Smulikowski Adam Ignacy Juliusz, pseud.: Adam, Rafał, Adam Kotowicz, Adam Zieliński (1906–1989), nauczyciel i działacz Związku Nauczycielstwa Polskiego, kurier Związku Walki Zbrojnej, żołnierz Armii Krajowej. Ur. 21 X we Lwowie, był synem Juliana (zob.) i Marii z Surówków.
S. uczył się w szkołach powszechnych we Lwowie. W r. 1917 rozpoczął naukę w VIII Gimnazjum Realnym we Lwowie. Wg własnych wspomnień, brał udział w obronie Lwowa w listopadzie 1918 jako goniec komendy obrony miasta i łącznik do miejskiej straży obywatelskiej. W marcu 1919 uczył się najpierw w Warszawie, następnie we Lwowie w IX Państwowym Gimnazjum im. J. i A. Śniadeckich, gdzie zdał maturę w r. 1924. Wg własnych wspomnień, studia rozpoczął na Wydz. Matematyczno-Fizycznym Uniw. Jana Kazimierza, a następnie w r. 1925 przeszedł na Wydz. Chemiczny Politechn. Lwow. Był wówczas członkiem, a następnie przewodniczącym, Lwowskiego Koła Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Studia jednakże przerwał, natomiast w r. 1926 ukończył seminarium nauczycielskie we Lwowie. W l. 1926–9 był nauczycielem w szkole specjalnej dla moralnie zaniedbanych dzieci w Warszawie. Po odbyciu służby wojskowej i ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie otrzymał przydział do 21. pp. Podporucznikiem rezerwy piechoty został w r. 1933. W l. 1931–6, kontynuując pracę jako nauczyciel powszechnych szkół, S. studiował na Akad. Nauk Politycznych w Warszawie. Dyplom uzyskał w r. 1936 za pracę pt. Zagadnienie mniejszościowe w szkolnictwie. Od r. 1936 do wybuchu wojny działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) jako referent organizacyjny Zarządu Głównego (ZG) ZNP, a od lutego 1938 był przewodniczącym Wydz. Ogólnego oraz członkiem prezydium ZG. Jako teren działania przydzielono mu woj. południowo-wschodnie. W l. 1936 i 1938 odbył kursy w Szkole Uzbrojenia w Warszawie oraz w Składnicy Uzbrojenia w Toruniu.
Dn. 24 VIII 1939 S. został zmobilizowany jako dowódca 162. Plutonu Parkowego Armii «Modlin» i wysłany do Pomiechówka koło Modlina. Następnie brał udział w obronie Warszawy, obsługując składy amunicyjne w Ogrodzie dla Głuchoniemych przy pl. Trzech Krzyży. Po kapitułacji stolicy uniknął niewoli i od 8 XI 1939 był kolejno: członkiem Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), późniejszej Armii Krajowej (AK). W grudniu 1939 został oddelegowany do działu łączności i do czerwca 1940 był kurierem ZWZ na szlaku Warszawa–Budapeszt. Przygotowywał trasę i punkty przerzutowe oraz woził pocztę. Dn. 1 VII 1940 został mianowany kierownikiem Odcinka Południowego (który powstał w wyniku połączenia w całość prac w zakresie przerzutów dokonywanych przez Komendę Główną i komendę Obszaru Kraków – co było w dużej mierze zasługą S-ego) w referacie przejść granicznych, a 1 VI 1941 kierownikiem tegoż referatu. Po aresztowaniach latem 1941 na terenie Komendy Obszaru Krakowskiego i w konsekwencji wśród pracowników Odcinka Łączności z Zagranicą «Południe», S. został przeniesiony do Warszawy, gdzie kierował w KG ZWZ organizacją dróg pocztowo-kurierskich na szlaku Niemcy–Francja nieokupowana, Niemcy–Szwajcaria i przez Rumunię do Turcji. Odwołany z tego stanowiska w sierpniu 1942, został następnie wysłany do służby liniowej w Wielkiej Brytanii przez gen. Stefana Roweckiego «Grota». Wg własnych relacji, S. miał zostać instruktorem skoczków udających się do kraju. W drodze do Anglii przybył do Szwajcarii w październiku 1942. Podczas załatwiania przez S-ego formalności wyjazdu do Francji, Niemcy zajęli strefę nieokupowaną. S. został wówczas zatrzymany do pracy w Bazie Łączności AK w Szwajcarii (krypt. Wera i Panorama). Oficjalnie uchodził za urzędnika poselstwa RP w Bernie pod przybranym nazwiskiem Adam Król, w rzeczywistości był szyfrantem w Bazie. W tym okresie Baza «Wera» była najintensywniej wykorzystywana w celach korespondencji radiowej między krajem a Londynem. W lutym 1944 S. został mianowany kierownikiem referatu łączności lądowej w Bazie. Do jego zadań należało organizowanie i ochrona konspiracyjnych tras z kraju do Szwajcarii oraz dalszych tras przez okupowaną Francję. Na terenie Niemiec organizował punkty odbioru emisariuszy w drodze do Centrali, m.in. «Zycha» (Jana Nowaka). Za swoją pracę S. otrzymał pochwały od swoich przełożonych, m.in. gen. Bronisława Prugar-Ketlinga. Awansował na porucznika rezerwy 1 I 1945. W kwietniu t.r. został odwołany do Londynu, gdzie pozostawał w dyspozycji szefa Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza. Był w personalnej rezerwie szefostwa Służby Zaopatrzenia i Transportu (od 11 VIII do 23 XI 1945), oficerem opieki nad żołnierzami w Centrum Wyszkolenia Służb (od października 1945 do września 1946), a następnie do 9 IX 1948 służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.
Po demobilizacji S. osiedlił się w Londynie, pracował jako palacz w kotłowni, mechanik, kreślarz i technolog w zakładzie obróbki metali. Od r. 1960 był menadżerem w firmie «Seaward Engineering Limited», a od r. 1964 do przejścia na emeryturę w r. 1974 w firmie «Warsop Power Tools» w Salford pod Londynem. W styczniu 1975 S. powrócił na stałe do Polski i zamieszkał w Warszawie. Tu zweryfikowano mu stopień kapitana i nadanie Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari. W r. 1988 był członkiem Komitetu Organizacyjnego Zjazdu żołnierzy emisariuszy i kurierów KG AK, który uroczyście otwierał w Krakowie we wrześniu t.r. Zmarł 28 VI 1989 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Poza wspomnianym Krzyżem Virtuti Militari był odznaczony m.in. Krzyżem Obrony Lwowa, Krzyżem Walecznych (1941), dwukrotnie Medalem Wojska i Krzyżem AK.
Pośmiertnie ukazały się artykuły S-ego: Baza Wera i Początki organizacji łączności pocztowo-kurierskiej Odcinka Zachodniego („Kultura-Oświata-Nauka” 1989 nr 7–8).
Ożeniony (w r. 1934) z Janiną z Przypkowskich miał S. dwoje dzieci: Hannę (ur. 1934), zamężną Rokosz, zamieszkałą w Warszawie, i Andrzeja (1937–1942).
Latkowska-Rudzińska H., Łączność zagraniczna Komendy Głównej Armii Krajowej 1939–1944. Odcinek „Południe”. L. 1985; Mazur G., Rojek W., Zgórniak M., Wojna i okupacja na Podkarpaciu i Podhalu, Kr. 1998; Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990 s. 109 (fot); – Nowak J., Kurier z Warszawy, Londyn 1978 s. 133, 143, 145–6, 177, 411; – „Głos Nauczycielski” 1938 nr 4 s. 56, nr z 15 VIII s. 7; – Studium Polski Podziemnej w Londynie: TP 2 Teczka osobowa S-ego, B. 1 Relacja S-ego; Mater. Red. PSB: Informacje Teresy Jaroszuk z Olsztyna.
Andrzej Suchcitz