Słowik Adam, pseud. Bajtek, Czerwony, Dziadek, Krakus (1859 – po 1930), działacz socjalistyczny. Ur. w osadzie Żarki, w pow. będzińskim, był synem Antoniego, chłopa (wg niektórych źródeł stolarza); ojciec był represjonowany za udział w powstaniu styczniowym i zmarł ok. 1865 r. na zesłaniu. Matka z dwojgiem dzieci przeniosła się do Zawiercia i z prac dorywczych utrzymywała rodzinę.
S. po ukończeniu 3 klas miejskiej szkoły początkowej, został oddany na naukę do fabryki tkackiej i drobnymi zarobkami pomagał matce. W r. 1876 przeniósł się do Warszawy i pracował początkowo w fabryce mebli giętych, od r. 1877 w fabryce chemicznej. Tam zaczął czytać nielegalne wydawnictwa socjalistyczne, a pod koniec roku wstąpił do fabrycznego kółka socjalistycznego. Jako przedstawiciel kółka od r. 1878 bywał na zebraniach, gdzie poznał szerszy krąg warszawskich socjalistów. Po aresztach w lutym 1880, jako jeden z nielicznych pozostałych na wolności, próbował odnowić działalność kółek robotniczych. Zygmunt Balicki pozyskał go do organizującej się w Warszawie Gminy Socjalistów Polskich, powierzając mu tworzenie kółek wśród ludności robotniczej. Na skutek poufnych informacji, policja aresztowała S-a w nocy 15 II 1881 i osadziła w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. S. załamał się, potwierdził zeznania zdrajcy Aleksandra Rodziewicza. Obciążył zwłaszcza Balickiego, oświadczając, że ten pod groźbą zasztyletowania zmusił go do udziału w stowarzyszeniu rewolucyjnym, a także Jana Fedorowicza, którego już aresztowano. Dn. 14 (26) I 1882 skazany został na rok więzienia, a potem trzy lata jawnego dozoru policji. Wyrok odbywał od 3 V t.r. w Głównym Więzieniu Karnym w Warszawie.
S. wyszedł na wolność 16 III 1883, kiedy już działał Wielki Proletariat. Nie zważając na nadzór policyjny, został członkiem jednego z dwu kółek robotniczych, które zdołano utworzyć w Warszawie. Nie przyjęty na powrót do fabryki, zatrudnił się jako posłaniec miejski. Mógł dzięki temu bezpiecznie wypełniać różne polecenia partyjne, przenosił przybory drukarskie, roznosił literaturę, był łącznikiem między dzielnicami. Zdobył zaufanie i Stanisław Kunicki wprowadził go do Drużyny Bojowej, utworzonej w celu zwalczania agentów policyjnych i zdrajców. Wskutek załamania się aresztowanego Stanisława Gładysza, S. został 6 X 1884 aresztowany i ponownie osadzony w X Pawilonie. Tym razem trzymał się dzielnie, kategorycznie zaprzeczał oskarżeniom Gładysza i odmawiał zeznań. Na podstawie ustaleń śledztwa oskarżony o udział w Drużynie Bojowej i solidaryzowanie się z działalnością terrorystyczną partii Proletariat, był w grupie 29 osób sądzony przez Tymczasowy Sąd Wojskowy w Cytadeli Warszawskiej. Na procesie S. negował nie tylko zarzucane mu czyny, ale także przynależność do Proletariatu. Wyrokiem z 20 XII 1885 (1 I 1886) skazany został na 16 lat katorgi. Nawet dowódca Wojskowego Okręgu Warszawskiego, J. Hurko, a także szef żandarmerii, gen. N. Brok, uznali tę karę za niewspółmierną do winy S-a, któremu dowiedziono tylko pośredni udział w zamachu na zdrajcę Michała Skrzypczyńskiego przez udzielenie pomocy finansowej współwykonawcy zabójstwa Michałowi Ossowskiemu. Rada Specjalna zmniejszyła S-owi karę zgodnie z sugestią Hurki o 2 stopnie, tj. do 10 lat. Jak S. napisał po latach w autobiografii, stracenie czterech proletariatczyków «wywarło głęboki ślad w jego duszy»; z pozostałymi skazanymi wzywał do pomszczenia ich śmierci w liście ogłoszonym w „Walce Klas” (1886 nr 4). Przeniesiony został na Pawiak, a później wysłany do Biełgorodzkiego Więzienia Katorżniczego. Po czterech miesiącach, jako więzień posiadający rodzinę, został z pierwszą partią wysłany na Sachalin (z żoną i dwojgiem dzieci). Od 1 XII 1886 przebywał w Aleksandrowsku, gdzie pracował w więziennych warsztatach stolarskich, potem w szwalni. Za udział w wystąpieniach w obronie praw więźniów był kilkakrotnie karany (łącznie rok i cztery miesiące więziono go w celi pojedynczej). Na mocy ukazu z 17 (29) IV 1891 skrócono mu katorgę o 1/3 i 3 (15) XI t.r. wyszedł na wolne osiedlenie. Pracował na roli we wsi Nowo-Michajłowsk. W r. 1897 otrzymał prawo opuszczenia Sachalinu, ale dopiero w kwietniu 1899 przeniósł się do Władywostoku. Pracował tam jako poborca opłat w łaźni miejskiej. Nie skorzystał z przyznanego mu na mocy manifestu carskiego z 11 (24) VIII 1904 prawa wyjazdu do Rosji Europejskiej. Czynny był od r. 1905 w kółkach lewicowych socjalistów-rewolucjonistów (do r. 1921).
Po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej, S. nadal pracował w zarządzie miejskim. W r. 1924 otrzymał tytuł Weterana Pracy. Dzięki rekomendacji proletariatczyka Hilarego Bernarda Gostkiewicza S. został członkiem Stow. b. Katorżników i Zesłańców Politycznych i od 27 III 1925 przedstawicielem w miejscowym Sądzie Ludowym. Latem t.r. Rada Krajowa Dalekowschodniego Oddziału Stowarzyszenia występowała o przyznanie S-owi specjalnej renty, ponieważ z powodu wieku i choroby nie mógł już pracować. Na początku l. trzydziestych żył jeszcze we Władywostoku. Najpewniej tam zmarł, data śmierci nie jest znana.
Brak danych o żonie i dzieciach S-a z pierwszego małżeństwa; z drugiego małżeństwa z Rosjanką, Olgą, córką Jakuba, miał syna Tadeusza, w l. dwudziestych studenta uniwersytetu w Tomsku (nie utrzymywał z ojcem kontaktu), i córkę Stanisławę.
Baumgarten L., Dzieje Wielkiego Proletariatu, W. 1966; tenże, Szermierze wielkiego jutra. Rzecz o Proletariacie, W. 1972 s. 266; [Kulczycki L.] Mazowiecki M., Historia polskiego ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim, Kr. 1903 s. 84, 94; Senčenko I. A., Revoljucjonery Rossii na sachalinskoj katorge, Južno-Sachalinsk 1963 s. 33, 43, 55, 171–2; – Jewsiewicki W., Na syberyjskim zesłaniu, W. 1959 s. 230; Kółka socjalistyczne, gminy i Wielki Proletariat. Procesy polityczne 1878–1888. Źródła, [wyd.] L. Baumgarten, W. 1966; Z pola walki. Zbiór materiałów…, Londyn 1904 s. 170–2, 180; – „Katorga i ssylka” 1926 z. 27, 1931 z. 79, 1933 z. 103; „Przedświt” S. 2, T. 1: 1891 nr 26 s. 2; „Walka Klas” 1885 nr 3 s. 1, 1886 nr 4 s. 4, 5, 13, 15, 16, 18, 20; „Z pola walki” 1963 nr 1–2 s. 270–1, 274, 1967 nr 4 s. 173, 1982 nr 1–2 s. 156; – AAN: Stow. b. Katorżników i Zesłańców Politycznych 487/17 k. 75–107 (tu kopia autobiografii S-a); AGAD: KGW Ref. I sygn. 72/1882, k. 1–4, 49–50, 105, Prokurator WIS 980 k. 322, 395, 408; Gosudarstvennyj Archiv Rossijskoj Federacii w Moskwie: (tu oryginał autobiografii S-a), f. 533 op. 1 d. 1372 k. 300–302, f. 533 op. 2 d. 1863.
Alicja Pacholczykowa