Sierakowski Adam (1846–1912), ziemianin, współtwórca Tow. Naukowego w Toruniu, podróżnik, poseł do parlamentu Rzeszy. Ur. 21 II w Waplewie (pow. sztumski), był synem Alfonsa (zob.) i Marii Sołtanówny.

Początkowo S. uczył się w domu, następnie w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, maturę zdał w r. 1863. Studiował prawo na uniwersytecie w Berlinie, w r. 1867 otrzymał stopień doktora praw na podstawie rozprawy De singulari nobilitatis in occidentali Prussia hereditario iure (Berolini 1867).

Po powrocie z Berlina S. gospodarował w majątku Waplewo, który odziedziczył formalnie w r. 1876. Był także właścicielem wsi Ramuty i Krasna Łąka (pow. sztumski). Od r. 1869 S. uczestniczył w sejmikach gospodarskich odbywających się raz w roku w Toruniu oraz w założonym w Toruniu Tow. Moralnych Interesów, mającym na celu upowszechnianie oświaty wśród ludu.

Działał także S. jako członek sejmiku powiatowego w Sztumie. Przez sześć lat reprezentował sejmik w prowincjonalnej ziemiańskiej instytucji kredytowej (tzw. landszafcie) zachodniopruskiej. W r. 1877 wybrany na posła w okręgu kościersko-starogardzkim do parlamentu Rzeszy Niemieckiej, pełnił tę funkcję przez dwie kadencje do r. 1881. W okresie wyborczym w r. 1881, podobnie jak Roman Czartoryski i Stefan Żółtowski, oświadczył, że z ważnych przyczyn nie mógłby przyjąć mandatu poselskiego. Cieszył się dużym autorytetem i w lutym 1878 został wydelegowany jako reprezentant parlamentarnych kół polskich w zaborze pruskim na pogrzeb papieża Piusa IX.

Od r. 1875 był S. zaangażowany w tworzenie Tow. Naukowego w Toruniu. Pełnił w nim różne odpowiedzialne funkcje, m. in. w l. 1878–84 kierował Wydz. Historyczno-Archeologicznym, przez kilka lat był sekretarzem, a w l. 1886–92 wiceprezesem Towarzystwa. Nawiązał bliskie kontakty ze środowiskiem naukowym krakowskim, m. in. z Komisją Antropologiczną AU. Na jej życzenie sporządził odpis polonicum elbląskiego z początku XIV w., tzw. Codex Naumannianus. Interesując się przeszłością regionu, dużo uwagi poświęcił związkom Jana III Sobieskiego z Pomorzem. Wyniki badań przedstawiał na zebraniach Tow. Naukowego w Toruniu, a następnie publikował je w regionalnych czasopismach. Interesował się też prehistorią Pomorza, materiały archeologiczne przekazywał AU w Krakowie. Był członkiem Tow. Antropologicznego i Tow. Geograficznego w Berlinie oraz Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk (od r. 1875). Od r. 1881 uczestniczył w organizowaniu muzeum w Toruniu.

Dn. 25 VII 1876 S. poślubił Marię z Potockich, córkę Adama z Krzeszowic (zob.). Związek ten przyczynił się do nawiązania kontaktów ze znanymi osobistościami. Waplewo odwiedzili m. in.: w r. 1877 Jan Matejko, w r. 1878 i 1889 Aleksander Gryglewski, w r. 1881 Stanisław Tarnowski, Michał Elwiro Andriolli, Józef Ignacy Kraszewski. Wzrosła wówczas ranga Waplewa jako ośrodka polskiej kultury na Pomorzu, w którym powiększył znacznie zbiory dzieł sztuki i książek.

S. był zapalonym podróżnikiem. Wiosną 1869 (kwiecień-maj) odbył wraz z kuzynem Zygmuntem Działowskim podróż do Algierii. Interesował się tam narzeczami Berberów. Napisał wówczas pracę językoznawczo-etnograficzną Das Schaui. Ein Beitrag zur berberischen Sprachen- und Völkerkunde (Dresden 1871) wydaną przy pomocy J. I. Kraszewskiego. W l. 1872–3 był w Indiach Przedgangesowych Wschodnich i na Jawie. Wrażenia z pobytu ogłosił w formie korespondencji na łamach „Dziennika Poznańskiego” oraz pt. Wspomnienia z podróży po Indiach Wschodnich w roku 1872–3, w „Kłosach” (T. 18: 1874 nr 459 i 460) i Listy z Jawy w „Bibliotece Warszawskiej” (1873 t. 2). W r. 1883 ponad miesiąc podróżował po Palestynie, był w t. r. także w Turcji, na Cyprze, Rodosie, w Libanie. W l. 1890, 1892, 1893, 1896, 1898 odwiedzał Włochy. W l. 1901 i 1902 był na Krymie i Kaukazie, w l. 1909 i 1910 znowu w Algierii i Tunisie. Interesował się zarówno osobliwościami geograficzno-przyrodniczymi i gospodarką, jak przeszłością i zabytkami zwiedzanych krajów. Wrażenia z podróży przedstawiał także w listach pisanych codziennie do żony. Po śmierci S-ego zostały one opublikowane w zbiorze Listy z podróży (W. 1913, ze wstępem Kazimierza Morawskiego, cz. 1, 2, W. 1914 ze wstępem Stanisława Tarnowskiego cz. 3, 4). Był członkiem Związku Ziemian (powstałego w r. 1901), mającego na celu ratowanie majątków narażonych na przejście w obce ręce. S. zmarł 12 III 1912 w Waplewie, pochowany został w podziemiach miejscowej kaplicy.

Z małżeństwa z Marią z Potockich (1855–1934) S. miał troje dzieci: Wandę (ur. 1879), żonę Edwarda Jaroszyńskiego (1865–1907), ziemianina, Stanisława (zob.) i Jana (ur. 1882).

Estreicher w. XIX; Suligowski, Bibliogr. prawnicza; Enc. Org., XIII; Działacze Tow. Naukowego w Toruniu 1875–1975, W. 1975 s. 110–11; Oracki, Słown. Warmii; Słabczyński W., Słabczyński T., Słownik podróżników polskich, W. 1992; Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego, Gd. 1979 s. 195 (fot.) – 7; Zieliński, Mały słownik pionierów, s. 472; Żychliński, I 283; tenże, Kronika rodzin, s. 415; Białobłocki A., Absolwenci Gimnazjum i Liceum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu 1805–1950, P. 1995 s. 117; – Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gd. 1986; Böhning P., Die Nationalpolnische Bewegung in Westpreussen 1815–1871, Marburg 1973 s. 130, 228; Bukowski A., Waplewo, Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wr. 1989 s. 58–73 (fot.); Bystroń J. S., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie, 1147–1914, Kr. 1930; Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Tor. 1977 I; Jasiński J., Andrzej Samułowski 1840–1928, Olsztyn 1976 s. 127; Komierowski R., Koła Polskie w Berlinie 1875–1900, P. 1905; Pertek J., Polacy na szlakach morskich świata, Gd. 1957 s. 562, 566; Reychman J., Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w., W. 1972 s. 247, 311; Rzepecki K., Naprzód czy wstecz? Pobudki wyborczej, t. 2, P. 1912 s. 146; tenże, Pobudka wyborcza, P. 1907 s. 62; Schnaydrowa B., Krakowskie lata Franciszka Salezego i Marii Małgorzaty Potockich (1903–1919), „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 35: 1990; Stachowska K., Studia uniwersyteckie Tadeusza Smoleńskiego w świetle jego listów do Władysława Smoleńskiego, tamże R. 29: 1984; taż, Z egipskiego „Dziennika” Tadeusza Smoleńskiego, tamże R. 33: 1988; Veritate et scientia, W.–P. 1982 s. 225; Ziemiaństwo polskie 1920–1945, W. 1988; – Andriolli świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia, Wr. 1976; Borne z Dembińskich A., Ślaska K., Wicherkiewiczowa M., Trzy pamiętniki pomorskie, Gd. 1982; Motty M., Przechadzki po mieście, W. 1957; Tarnowski S., Z Prus Królewskich, Kr. 1882 s. 135–64; – „Altpreuss. Monatsschrift” Bd. 12: 1875 s. 174–5; „Dzien. Pozn.” 1912 nr 62, 64; „Gaz. Gdańska” 1891 nr 65; „Głos Wybrzeża” 1984 nr 269; „Roczn. Elbląski” T. 1: 1961 s. 116; „Roczn. Grudziądzki” T. 3: 1963 s. 95–123; „Tyg. Ilustr.” 1913 nr 16 s. 314; „Zap. Hist.” T. 29: 1964 z. 2 s. 114–15, 126–8; – AP w Gd.: sygn. 1000 nr 7 (Akta Sierakowskich w Waplewie).

Andrzej Chodubski