilitate naturae purae, napisanej pod kierunkiem bp. Lisowskiego. Po powrocie z Zakopanego w r. 1933 krótko pełnił obowiązki podprefekta w lwowskim Niższym Seminarium Duchownym, a następnie był katechetą w parafii w Wyżnianach (pow. przemyślański). Od r. 1936 administrował nowo utworzoną parafią w Słowicie (pow. przemyślański) i doprowadził do wybudowania tam nowego kościoła. Podczas drugiej wojny światowej, w r. 1944, większość parafian zagrożonych działalnością Ukraińskiej Powstańczej Armii opuściła wioskę, a S. przeniósł się do Lwowa i zamieszkał w parafii p. wezw. Matki Boskiej Ostrobramskiej. Po zakończeniu wojny wrócił w r. 1945 do Słowity, którą ostatecznie opuścił 10 V r.n. w ramach tzw. repatriacji.
Początkowo był S. administratorem parafii w Tychowie (pow. białogardzki), następnie 15 IX 1947 objął funkcję dyrektora Niższego Seminarium Duchownego w Słupsku. Dn. 30 XI 1948 został mianowany członkiem Rady Konsultorów administracji apostolskiej kamieńskiej, lubuskiej i prałatury pilskiej z siedzibą w Gorzowie Wpol., która wybrała go 1 III 1952 na wikariusza kapitulnego. Mianowany 6 III t.r. przez prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego jego wikariuszem generalnym dla terytorium administracji apostolskiej, otrzymał 12 V prawa i obowiązki biskupa rezydencjalnego do samodzielnego zarządzania i występowania publicznego w stroju pontyfikalnym. Dn. 25 V odbył ingres do katedry gorzowskiej p. wezw. Wniebowzięcia NMP. Kontynuując organizowanie struktur kościelnych na terenie administracji apostolskiej, przeprowadził wizytacje niemal wszystkich parafii oraz zabiegał, by w każdej z nich odbywały się rekolekcje wielkopostne i adwentowe. Troszczył się o sanktuaria maryjne w Rokitnie (pow. międzyrzecki) i Skrzatuszu (pow. wałecki). Przygotował domy rekolekcyjne dla katolików świeckich, zwłaszcza młodzieży maturalnej w Gorzowie Wpol., Szczecinie i Klenicy (pow. sulechowski). Corocznie, w pierwszych dniach lipca, organizował zjazdy duchowieństwa. Z myślą o kapłanach emerytowanych powołał 1 VII Wzajemną Pomoc Kapłańską i Dom Księży Emerytów w Rokitnie. Przejął od salezjanów dom poklasztorny w Gościkowie (Paradyżu) i dekretem z 26 IX przeniósł tam pierwsze dwa kursy z Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wpol. Powołał instytucje kurialne: Wydz. Nauki Katolickiej (29 X), Radę Liturgiczną, Komisję Obrzędów Liturgicznych, Diec. Komisję Muzyki i Śpiewu Kościelnego oraz Wydz. Duszpasterski (19 XI 1953), Studium Katechetyczne dla sióstr zakonnych w Słupsku i Szczecinku, a także Diecezjalny Inst. Katechetyczny w Rokitnie.
Energiczna działalność S-a wzbudziła zaniepokojenie władz. Dn. 20 VII 1954 Urząd ds. Wyznań w Koszalinie skierował do centrali w Warszawie pismo, w którym zarzucił S-owi zbyt ostre traktowanie tzw. księży patriotów i fanatyzm religijny oraz postulował usunięcie go ze stanowiska. S. w l. 1952–5 doprowadził do zwiększenia liczby kapłanów pracujących w administracji apostolskiej (z 448 do 556). Dn. 2 VIII 1955 erygował kanonicznie Inst. Zakonny Zgromadzenia Sióstr Jezusa Chrystusa Miłosiernego Odkupiciela. T.r. zobowiązał proboszczów do opracowania informacji o minionym dziesięcioleciu każdej parafii; z nadesłanych materiałów powstało pięć tomów dokumentacji o pracy Kościoła na ziemiach zachodnich i północnych. Dn. 21 III 1956 koszaliński Urząd ds. Wyznań ponownie scharakteryzował negatywnie S-a. W trakcie zjazdu duchowieństwa w Gorzowie Wpol. (3–4 VII t.r.) S. podpisał list do premiera Józefa Cyrankiewicza z prośbą o zwolnienie z internowania prymasa Wyszyńskiego.
Po przełomie politycznym w październiku 1956 i uwolnieniu prymasa Wyszyńskiego nominowano na rządcę administracji apostolskiej kamieńskiej, lubuskiej i prałatury pilskiej bp. Teodora Benscha. Dn. 6 XII t.r. przekazał S. władzę delegatowi bp. Benscha, wikariuszowi generalnemu ks. Władysławowi Sygnatowiczowi. Po krótkim urlopie został 4 II 1957 proboszczem parafii p. wezw. Świętej Rodziny w Szczecinie oraz konsultorem diecezjalnym. W l. 1957–75 pełnił funkcję dziekana dekanatu szczecińskiego. Dn. 6 VIII 1969 mianowano go członkiem Rady Kapłańskiej, 22 I 1973 prałatem, a 1 VI 1978 kanonikiem honorowym kapit. katedralnej w Szczecinie. Na własną prośbę został 1 VII 1980 zwolniony z funkcji proboszcza; pozostał w parafii jako rezydent. Zmarł 30 VII 1982 w Świnoujściu, został pochowany 2 VIII na cmentarzu Centralnym przy ul. Ku Słońcu w Szczecinie.
W r. 2004 odsłonięto w kościele p. wezw. Świętej Rodziny w Szczecinie ufundowaną przez parafian tablicę poświęconą S-owi.
Nasi święci. Polski słownik hagiograficzny, P. 1999 s. 183; – Anczarski J., Praca ks. Kanonika Zygmunta Szelążka na stanowisku Ordynariusza Diecezji „Gorzowskie Wiad. Kośc.” R. 12: 1970 nr 7 s. 219–22; Dzwonkowski T., Polityka lokalnych władz PRL wobec Ordynariatu Gorzowskiego w latach 1951–1972 (na przykładzie postaw wobec ordynariuszy), w: Stefan Kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich. W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, W.–P.–Zielona Góra 2001 s. 123–8; Hałagida I., „Szpieg Watykanu”. Kapłan greckokatolicki ks. Bazyli Hrynyk, W. 2008; Kamiński T., Życie i działalność ks. Zygmunta Szelążka (1905–1982), Szczecin 2008 (mszp. pracy magisterskiej na Wydz. Teolog. Uniw. Szczecińskiego); Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kr. 2003 XI; Kowalczyk K., Z dziejów Komisji Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich w Koszalinie (1953–1956), „Przegl. Zachodniopomor.” T. 13: 1998 z. 3 s. 140–1; Kowalska H., Działalność księdza Zygmunta Szelążka na stanowisku ordynariusza Ordynariatu Gorzowskiego w latach 1952–1956, Gorzów Wpol. 1998 (fot., mszp. pracy magisterskiej na Papieskim Fakultecie Teolog. we Wr., Filii w Gorzowie Wpol.); Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), Zielona Góra–Gorzów Wpol. 1998; Mazur J. M., Ksiądz Zygmunt Szelążek wobec stalinowskich władz Pomorza Zachodniego w latach 1952–1956, w: Protestanci i katolicy pomorscy wobec hitleryzmu i stalinizmu, Szczecin 2003; Michalski J., Kuria Biskupia Ziemi Lubuskiej i Pomorza Zachodniego w Gorzowie Wlkp. w latach 1945–1965, „Gorzowskie Wiad. Kośc.” R. 9: 1965 nr 5 s. 114, nr 8 s. 188; Sikorski J., Aparat bezpieczeństwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego na Ziemi Lubuskiej w latach 1948–1956 w świetle sprawozdań wojewódzkich urzędów bezpieczeństwa publicznego w Poznaniu i Zielonej Górze, „Nadwarciański Roczn. Hist.-Arch.” Nr 10: 2003 s. 177; Socha P., Ks. mgr inf. Zygmunt Szelążek zatroskany o duchowieństwo i Seminarium „Studia Paradyskie” T. 12: 2002 s. 57–69; tenże, Sylwetki administratorów apostolskich i biskupów diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, tamże T. 6–7: 1997 s. 174–87; tenże, Sylwetki administratorów apostolskich i biskupów diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, „Studia Zielonogórskie” T. 14: 2008 s. 20–2; – Dzjubyna S., I stverdy dilo ruk našych, W. 1995; Schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus Latini 1927, Lw. 1927; toż za r. 1929, Lw. 1929; toż za l. 1931–8, Lw. 1931–8; – „Okólnik. Pismo Urzęd. Kurii Ordynariatu w Gorzowie Wpol.” R. 3–7: 1952–6; „Prezbiterium. Pismo urzęd. diec. szczecińsko-kamieńskiej” R. 8: 1980 nr 3/4 s. 118–19 (Z. Kraszewski); „Zarządzenia Kurii Gorzowskiej” R. 8: 1952 nr 1/6 s. 10–13 (J. Anczarski); – AAN: Urząd ds. Wyznań, Wydz. Rzymskotol., charakterystyka S-a; AP w Zielonej Górze: Wydz. ds. Wyznań, sygn. 3002 (wykaz księży wrogich).
Paweł Socha