Szelągowski Adam Wiktor (1873–1961), historyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.

Ur. 23 XII w Lublinie, był synem Jana (zm. przed r. 1893), kominiarza, i Antoniny z Piaseckich (zm. 1913).

W l. 1883–92 uczył się S. w Lubelskim Gimnazjum Męskim, gdzie uczestnicząc w pracach tajnego kółka samokształceniowego, poznał poglądy socjalistyczne i tradycję walk niepodległościowych. Studia historyczne prawdopodobnie podjął na Uniw. Warsz., ale już od r. akad. 1893/4 kontynuował je na UJ; uczęszczał na seminaria Wincentego Zakrzewskiego, Stanisława Smolki i Franciszka Czernego, działał w studenckim Kole Historyków i Czytelni Akademickiej. W r. 1895 przeniósł się na Uniw. Lwow., kontynuując studia historyczne pod kierunkiem Ludwika Finkla, Bronisława Dembińskiego, Tadeusza Wojciechowskiego i Oswalda Balzera. Także tu należał do Akademickiego Koła Historyków. W l. 1896–7 wchodził w skład zespołu, kierowanego przez Finkla, ogłaszającego w „Kwartalniku Historycznym” (R. 11: 1896, R. 12: 1897) Przegląd literatury historii powszechnej. W r. 1897 podjął aplikanturę w Arch. Krajowym Akt Grodzkich i Ziemskich we Lwowie, ale wkrótce z niej zrezygnował i 16 IX t.r. został zastępcą nauczyciela w Gimnazjum im. Franciszka Józefa tamże. Dn. 13 VI 1898 złożył egzamin kwalifikacyjny na nauczyciela historii oraz geografii i we wrześniu t.r. podjął pracę w lwowskim IV Gimnazjum. W tym czasie opublikował broszurę O socjologicznym traktowaniu dziejów (Lw. 1898). W półr. zim. 1898/9 uzupełniał studia na uniw. w Berlinie, gdzie uczęszczał m.in. na wykłady i seminarium Gustawa Schmollera; jednocześnie przeprowadził kwerendę w archiwach berlińskich, wiedeńskich i drezdeńskich. Po powrocie do Lwowa opublikował w r. 1899 studium, przygotowane na seminarium Balzera, pt. Chłopi dziedzice we wsiach na prawie polskim do końca XIII w. (Lw.) oraz rozprawę, będącą rezultatem poszukiwań archiwalnych z okresu berlińskiego, Układy królewicza Władysława i dysydentów z Gustawem Adolfem w r. 1632 („Kwart. Hist.” R. 13, wyd. osobne Lw. 1900). T.r. ukazał się jego artykuł Przesilenie pieniężne za Zygmunta III („Kwart. Hist.” R. 14). Chcąc uzyskać zatrudnienie na Uniw. Lwow., przyjął 22 X 1899 obywatelstwo austriackie. Dn. 7 III 1900 doktoryzował się tamże na podstawie monografii Paweł Piasecki, historyk polski XVII wieku. Studium nad kroniką i życiem jej autora (Lw. 1899), napisanej pod kierunkiem Finkla. Reskryptem Rady Szkolnej Krajowej z 25 VII 1900 został przeniesiony z lwowskiego IV Gimnazjum do gimnazjum w Jarosławiu, ale myśląc o karierze naukowej, porzucił na pewien czas pracę w szkolnictwie. Pod koniec l. dziewięćdziesiątych związał się z nurtem narodowo-demokratycznym i ok. r. 1900 wstąpił do Ligi Narodowej.

Od r. 1900, korzystając ze środków warszawskiej Kasy im. Mianowskiego, przygotowywał S. rozprawę Pieniądz i przewrót cen w XVI i XVII wieku w Polsce (Lw. 1902); była ona jednym z pierwszych polskich opracowań z problematyki historyczno-gospodarczej. Na jej podstawie habilitował się 1 III 1902 na Uniw. Lwow. i uzyskał 11 X t.r. veniam legendi w zakresie historii średniowiecznej i nowożytnej. Rozprawę wyróżniono w r. 1903 nagrodą im. Adolfa Pawińskiego. W l. 1903–7 prowadził S. poszukiwania źródłowe w bibliotekach i archiwach Paryża, Brukseli i Londynu; w podobnych celach przebywał również w Hiszpanii. Od r. 1905 korzystał ze stypendium, a następnie z corocznej zapomogi AU. Rezultatem ówczesnych badań były monografie: Walka o Bałtyk 1544–1621 (Lw. 1904), Śląsk i Polska wobec powstania czeskiego (Lw. 1904) oraz O ujście Wisły. Wielka wojna pruska (W. 1905); złożyły się one na trylogię Sprawa północna w wiekach XVI i XVII (Lw. 1904–5), omawiającą politykę bałtycką Polski w szerokim kontekście stosunków międzynarodowych. W r. 1904 wydał S. popularnonaukową pracę Wzrost państwa polskiego w XV i XVI w. Polska na przełomie wieków średnich i nowych (Lw.), w której roztoczył apologetyczną wizję dawnej Rzpltej, a w szczególności jej ustroju politycznego; praca była próbą spojrzenia na historię Polski w duchu obozu narodowo-demokratycznego. Dn. 17 I 1904 uczestniczył S. we Lwowie w Zjeździe organizacyjnym Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji. Jako publicysta historyczny współpracował z ukazującym się od r. 1908 organem stronnictwa – warszawskim „Przeglądem Narodowym”; opublikował tam m.in. Kwestię ruską w świetle historii (1911 nr 7, wyd. osobne W. 1911). We wrześniu 1904 został nauczycielem w lwowskim V Gimnazjum; w r. 1907 mianowano go nauczycielem rzeczywistym, a 13 X 1911 profesorem gimnazjalnym. Równocześnie na Uniw. Lwow. od r. akad. 1904/5 wykładał jako docent prywatny historię średniowieczną i nowożytną (od 3 IX 1909 z tytułem profesora nadzwycz.); od r. 1906 korzystał w Gimnazjum z urlopów naukowych.

S. jako historyk był przeciwnikiem szkoły krakowskiej i stał na gruncie umiarkowanego «optymizmu», bliskiego poglądom Tadeusza Korzona i Władysława Smoleńskiego. W swych pracach naukowych zachowywał umiar w ocenie dawnej państwowości polskiej; nie bagatelizując słabości Rzpltej, główną przyczynę jej upadku widział w czynnikach zewnętrznych (m.in. w utracie przez Polskę uprzywilejowanego stanowiska jako rynku zbożowego dla zachodniej Europy z równoczesnym odcięciem jej przez Moskwę od Wschodu). Odchodząc od tradycyjnego rozumienia dziejów, rozważał powiązania gospodarki, polityki, kultury i środowiska geograficznego, skłaniając się ku integralnemu widzeniu procesu historycznego. Wskazywał na potrzebę otwarcia się historii na inspiracje płynące ze strony innych nauk, m.in. socjologii, ekonomii i psychologii. Uważał, że rola wybitnych jednostek zaznacza się szczególnie w dziejach państwa, natomiast rola zbiorowości – w historii cywilizacji. W sposób zdecydowany opowiadał się za badaniem historii narodowych w kontekście dziejów powszechnych. Rozważając problemy epistemologiczne, skłaniał się ku relatywizmowi; wskazywał na względny charakter prawd historycznych i ich zależność od przyjętych założeń. W r. 1907 ogłosił monografię Rozkład Rzeszy a Polska za czasów Władysława IV (Kr.), gdzie rozpatrując polską politykę zagraniczną w szerokim kontekście europejskim, nakreślił bogaty i obiektywny obraz Rzpltej w pierwszych latach rządów Władysława IV, a także popularnonaukowy szkic Rozwój ekonomiczny i społeczny w Polsce do roku 1795 (Lw.). Następnie opublikował rozprawę z zakresu geografii historycznej Najstarsze drogi z Polski na Wschód w okresie bizantyńsko-arabskim (Kr. 1909), a także studium Z dziejów współzawodnictwa Anglii i Niemiec, Rosji i Polski (Lw. 1910), w którym korzystając m.in. z archiwaliów francuskich i angielskich, znacznie poszerzył dotychczasową wiedzę na temat problemu bałtyckiego w XVI i XVII w. Swoje poglądy na kwestie historiozoficzne i metodologiczne przedstawił m.in. w tomie szkiców Wschód i Zachód. Zagadnienia z dziejów cywilizacji (Lw. 1912). Z zakresu nauk pomocniczych historii ogłosił pracę Wici i Topory. Studium nad genezą i znaczeniem godeł polskich i zawołań (Kr. 1914). W Warszawie rozpoczął wydawanie Dziejów powszechnych i cywilizacji (pierwsze dwa tomy obejmujące historię starożytną ukazały się w l. 1913–14, następne trzy w r. 1918).

Dn. 14 IV 1914 został S. członkiem Komisji Historycznej AU. Dn. 17 VII t.r. Rada Wydz. Filozoficznego Uniw. Lwow. podjęła uchwałę o powołaniu go na Katedrę Historii Społecznej i Gospodarczej; stanowiska nie objął z powodu wybuchu pierwszej wojny światowej. Przebywając w Warszawie, opublikował w lipcu 1915 broszurę Niemcy, Austria i kwestia polska, w której dowodził słuszności orientacji na Rosję. Władze austriackie uznały to za wystąpienie antypaństwowe i w r. 1916, na wniosek namiestnictwa we Lwowie, wiedeńskie Min. Wyznań i Oświaty, mimo sprzeciwu uczelni, usunęło S-ego z Uniw. Lwow. S. udał się do okupowanego przez Niemców Wilna, gdzie uczestniczył w odbudowie szkolnictwa polskiego. Następnie przebywał krótko w Zakopanem, po czym ponownie osiadł w Warszawie, pracując nad zarysem historii powszechnej dla szkół średnich (Historia starożytna, W. 1918, Historia średniowieczna, W. 1919, Historia nowożytna, W. 1918, wyd. 2, W. 1920, wyd. 3, W. 1924, Historia nowoczesna, W. 1919).

W maju 1918 Senat Uniw. Lwow. anulował decyzję o usunięciu S-ego z uczelni, a 16 VII 1919 przyznano mu profesurę zwycz. na nowo utworzonej Katedrze Historii Społecznej i Gospodarczej Czasów Nowożytnych. Dn. 20 X t.r. wygłosił S. na Uniw. Lwow. (od 22 XI UJK) wykład inauguracyjny, ale na stałe przeniósł się do Lwowa dopiero w marcu 1920. Jednak po zatrudnieniu na UJK Franciszka Bujaka zrzekł się Katedry na jego rzecz, sam natomiast objął 1 IV t.r. Katedrę Historii Powszechnej Nowożytnej (przemianowaną w r. 1925 na Katedrę Historii Nowożytnej). W wykładach zajmował się historią XVIII i XIX w., czasem podejmował też tematy z zakresu dziejów współczesnych, koncentrując się na historii politycznej, głównie powszechnej. Był przez studentów ceniony za erudycję, wnikliwą i odkrywczą interpretację źródeł, umiejętność oddzielenia «fasady» od «kulis» gry dyplomatycznej, zdolność do szerokiego i porównawczego ujmowania zagadnień. Większość jego ówczesnych publikacji miała charakter dydaktyczny, popularnonaukowy i publicystyczny. W r. 1918 wydał broszurę O granicach Polski (W.), w której uzasadniał stanowisko zajęte w tej sprawie przez Narodową Demokrację. Opublikował kolejne podręczniki, m.in. czterotomowe Dzieje powszechne w zarysie. Podręcznik do nauki historii w stopniu wyższym szkół średnich (W. 1919–23, wyd. 2, W.–Kr. 1924), Obrazy z dziejów Polski (W. 1920), Dzieje Polski w zarysie. Podręcznik do szkół średnich (W. 1921, wyd. 2, W.–Kr. 1925), Historia nowoczesna. Rewolucja francuska. Wiek XIX i XX do wybuchu wojny światowej. 1788–1914 (W.–Kr. 1921, wyd. 2, W.–Kr. 1922). W tym okresie, zrywając z ideą historii socjologicznej, wysunął na plan pierwszy działalność wybitnych jednostek. W badaniach zarzucił niemal całkowicie epoki wcześniejsze, koncentrując się na historii Polski oraz historii powszechnej («nowoczesnej») od końca XVIII w. do współczesności. Zajmując się historią Galicji, ogłosił m.in. artykuł Gołuchowski – namiestnik i ugoda austropolska („Księga Pamiątkowa ku czci O. Balzera”, Lw. 1925). Równocześnie zaczął wydawać od r. 1929 serię „Insurekcje. Materiały i opracowania do dziejów powstań oraz ruchów społeczno-narodowych w Polsce”; z braku funduszów ukazały się tylko trzy zeszyty, głównie z jego artykułami (m.in. Padlewski Zygmunt. Listy i notatki oraz Cesarz Franciszek Józef wobec powstania styczniowego). Do księgi zbiorowej „Polska, jej dzieje i kultura” (W. 1932 III) opracował rozdziały: Dzieje Polski w czasie powstania styczniowego i Sprawa polska w latach 1864–1914. W r. 1927 opublikował dwie pierwsze części historii rewolucji francuskiej: Rok 1789. Monarchia a rewolucja (W.) oraz Rok 1792. Upadek tronu (W.); uzupełnione o część trzecią, wydał je jako pierwszy tom Rewolucji Francuskiej 1789–1793 (Lw. 1934). Złożone do druku w r. 1939 rękopisy tomu drugiego (do przewrotu termidoriańskiego) oraz tomu trzeciego, nad którym pracował jeszcze podczas okupacji niemieckiej, zaginęły w czasie działań wojennych. Zajmując się historią USA, ogłosił S. pierwsze w Polsce studium o narodzinach tego państwa: Stany Zjednoczone Północnej Ameryki USA. Tworzenie państwa i konstytucji (W. 1929). Opublikował też kontynuację, wydanego w l. 1918–19 zarysu historii powszechnej pt. Wiek dwudziesty (W. 1929). Gruntownie przeredagowana edycja tej syntezy ukazała się pt. Dzieje powszechne (W. 1936–8 I–II). Stopniowo rozluźniając związki z Narodową Demokracją, w książeczce Polska współczesna (W. 1925) dał wyraz swym sympatiom piłsudczykowskim. Po przewrocie majowym 1926 r. wspierał obóz sanacyjny, choć w poglądach na przeszłość zachowywał daleko posuniętą samodzielność sądów. Wypromował dziewiętnastu doktorów, m.in. Henryka Wereszyckiego, Mariana Tyrowicza i Jadwigę Lechicką. Był członkiem Polskiego Tow. Historycznego (w l. 1920–3 członkiem jego Zarządu) i Wydz. Historyczno-Filozoficznego Tow. Naukowego we Lwowie.

S. uważany był za reprezentanta neoromantycznego nurtu w historiografii polskiej początku XX w. Jego prace naukowe przyjmowane przez jednych z uznaniem, budziły zastrzeżenia innych. Był osobą drażliwą i reagował nerwowo na wytykane nieścisłości lub usterki jego prac. Skonfliktowany ze swym środowiskiem naukowym, nie utrzymywał bliższych kontaktów z uniwersyteckimi kolegami; z czasem przestał uczestniczyć w posiedzeniach Rady Wydz. Humanistycznego UJK oraz w pracach Polskiego Tow. Historycznego i Tow. Naukowego we Lwowie. Często korzystał z urlopów, a żyjąc rozrzutnie, popadał w długi; uwikłany był w liczne procesy sądowe. Od r. 1935 przebywał zwykle w Warszawie, w końcu osiadł w niej na stałe. Po śmierci Andrzeja Struga ogłosił w r. 1937 szkic Ze wspomnień szkolnych („Naprzód” nr 382, „Gaz. Robotn.” nr 332, „Robotnik” nr 380; przedr. w wersji skróconej w: „Wspomnienia o Andrzeju Strugu”, W. 1965). Dn. 31 III 1939 przeszedł na emeryturę.

Późniejsze lata życia S-ego znane są tylko fragmentarycznie. W r. 1944 mieszkał w Krakowie, skąd w trakcie wycofywania się Niemców wyjechał wraz z Aleksandrą Prokopszyn (swą dawną studentką, ówczesną towarzyszką życia) do Wiednia. Po zakończeniu wojny wrócił do kraju i ponownie zamieszkał w Warszawie. Na przełomie l. czterdziestych i pięćdziesiątych, gdy córka Maria (zob. Szelągowska Maria) została aresztowana, podejmował działania w celu uchronienia jej od kary śmierci. Nadal pracował naukowo, m.in. napisał wielotomowe dzieje cywilizacji powszechnej, opierając się na swych wcześniejszych publikacjach i nowych badaniach; o wydanie tej książki przez PAN bezskutecznie zabiegał. Żył w odosobnieniu; kontakty utrzymywał tylko z nielicznymi historykami, m.in. ze Stanisławem Arnoldem. Zmarł 3 VIII 1961 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kw. 155a, rząd 5, grób 15).

S. był trzykrotnie żonaty; w pierwszym małżeństwie zawartym 19 III 1904 w Warszawie z Wiktorią z Wokulskich (zm. 1915) miał dwie córki: Marię i Annę (ur. 1908). Drugie małżeństwo (6 III 1926) z Anną Paradowską (zob.) rozpadło się po kilku latach. Po rozwodzie (26 I 1951) ożenił się 15 III 1952 z Aleksandrą Prokopszyn (zm. 1996). W drugim i trzecim małżeństwie dzieci nie miał.

Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 2009; Słownik historyków polskich, W. 1994; – Czapliński W., Wereszycki H., Dorobek naukowy Adama Szelągowskiego, „Kwart. Hist.” 1962 nr 3 s. 615–34; Draus J., Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946, Kr. 2007; Drozdowski M. M., Rewolucja amerykańska w polskiej myśli historycznej w historiografii i publicystyce 1776–1976, W. 1976 s. 107; Grychowski A., Lublin w życiu i twórczości pisarzy polskich od średniowiecza do r. 1918, L. 1965 s. 173; Henryk Wereszycki (1898–1990). Historia w życiu historyka, Red. E. Orman, A. Cetnarowicz, Kr. 2001; Hist. dyplomacji pol., II; Hulewicz J., Akademia Umiejętności w Krakowie. 1873–1918, Wr. 1958; Kieniewicz S., Historiografia polska wobec powstania styczniowego, W. 1953; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, W. 1963; Lechicka J., Adam Szelągowski jako dydaktyk historii, „Wiad. Hist.” R. 5: 1962 nr 5 s. 282–6; Maternicki J., Adam Szelągowski – ostatni polski polihistor, w: tenże, Historia jako dialog, Rzeszów 1996 s. 70–137; tenże, Adam Szelągowski (1873–1961), w: Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX w., Rzeszów 2007 s. 359–76 (fot.); tenże, Adam Szelągowski i jego poglądy na historię, „Przegl. Human.” 1989 nr 11 s. 123–59 nr 12 s. 105–37; tenże, Adam Szelągowski i jego trudna profesura historii nowożytnej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (1920–1939), w: Polska, Europa, Świat. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi W. A. Bonusiakowi, Red. W. Wierzbieniec, Rzeszów 2005 s. 769–85; tenże, Adam Szelągowski wobec idei historii socjologicznej, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Lw.–Rzeszów) T. 4: 2006 s. 178–98; tenże, Adama Szelągowskiego lata szkolne i uniwersyteckie, w: Kultura – polityka – dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu, W. 1990 s. 197–213; tenże, Adama Szelągowskiego parasynteza dziejów Polski, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Rzeszów) T. 5: 2007 s. 409–49; tenże, Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009; tenże, Historiografia polska XX wieku. Cz. I: Lata 1900–1918, Wr. 1918; tenże, Idee i postawy. Historia i historycy polscy 1914–1918, W. 1975; tenże, Meandry myśli historycznej. Ostatnia parasynteza dziejów Polski Adama Szelągowskiego (1936–1938), w: tenże, Pogranicza historii. Studia i szkice, Rzeszów 2011 s. 54–107; tenże, Początki kariery profesorskiej Adama Szelągowskiego na Uniwersytecie Lwowskim (1909–1919), w: Historyk i historia. Studia dedykowane pamięci Prof. M. Frančicia, Red. A. Walaszek, K. Zamorski, Kr. 2005 s. 115–27; tenże, Poglądy metodologiczne Adama Szelągowskiego, w: tenże, Historia jako dialog, Rzeszów 1996; tenże, Polska dydaktyka historii 1918–1939, W. 1978; tenże, Trudna profesura. Adam Szelągowski wśród przeciwieństw i niepowodzeń życiowych we Lwowie w latach 1909–1939, w: tenże, Historia i historycy, Rzeszów 2005 s. 174–203; Michalska-Bracha L., Adam Szelągowski jako badacz powstania styczniowego, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Rzeszów) T. 5: 2007 s. 464–75; Nędza J., Polityka stypendialna Akademii Umiejętności w latach 1878–1920, Wr. 1978; Pisulińska J., Doktoraty historyczne na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1918–1939, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Rzeszów) T. 1: 2004 s. 233–49; taż, Historia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, w: Historia – mentalność – tożsamość. Miejsce i rola historii oraz historyków w życiu narodu polskiego i ukraińskiego w XIX i XX w., Rzeszów 2008 s. 427–38; Pohoska H., Dydaktyka historii, W. 1937; Puszka A., Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868–1914), L. 1999; Serczyk J., Uroczyste posiedzenie dla uczczenia pamięci Prof. Adama Szelągowskiego, „Zap. Hist.” 1963 z. 3 s. 499–500; Szeloch E., Żydzi i ich rola w dziejach Polski w syntezach i podręcznikach szkolnych Adama Szelągowskiego, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Rzeszów) T. 5: 2007 s. 450–63; Topolski J., Badania historycznogospodarcze w Polsce, „Roczniki Dziej. Społ. i Gosp.” T. 35: 1963; Tyszkiewicz J., Dzieje Chazarów w badaniach Adama Szelągowskiego: lata 1906–1908, „Wielokulturowe Środowisko Hist. Lw. w XIX i XX w.” (Rzeszów) T. 3: 2005 s. 331–6; – Barcik M., Corpus Studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51–1917/18, Red. K. Stopka, III (w druku); Kron. Uniw. Lwow., I–II; Lam S., Życie wśród wielu, W. 1968; Materiały do działalności Komisji Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie w latach 1873–1918, Wyd. D. Rederowa, Wr. 1974; Pamiętnik Zjazdu b. Wychowanków Szkół Lubelskich, L. 1926; „Spraw. Tow. Nauk. we Lw.” T. 1: 1922 s. 143; Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum V we Lwowie z l. szk. 1905–14, Lw. 1905–14; Sprawozdanie Dyrekcji Lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za l. szk. 1898–99, Lw. 1898–9; Sprawozdanie Dyrektora Gimnazjum IV we Lwowie za l. szk. 1899–1901, Lw. 1899–1901; Tyrowicz M., Lwowski ośrodek historyczny w okresie międzywojennym (1918–1939). Garść wspomnień, „Przegl. Human.” 1985 nr 3–4 s. 86–7; tenże, W poszukiwaniu siebie, L. 1988 I; tenże, Wspomnienia o życiu kulturalnym i obyczajowym Lwowa 1918–1939, Wr. 1991; Twardowski K., Dzienniki, Tor. 2001 I–II; Uniwersytet im. Cesarza Franciszka I we Lwowie. Skład Uniwersytetu [...] i program wykładów [...] za l. 1904/5–1913/14, Lw. 1904–13; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu i program wykładów za l. 1919/20–1938/39, Lw. 1919–38; Wereszycki H., Historyk sam o sobie. „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 31: 1986 [1987] nr 3–4 s. 643–63; – „Dzien. dla wszystkich” 1903 nr 277; „Gaz. Lwow.” R. 94: 1904 nr 68, R. 103: 1913 nr 75; „Gaz. Pol.” 1904 nr 84; „Kur. Pozn.” 1915 nr 33; „Muzeum” R. 23: 1907 t. 2 s. 203; „Życie Warszawy” 1961 nr 5 (185); – AGAD: Min. Wyznań i Oświaty, Uniw. Lwow., sygn. 88, 121, 468; AAN: Kancelaria Cywilna Prezydenta RP, sygn. 859 t. 715 kop. 82/48; AP w L.: Lub. Gimnazjum Męskie, sygn. 194; Arch. Nauki PAN i PAU w Kr.: Koresp. Sekretarza Generalnego z l. 1901–19; Arch. PAN: Zbiór wycinków dot. artystów i uczonych, sygn. 97 nr 56; Arch. PAN w P.: Mater. B. Dembińskiego, sygn. P. III–34 j. 146; Arch. UJ: Album Studiosorum za r. szk. 1893/94, sem. zim., Lp. 33 nr 1386, Akta rodowodów z r. szk. 1893/94, Koło Historyków 01–12, protokoły za l. 1892–9, sygn. WF 1893/4–1894/5 I; B. Ossol.: rkp. 7691/II (koresp. O. Balzera), rkp. 7349/II (koresp. S. Zakrzewskiego); Deržavnyj archiv L’vivskoï oblasti we Lw.: F. 26 op. 5 spr. 2109, 2110 (teczki osobowe S-ego); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Jana w L.: Księga ur. (1872–6), poz. 17/ 1874; USC w W.: Akt zgonu, nr I/1648/61, akty małżeństwa, nr I/1/109/1926, nr I/II/559/1952; – Mater. w posiadaniu autora: List Mariana Tyrowicza z 24 VIII 1987; – Informacje Jana Kancewicza, Władysława Pałuckiego i Henryka Samsonowicza oraz Teresy Tryfon z USC z W.

Jerzy Maternicki